Þjóðviljinn - 24.02.1950, Blaðsíða 5

Fðsitefl^arc^'^^i^ar: >ý®50. %

N
i«$S.

a9
LIF EÐA DAUÐI
Hagnyting kjarnorkunnar
gefur fœrf mannkyninu ný]a
menningu og hagsœld -
eðo algera torfimingu
Notkun kjamorkunnar veldur
í bókstaflegasta skilningi tíma-
mótum í sögu vísinda og tækni.
Með henni hefur mannkynið
öðlazt nýja og ómetanlega
möguleika til að drottna yfir
náttúrunni.
Meginatriði þeísarar uppgötv
unar er að veganlegt efni
(massi) breytist í orku. Þetta
er vísindunum engin nýung. Þeg
ar í upphafi aldarinnar kom
Einstein — út frá öðrum for-
sendum — fram með hina
frægu reglu sína um jafngildi
massa og orku, e=mxc2 (e:
orka; m: massi; c.: ljóshraðinn,
300.000 km á sek.) en hún
merkir að veganlegur massi
jafngildi óhemjulegri orku.
Rúmlega 10 kíló af mas:a, sem
breytist í raforku án þess að
hiti fari forgörðum, myndi
þannig nægja til að sjá Banda-
ríkjunum fyrir rafmagni í eitt
ár. Á fjórða tug aldarinnar
varð það alkunnugt hvernig
hægt var í tilraunastofum að
breyta massa í orku. Á stríðs-
árunum voru þessar uppgÖtvan
ir hins vegar hagnýttar í stór-
um stíl — og til eyðileggingar.
Notkun lcjarnorkunnar hefur
réttilega verið likt við uppgötv-
un eldsins í grárri forneskju.
Eldurinn hafði ægilegt afl til að
eyða og tortíma. En þegar
mannkynið lærði að hagnýta
hann, varð hann að skapandi
afli og án hans hefði þróun
menningarinnar orðið óhugs-
anleg.
Á sama hátt hefur atómork-
an, eins og allir vita, tortíming-
armátt, sem er hræðilegri og
djöfullegri eii fyrr hefur þekkzt.
En á sama hátt og eldinn er
hægt að gera hana að þjóni
mannkynsins, skapandi afli,
sem felur. í sér geysilega mögu-
leika nýrrar menningar, og í
samanburði við hana mun þró-
unin til þcssa líta út sem grá
forneskja.
En þessar framtíðarhorfur
vakna ekki fyrst og fremst hjá
almenningi hér á vesturlöndum,
þegar rætt er um kjarnorkuna.
Nei, það er skelfing og kvíði og
ótti um framtíð mannkynsins.
Hjá okkur jafngildir kjarnork-
an eyðingu og dauða kjarn-
orkusprengjunnar. Hver ný
tækniþróun á því sviði er hótun
um ný glæpaverk, sem líður
í áróðri Bandaríkjanna og undir
búningi nýrrar styrjaldar.
Það hljómaði því eins og boð
skapur frá öðrum heimi þegar
þessi trylltu tortímingaróp voru
rofin af rödd Vishinskís á þingi
sameinuðu þjóðanna 10. nóv.
s.l.:
„Við hagnýtum kjarnork-
una í efnahagsáætlununi
okkar. Við notum kjarnork-
una til að leysa mikil verk-
efni í hinni friðsamlegu ný-
sköpun. Við ætlum að hag-
nýta kjarnorkuna til að
flytja fjöll, breyta rás fljót-
anna, vökva eyðimerkur og
skapa nýtt líf þar sem merrn
hafa sjaldan stigið fæti.“
Berum þessi orð saman við
grein í bandaríska blaðinu
Times Herald, og orð þess eru
því miður engin undantekning
heldur táknrænt dæmi um
skipulagt taugastríð bandaríska
auðvaldsins:
„Við munum senda flug-
vélar npp í 40.000 feta hæð
með kjarnorkusprengjur,
íkveikjusprengjur og sýkla-
sprengjur til að drepa börn-
in í vögg'unni, gamalmenni
við bænir sínar og verka-
menn við vinnu sína.“
Berum saman þessi tvö dæmi
— og við stöndum andspænis
hinni alvarlegu áskorun kjarn-
orkunnar til mannkynsins. Eig-
um við að brenna til ösku í
þessum nýja eldi, eða á hann
að brenna vegna okkar? Enn
á ný er vaiið milli lífs og
dauða, eins og oft fyrr í sögu
mannanna.
Til þessa verður hver og einn
að taka afstöðu — hvort sem
hann vill eða ekki.
Hvers vegna er þessi mikli
sigur mannsandans, kjarnorík-
an, orðin almenningi slík skelf-
ing og kvöl í okkar hluta heims
ins?
Ef fólkið réði hefði þróunin
ekki orðið slík. Ef fólkið réði
væri öll áherzla lögð á að hag-
nýta eldvagn kjarnorkunnar
til aukinnar framleiðslu og
friðsamlegra framfara. Afstaða
þjóðfélags til kjarnorkunnar er
í rauninni mikilvæg sönnun
þe's hvort í þjóðfélaginu ríkir
raunverulegt lýðræði eða ekki
— það er að segja lýðræði í
verki, en ekki aðeins í orði.
Þegar kjarnorkunni er aðeins
safnað saman í sprengjuformi
til að skapa skelfingu og dauða
er ástæðau sú að öfl sem eru
fjarlæg alþýðunni og fyrirlíta
hana ráða yfir þessari nýju
orku. Sem dæmi má nefna hvern
ig kjarnorkumálin hafa þró-
