Þjóðviljinn - 21.01.1951, Blaðsíða 6

B
ÞJÖÐVILJINN
Sunmidagur 21. janúar 1951.
Fljótið helga
Framhald af 3. síðu.
sér baráttuvöll í þessum heimi,
■þegar samtíðin ,.þarf strax í
dag á þinni hjálp að haida“.
En skáldiö stendur yfir reglv.m
og boðum — eða hvað? v7ið
Sogið forðurn stóð sál hans
berskjölduð fyrir einhverjum
töfrum sem að henni sóttu.
Hvaða töfrar voru það? Skáld-
ið fleytir sér framhjá þeirri
spurningu, en vilji maður
Ihenda einhverjar reiður á hugs
uninni sýnist nærtækt að halda
að hér hafi verið á ferð draum-
urinn um listina, hina frjálsu
og óháðu. Nú minnist skáldið
Heimsóknar sinnar og skynjar
■það ,,sök“ að vera ósnortinn af
Jiví sem aðrir berjast um og
fyrir. En — vinir mínir: ,,Ég
veld þeirri sök, því ég veit hver
hún er, / sú veröld sem fékk
:mín ei notið“. Hér finnur höf-
undurinn sjálfur að kvæðin
lians spaklegu, þar sem hann
.hugðist drepa fingri í kviku
heims og þjóðar og Iífs, hafa
rnisst marks, svo það sýmst
óþarfi af mér að rökstyðja það
nánar. En af því hann veit hver
veröldin er þá veldur hann
“þeirri sök. Hún er ekki tíl einsk
is, snilldin í kveðandinni, ef
hún fær leynt lesandann rök-
semdum af þessu tagi. Það skal
vera blessun yfir Tómasi vegna
töfranna óvígu. En vei þeim
sem engir töfrar gistu, en mis-
virða samt skáldskap veruleik-
ans. Þannig setur höfundur
•sjálfan sig, listamanninn, á al-
veg sérstakan fótstall. í Fijót-
3nu er honum alvara, eins og
leiða má að rök úr ýmsum átt-
um. Kvæðið Heimsökn sem und
nnskildi engan, og lagði í raun-
ánni listamanninum sérstaka
skyldu á herðar, var aðeins til-
raun í orðum og með orð,
g'.eymt og grafið nema i svip-
ulli andrá og minningu.
Þáð þarf heldur ekki lengi
að leita í hinni guðfræðilega
titiuðu bók Tómasar Guðmunds
sonar til að sjá hver er dís
ihjarta hans, von iífs hans. Það
er listin. ,,En mannsins list af
manni sjálfum ber“. Og henni
<=t ekkert smáhlutverk til leiks
fengið: ,.Hún mötar örlög vor
í hendi sér“. Og hún ,,vinnur“
„aðrar veröld þeim sem lífio
brást". ,,Og listin ein ...../
fær flogið með oss aftur heila
heim“. Fær oss þannig engrar
undrunar þótt enn sé því sleg-
ið föstu að hún móti „vilja
vorn og ráð.“ Enda hefur því
nú að nokkru verið lýst hvern-
ig hún mótar vilja og ráð
Tómasar Guðmundss., þannig
að í alvöru hirðir hann ekki
um annan heim en hennar —
og veldur þeirri sök. Orðið
sjálft er honum svo hugstætt
að hann þarf endilega að nefna
stjörnublik ..hvolfsins list“. —
Eða var það rímsins vegna eins
og nafnið á prjónastofunni ? —
En nú rekst ég á tilvalið
dæmi um lausaleikinn í hugsun
þepsa skálds. Hann segir að
þegar við í árdaga sáum stjörn-
urnar blika á himninum, þá
fyrst höfum við skynjað feg-
urð lífsins. Og það gerðist
fleira: ,.Þá skildi listin leiðir
manns og apa. / Þá lærðist oss
af guði að fara að skapa“.
Svona andlegri skilningu má
skilja heiðríkjuna ef mann brest
ur ekki skáldgáfu. Og hvað
er listin? Hún er enn sem fyrr
upphaf og orsök allra hluta.
1 Jafnvel framþróunin er á henn-
ar valdi. Þannig skapast ný vís
indi af því einu að skilja heið-
ríkjuna. —
Fimmtugur að aldri yrkir
Tómas Guðmundsson af meiri
smekkvísi og vandlegri fágun
en nokkurt annað íslenzkt skáld
samtíða honum. Form lians og
kveðandi í sjálfum sér fær
manni iðulega mikils unaðar.
Samt eru önnur skáld meiri en
hann. Jafnvel þau kvæði hans
sem hann að líkindum ætlar
stærstan hlut, hafa ekki þýð-
ingu fyrir framsókn íslands, svo
umheiminum sé sleppt. Það á sín
rök. Tómas vanskilur og mis-
skilur tímann svo ltyrfilega að
ihann leitar sér lagsmanna og
samastaðar í öfugri fyikingu,
fylkingu þeirra gömlu og hrumu
j sem bráðum eru dánir. Skáld-
I skapur hans hlýtur að gjalda
I fyrir það val. En á meðan er
; ný kynslóð að sigra lieiminn,
með ungt skipulag í höndum og
, frjóar hugsjónir í hjarta.
B. B.
Auglýsing
Þeir sem kynnu að hafa keypt gluggatjalda-
efni eftir 6. iþ. m. í heildverzlun Magnúsar Har-
aldssonar, eru hérmeð vinsamlegast beðnir að
hafa samband við skrifstoi'u verögæzlustjóra
næstkomandi mánudag.
V erðgæzlust j óri.

