Þjóðviljinn - 07.05.1950, Qupperneq 5

Sunnudagur 7. maí
1950.
1 V-1
ÞJÓÐVILJINN

tffo Tfill
m
m
m
m

Sstt/ /3aJí>/nto?2
r Jnítj J (Jrgymdi inó// cg sei Joa}////, h/nn oonna. u&r/r- -a. - - rnan-n. Gn
r V/ Nr
Ó .... ■ «FS= 'i-. ]■ - =i=j= | , ■—r «~ "f .
É Ar ~ L o — Lg:
l ... -J J-rT ^ O' J 1 •—«í- • • L
qgTrl línyLLj^lálmnyo&</ '&j /// -t ' 5a^i hann. HJ -/ ” Sayái' fiann.
tungnanna, og hún hafði ekki1 diir bionunor lyser
kjark til að gefa sig fram, fyrr! násonstans.
en það var um seinan. Þegar
Joe Hill hafði verið tekinn af
lífi, sannaðist; að hann hafði
sagt satt, konan var sænsk og
giftj hátt settum iðjuhöld í
borginni.
Rjéttarhöidin stóðu nærri tvö
ár, ljúgvitni voru leidd, eins cg
í réttarof:óknum Bjarna ag-
ents, skylda réttvisinnar að
sanna sekt sakbomingsins var
að engu höfð, eins og hjá
Bjarna. Koparhringurinn hafði
keypt dómstólinn til að losaj
sig við þennan andstæðing, ogj
Joe Hill var dæmdur til dauða.!
r W-H Nhe tN1 9- —6 d 'f é
■ V ite
Einar Bragí:
JOE HILL
— Og
hinir
► jarni tötrið — agentinn nr.
1 — er byrjaður að dæma.
Hann langar til að sýna hús-
bændunum westra, að hann
hafi numið samvizkusamlega
þær réttarfarsvenjur, sem lengi
hafa tiðkazt í föðurlandi hans
og helsprengjumar, Bandaríkj-
iunum.
Hann gerir sér vonir um
ríkulega upphefð og umbun.
En minnast mætti hann þess,
að Júdas hefur aldrei verið
öfundaður af hlutskipti sinu.
Og getur ekki verið, að herrar
hans í Vosington hugsi eins og
maðurinn, er sagði:
— Mér hefur alltaf fundizt
það óþarfiega mikill rausnar-
skapur, þegar Júdas voru
greiddir 30 silfurpeningar fyrir
ómak sitt.
í ár eru liðin 35 ár, síðan
kollegar Bjarna létu taka
Joe Hill af lífi saklausan.
Hann hét fullu nafni Joseph
Hillström og var frá Gávle í
Svíþjóð. Utan Bandaríkjanna
og innan er hann þekktur undir
undir ntifninu Joe Hill og elsk-
. aður og dáður meira en flestir
aðrir.
Joe Hill kom til Bandaríkj-
anna árið 1902 í hópi sænskra
útflytjenda, er flúið höfðu fá-
tæktina heima.
Hann kornrt brátt að því, að
Bandaríki voru fjarri því að
,vera nokkurt bólverk frelsisins,
eins og látið hafði verið í veðri
vaka. Verkamennirnir voru
miskunnarlaust arðrændir og
réttlausir að heita mátti.
. Joe Hill sveið sáran að horfa
upp á þessa niðurlægingu verka
ilýðsins og hóf öflugail áróður
■íyrir stofnun verkalýðsfélaga.
Jafnskjótt og það kvisaðist, var
hann rekinn. Hann leitaði sér
annarrar vinnu og hélt áróðr-
inum áfram, en honum var óð-
ar sagt upp. Eftir skamma hríð
vár hann kominn á svartan