azt í Bandaríkjunum. Er þá
ekki átt við vísindarannsóknim-
ar, heldur hitt hverjir það eru
sem drottna yfir framleiðslu-
möguleikunum og ákveða hvern
ig þeir skuli notaðir.
Kjamorkuframleiðslan í
Bandaríkjunum er mig iðn-
grein. Þær verksmiðjur sem eru
Frá Sovétríkjunum berast fregnlr um geysilegar áætlanir um hagnýtángu kjarnorkunnar til
friðsamlegra nota. Á sama tima semja ráðamenn Bandaríkjanna- æ tryltari áætlanir um morð
og eyðileg gingar.
fullkomnastar í dag kunna að
vera úreltar á morgun. Auk
þess eru framleiðslutækin geysi
lega dýr. Þess vegna hafa auð-
hringarnir komið því þannig
fyrir að ríkið hefur lagt fram
hina nauðsynlegu fjárfestingu
af almannafé og þannig tekið á
sig hina óumflýjanlegu áhættu.
En forusta ríkisins hefur að
öðru leyti aðeins verið fólgin
í því að ríkið gerði samninga
við hina ýmsu einokunarhringa
mn hina ýmsu þætti kjarnorku-
framleiðslunnar. Öll þau atriði
sem máli skiptu komust í hend-
ur einokunarhringanna, og
yfir hráefnum (úraníumnám-
unum) réðu þeir í upphafi. Á
stríðsárunum var það einkum
efnahrmgurinn DuPont sem
fékk tök á kjarnorkuframleiðsl
unni. Eftir stríð hafa olíuhring-
arnir, einkum Rockefeller-sam-
steypan, náð aðalyfirráðum yfir
rannsóknar- og vinnslustörfun-
um, en yfir hráefnunum ráða
einkum kopar- og rafiðju-hring-
arnir, það er að segja Morgan-
sameteypan.
Á þennan hátt hefur auð-
hringunum tekizt að koma á-
hættunni af sér á ríkið og
tryggja sér jafnframt mikla
gróðamöguleika og fullkomna
umsjón og eftirlit með þróun
framleiðslunnar.
En þar með er vald einokun-
arhringanna yfir kjamorkunni
í Bandaríkjunum ekki upptalið.
1 öllum þeim nefndum og ráð-
um ríkisins sem stjórna kjarn-
orkupólitík Bandaríkjanna,
hafa ráðin menn sem eru ná-
tengdir einokunarhringunum.
T.d. var aðalfulltrúi Bandaríkj-
aima i kjamorkumálanefnd
sameinuðu þjóðanna hinn kunni
f jármálamaður Beraard Baruch,
sem fyrst kom fram í Wall
Street sem fulltr. koparhringa
Guggenheims og Morgans og
hefur verið háður þeim síðan.
Þegar hann dró sig í hlé kom
þegar í stað hans annar kopar-
maður, F. Osborn frá Phelps
Dodge Copper Corporation.
Sem annað dæmi má nefna ráð-
gjafanefnd bandaríska kjarn-
orkuráðsins í iðnaðarmálum;
af átta meðiimum hennar voru
þrír forstjórar í Standard Oil,
tveir í Shell Oil, einn í Gulf Oil.
Og þannig mætti halda áfram
að tslja. Einnig utanríkisstefna
Bandaríkjanna í kjarnorkumál-
um er þannig beinlínis mótuð
af auðhringunum.
Stefna auðhringanna hefur
— í samræmi við þröng f jár-
hagssjónarmið þeirra — verið
sú að reyna að gera bandarísku
kjarnorikueinokunina að alheims
einokun yfir hráefnum og fram
leið'lumöguleikum. Þetta er að
sjálfsögðu í samræmi við hina
almennu viðleitni einokunar-
hringanna til að ná yfirráðum
í heiminum með nýrri styrjöld.
1 þeirri viðleitni er eyði-
leggingar- og tortímingargeta
kjarnorkunnar eitt aðalatriðið.
Á sama tíma og auðhringarnir
hafa grætt óhemjulegt fé á
hinni trylltu sprengjufram-
Ieiðslu hafa þeir einnig eignazt
pólitískt vopn til að hræða veik-
geðja fólk til undirgefni.
Auk þess hafa einokunar-
hringarnir beinan hag af því
að koma í veg fyrir að kjarn-
orkan sé hagnýtt til friðsam-
legra nota. Wall Street blaðið
Buisness Week rökstyður þá af-
stöðu á þennan hátt:
„Það sem máli skiptir
þegar rætt er um að hag-
nýta kjarnorkuna er að eng-
in sérstök þörf er fyrir þá
orku hér í Bandaríkjunum“.
Þarna túlkar blaðið að sjálf-
sögðu skoðanir business-mann-
amia. Þetta g3ta efltki verið
sjónarmið almenningsi í landi,
þar sem sjálfur forsetinn, Tru-
man, hefur opinberlega orðið
að viðurkenna að sjöundi hver
maður búi við næringarskort.
Slík þjóð þarf meiri og ódýr-
ari vörur, en til þess þarf m.a.
nýja orku. Business-mennirnir
hugsa hins vegar um gróðann,
og þeir óttast að þróun kjarn-
crkunnar muni rýra gildi og
gróðamöguleika þess iðnaðar
sem fyrir hendi er og þeir hafa
lagt auð sinn í. Þessi ótti hefur
aukizt jafnhliða hinni nýju
„offramleiðslu“-kreppu. Það er
án efa skýringin á hinni breyttu
afstöðu bandarískra „sérfræð-
inga“ til friðsamlegrar hag-
Framhald á 1. síðu.