Þjóðviljinn - 09.09.1950, Blaðsíða 5

Laugardagur 9. sept. 1950.
ÞJÖÐVILJIN N
5
BJÖRN TH. BJÖRNSSQN:
03
A sýnrngo Knstjáns Davíðssonar
Þcgar dokað er við niðri á
eýningu Kristjáns Davíðssonar
í Listamamiaskáianum er gam-
an að hætta um stund að horfa
á myndimar en skoða í þeirra
stað sýningargestina sjálfa.
Sumir eru auðsjáanlega hneyksl
aðir, — jafnvel stórhneykslao-
ir. Það eru þeir, sem alltaf
vita fyrirfram, hvernig málverk
eiga að vera, — akkúrat svona
en ekki öðnivísi. Það eru þeir,
sem auðsjáanlega hefur láðst
að taka talsvert veigamikið at-
riði með í lífsfílósófíu sína, —
nefnilega möguleikann fyrir
því, að hlutirnir geta breytzt,
jafnt viðhorf einstaklinga sem
þjóða.
Aðrir eru talsvert vandræða-
legir, vita ekki almonnilega,
hvernig þeir skuli helzt standa
eða sitja gagnvart þessum
„furðulegu" myndum, — og
enn aðrir ganga um sýningar-
salinn í fullkomlega sálrænu
jafnvægi og finnst það ekki
nema sjálfsagt og leyfilegt að
einn maður geti tekið upp á
því að mála myndir sínar öðru-
vísi en aðrir.
Þessi gi-einilega skipting sýn-
ingargesta er auðvitað gömul
saga, — haaa hefur mátt finna
allstaðar, þar sem eitthvað
nýtt hefur komið fram.
Hneykslunargrúppan á sína
forfeour, og þá dyggilega skjai-
festa: Þeir hneyksluðust á
Michel Angelo i' sinni tíð, á
Rembrandt. á rómantík Dela-
croix, á impressionisma Monet,
á expressionisma Gauguin, —
þeir hafa hneykslast á Picasso,
og nú upp á síðkastið hefur
Telpa með brúíu
þeirra orðið einna mest vart
hér heima í Sambandi við högg-
mynd eftir Ásm.und Sveinsson.
Einnig hún átti helzt að vera
einhvernvegimi öðruvísi en lista
maðurinn hafði hugsað sér. Og
þeir hafa meir að segja verið
það hittnir, að vandlæting
þeirra er orðin einskonar stað-
festing á frjórri iist og því
þakksamlega þegin af hverjum
listamanni.
★
m m
Allar helztu breytingarnar í
málaralist þessarar aldar hafa
miðað í þá áttina að gera lista-
verkið sem óháðast náttúrunni,
— losa liti og form úr böndum
ákveðinnar skirskotunar og
gefa þeirn sjálfstætt gildi.
Þegar með expressionismanum
kemur þetta greinilega fram, —
Gauguin hikar t.d. ekki við að
gera hund í mynd sinni há-
rauðan, ef hann telur það henta
myndinni betur, — og í einu
bréfi sínu segir van Gogh þessi
crð: „Við verðum að skilja, að
litur hefur tjáningargildi í
sjálfum sér, og veröum að not-
færa okkur það.“
Þróun næstu áratuga hefur
fylgt þessu fram. Litir í mál-
verki hafa smám sarnan hætt
að vera nauðsynleg uppfylling
í eitthvað gefið form náttúrunn
ar; en þess í stað orðið frjálst
túlkunarefni í hendi málarans.
Foi’m myndflatarins hafa einn-
ig verið losuð úr böndum ákveo
inna fyrirmynda og hlotið sjálf-
stæðan tilgang í listaverkinu.
Af þessu leiðir, að málverkið
•þarf ekki lengur að ,,sýna“,
heldur að ,,vera“. Það þarf
ekki lengur að vera spegill
ytri staðreynda, heldur stað-
reynd í sjálfu sér: uppfylling
sinna eigin raka.
Framhald á 6. síðu
„Andlit“ nr. 50 á sýningunni
KJÖR BÁTASJÖMANNA
Frá því fiskábyrgðin var afnumin hefur kaup báta-
sjómanna lækkað og þeir enga dýrtíðaruppbót fengið
„Stúlka og fugl“ nr. 31 á sýningn Kristjáns Davíðssonar.