Joseph Hillström
lista hjá atvinnurekendum í
New York og átti þar hvergi
von um vinnu.
Harin tók sig þá upp og flutti
til Chicago, en var þá þegar
kominn á svartan lista þar líka
og hélt því förinni áfram vest-
ur til San Francisco.
Honum sóttist förin seint,
því að hann þurfti víða að
nema staðar til að vinna sér
fyrir fari næsta . áfangann.
Hvar sem hana kem, hvatti
hann verkamennina til að
þjappa sér saman og stofna
til verkfalla til að bæta kjör
sín og fá réttindi sín viður-
kennd. Og alis staðar var hann
rekiim jafnskjótt og upp komst
um hina „óamerísku" starf-
semi hans. Næstu ' árin hrakt-
og endilöng á flótta undan lög-
reglunni og sporhundum auð-
vaidsins.
★
¥ San Pedro komst Joe Hill
fyrst í kynni við IAVW
(Industrial Workers of the
World), sem þá voru öflugustu
samtök bandarískra verka-
manna. Hann varð bráðlega
einn af helztu áróðursmönnum
sambandsins.
Joe Hill átti sér gítar eins
og algengt er í Svíþjóð, og þetta
saklausa vopn reyndist biturt
í baráttunni við auðjöfrana,
þótt þeir hefðu lögreglu og
vopnuðum glæpamönnum á að
skipa. Joe eamdi háðvísur um
auðvaldið og þjóna þess við
ýms alkunn lög, og stundum
samdi hann sjálfur lögin við
uppreisnarsöngva síne. Vísur
hans urðu ákaflega vinsælar og
voru sungnar um öll ríkin og
langtum víðar, á vinnustöðvum,
verkalýðsfundum og skemmti-
stöðum.
★
¥ðnaðarhringirnir hertu með
hverju ári baráttuna gegn
IWW, fjölmargir af forystu-
mönnum samtakanna voru
launmyrtir eða dæmdir fyrir
falskar sakir og teknir af lífi.
í árslok 1913 kom Joe Hill
til mormónaríkisins Utah og
byrjaði að viima í „Utah Con-
struction Company.“ Kjör
verkamanna, aðbúnaður cg ör-
yggisleysi voru óbæiileg. Jce
Hill beitti sér þegar fyrir stofn-
un verkalýðsfélags, og bráð-
lega brauzt út verkfall til að
fá félagið viðurkennt. Joe Hill
var samstundis rekinn úr vinn-
unni, en verkamennirnir höfðu
vaknað, og félagið þeirra varð
ekki brotið á bak aftur.
I janúar 1914 var Joe Hill
tekinn fa-tur og sakaður um
morð á matvörukaupmanni í
Salt Lake City, höfuðborg
Utah. Nóttina, sem morðið var
framið, hafði Joe Hill verið á
allt öðrum stað ásamt konu
nokkurri. Hann neitaði að gefa
upþ nafn konunnar, af því að
harní vissi, að hún yrði þá
★ 1
¥ fangelsinu hélt Joe Hill á-
fram að yrkja. Þar samdi
hann erfðaskrá sína í ljóðum
Þrjár vísurnar eru þannig á
isænsku:
Mitt testamente enkelt ár
ty intet finns att deia har,
en sten sem stándigt rullargrá
den váxer ingen mossa pá.
Vad som finns kvar, min
kropp( lát den
förbránnas, och lát askan se’n
strös ut i glada vindars dans
ist hann um Bandaríkin þver fyrir ofsóknum og hðkasti róg-
Kanhánda ger den liv pá nytt
át nágon stjá’k vars kraft
har flytt.
Och sá till slut ett: Lycka till,
allt gott er önskar
Er Joe HUl.
Við sóiarupprás hinn 19.
nóvember 1915 var Joe Hill
tekinn af lífi. Húsbændur
Bjarna höfðu losað sig við einn
hættulegasta óvin, en eignazt
milljón óvini í staðinn.
Tugþúsundir verkafólks
fyigdu Joe Hill til bálstofunnar.
'ð ósk har' var lík hans
-ennt og öskunni stráð út í
indinn. I iitlum umslögum var
\skan send tii hinna 48 ríkja
landaríkja cg fjölmargra ann-
rra landa og henni dreift.
Einhver amrískur ljóðsmiður
amdi tíu árum síðar ljóð um
rce Hill, sem crðið hefur
'relsissöngur bandarískra vefka
manna, og negrasöngvarinn
Paul Robeson hefur gert heims-
kunnugt.
T dag er hátíðirdagur verka-
■*■ lýðsins. Eg hef verið úti á
Framhald á 7. síðu.
Joe Hi 11
Mig áreymdi í nótt ég sá Joe Hill,
hinn sanna verkamann.
„En þú er löngu látinn, Joe?“
„Ég lifi,“ ságði hann.
„Ég lifi,“ sagði hann.
,.í Salt Lake City,“ sagði ég,
„þar sátu auðsins menn
og dæmdu þig að sínum sið.“
„Þú sérð ég lifi enn.
Þú sérð ég lifi enn.“
„En, Joe, þeir myrtu “ mælti ég,
„Þeir myrtu — skutu þig.“
„Þeim dugar ekki drápsvél nein.
Þeir drepa aldrei mig.
Þeir drepa aldrei mig!“
Sem lífsins björk svo beinn hann stcð,
og bliki úr augum sló.
,.Þ:ir skutu,“ sagð’ann, „skutu mig.
En skot er ekki nóg.
En skot er ekki nóg!“
„Joe Hill deyr aldrei,“ sagð’ann mér,
„í sál hvers verkamanns
hann kveikti ljó?. sem lcgar skært.
Þar lifir arfur hans.
Þar lifir arfur hr.nsi“. •
„Frá íslandi t;i Víu,
frá afdal út á ?'•'v
þeir berjast fyrir '"'•ri tíð.
Ég berst við þsirr" ;ð.
Ég berst við þeirra hUÖ!“
Mig dreymdi í nótt ég sá Joe Hill,
hinn sanna vsrkaráann.
„En þú er löngu látinn, Joe?“
„Ég lifi,“ sagði hann.
„Ég 1 i f i,“ sagöi hann.
Einar Bragi
íslenzkáöi kvæðið lauslega.