- Sýmngin .er aðeins opin til sunnudagskvölds
Ekki þarf að lýsa því hve
dýrtíðin hefur vaxið geigvæn-
lega fhá því að krónan var
felld í marzmánuði. Um það
hefur verið það mikið rætt og
ritað, að ég sé ekki ástæðu til
að auka við þau skrif að sinni.
Dýrtíðaraukninguna hafa
launamenn, hvort heldur er dag
launafólk eða fastlaunafólk,
fengið bætta að nokkru með
launahækkun.
En ein er sú stétt manna,
sem jafnan hefur gleymzt þeg-
ar um þessi mál hefur verið
rætt, en það eru fiskimennirnir
á bátaflotanum. Þessi stétt er
fámenn í höfuðstaðnum og
nokkrum hinna stærri kaup-
staða og mun þar að leita or-
sakanna fyrir því, að blaða-
mönnum, sem um þessi mál
hafa ritað, hefur sézt yfir þær
búsifjar, sem hún hefur orðið
fyrir, enda hafa fiskimennirnir
sjálfir • verið ótrúlega þögulir
um kjaraskerðing þá, er þeir
hafa orðið fyi'ir.
En þó þessi grein verkalýðs-
stéttarinnar sé tiltölulega fá-
menn í Reykjavík og nokkrum
öðrum kaupstöðum, er hún þó
uppistaðan í verkalýðsstéttinni
víða um land og á starfi henn-
ar hvílir heill og afkoma flestra
kauptúna og kaupstaða utan
Reykjavíkur.
Mér finnst óverjandi að það
liggi lengur í þagnargildi hver
kjör bátasjómenn eiga nú við
að búa og verði þessi gréin
til að vekja menn til umhugs-
unar . um þau og aðgerðir til
úrbóta, er tilgangi mínum með
henni náð.
Um nokkurra ára skeið, allt
þar til er gengislækkunarlögin
voru sett, var 'ábyrgðarverð á
bátafiskinum. Síðast var það 75
aurar kg. af nýjum fiski með
haus. Fiskábyrgðin var afnum-
in jafnframt því sem gengið
var fellt en fiskimönnum jafn-
framt gefið fyrirheit um 93
aura verð fyrir kg. í stað 75
aura áður.
Hvernig hefur verið staðið
við þetta fyrirheit ?
Ég veit þess engin dæmi, að
fiskverð hafi hækkað. Aftur á
mðti veit ég þess nokkur dæmi,
að fiskverð hafi beinlínis lækk-
að úr 75 aurum í 65 aura kg.
Þetta þýðir að brúttókaup fiski-
mannsins hefur lækkað stór-
lega að krónutali á sama tíma
og kaup annarra vinnandi
manna hefur hækkað að krónu-
tali.
'En ekki er allt talið með
þessu. Eins og kunnugt er taka
hlutarmenn víðast hvar þátt í
útgerðarkostnaði þannig að
greiddur er af óskiptu mikill
hluti útgerðarkostnaðarins. —
Elins og aðrar vörur hafa út-
gerðarvörur stigið mjög í verði
við gengislækkunina og þar með
hefur sú upphæð, er sjómenn
verða að greiða í útgerðarkostn
að, vaxið stórlega. En þetta
þýðir að nettókaup fiskimanns-
ins lækkar miklu meira en nem-
ur verðlækkun fiskjarins. Og
þó fiskur hafi ekki lækkað í
verði hefur samt kaup fiski-
mannsins lækkað til mikilla
muna að krónutali, vegna vax-
andi útgerðarkostnaðar. Auð-
vitað gildir hið sama um báta-
útvegsmenn og sjómenn í þessu
tilfelli.
Verkalýðssamtökin hafa ekki
gefið þessum málum nægan
Framhald á 7. síðu.
)S!1
Happdrætfis Þjéíviijans
m allt iand
Gerir þegar ráðstafanir til að dreifa mið-
unum til sölu, þar sem það hefur ekki þegr.r
verið gert að fullu. — Látið happdrættis-
nefndina vita ef þið getið tekið miða til
viðbótar. — Sendið vinsamlegast skil fyrir
þeim miðum sem þið hafið selt. — Hef jum
öflugt starf í þágu happdrættisins og
tryggjum þar með tilætlaðan árangur þess.
HAPPDR ÆTTl SN EFN D1N.