.Undir eílífðarstjöntum
Eftir A.J. Cronin ]
D A G U R
Hann tók upp bláan blýant og skrifaði á vegg-
inn með stóru letri: Jobey er fantur og fúlmenni.
Hann hélt áfram að skrifa svívirðileg illyrði og
sora sem ekki er eftir hafandi._ Síðan settist
hann í gluggakistuna og taldi peningana sína.
Að meðtöldu gullpundinu og smámyntinni í vös-
unum átti hann nákvæmlega þrjátiu shillinga.
Þrjátíu shillinga. Þrjátíu silfurpeninga.
Hann þaut út úr skrifstofunni og skellti hurð-
inni á eftir sér og fór beint út á Fountain. Hann
setti tíu shiilinga í vestisvasa sinn. Fyrir afgang-
inn drakk hann sig fullan. Hann sat og drakk
alein þangað til klukkan var hálf ellefu. Klukk-
an hálf ellefu var hann augafullur. Hann reis
á fætur og vaggaði yfir áð kvikmyndahúsinu.
Klukkan ellefu kom Minna út, kæruleysisleg,
ljóshærð, flatbrjósta og sýndi glóandi gulltönn-
ina sína. Það leyndi sér ekki hvers konar stúlka
Minna var.
Jói virti Minnu fyrir sér, reikull á fótunum
og horfði á hana frá hvirfli til ilja.
„Komdu, Minna,“ sagði hann loðmæltur. „Ég
er hérna með vinningana þína. Tín shillinga, Það
er ekkert á móti því sem þú færð á morgun“.
,,Ó“, sagði Minna með vonbrigðahreim í rödd-
inni. „Þið viljið allir það sama“.
„Komdu“, sagði Jói.
Minna kom. Jói keypti sér ekki hatt þetta
kvöld, en einmitt vegna þessa kvölds keypti
hann sér marga þegar frá leið.
20
Trén stóðu þögul og hreyfingarlaus í steypi-
regninu, vatnið draup af sótugum greinunum,
— óljósar, skuggalegar kynjamyndir meðfram
veginum í votu rökkrinu. En Davíð sem gekk
hratt eftir votri gangstéttinni tók ekkert eftir
hinum grátandi trjám. Hann var álútur, svipur
hans var einbeittur og íhugull. Hann virtist vera
í mikilli geðshræringu þegar hann nálgaðist
,,Brekku“, hringdi bjöllunni og beið. Eftir andar-
____

KVI Kir -UBm wn IDI IR
Austurbæjarbíó:
Týnclu synirnlr
Það er bezt að hafa
sem fæst orð um
þessa kvikmynd. I
henni er enginn ljós
punktur, — nema ef
vera skyldi járnbraut-
arlestin á matarborð-
inu, sem flutti sykur-
molana á milli gest-
anna, því að hún ber
„frumleik" leikstjór-
ans órækt vitni.
hrí.
•
Nýja Bíó:
Maskerade
Þetta er þýzk kvik-
mynd. Hún mun vera
um þaö bil tvitug- að
aldri, en ellimarka
gætir fremur litið.
Efnið er skemmtilegt,
allspennandi og hrað-
inn góður. Myndin er
leikin af góðum leik-
urum og þó segja
megi að valinn mað-
ur sé í hverju rúmi,
finnst mér leikur
þeirra Walters Jan-
sens og Peters Peter-
sens beztur. Leikstjóri
er Willy Forst, en
hann var eitt af hin-
um stóru nöfnum
kvikmyndanna á þess-
um tíma. Mjög er til
myndarinnar vandað
hæði hvað snertir
leikstjórn og sviðaút-
búnað. — Sem sagt
skemmtileg mynd.
1
DAVlÐ
TV

tak voru dyrnar opnaðar, það var ekki þjónustu-
stúikan, heldur Hilda sem opnaði þær, og þegar
hún kom auga á -hann, roðnaði hún.
„Þér komið snemma", hrópaði hún. Svo áttaði
hún sig. ,,Allt of snemma. Arthur er inni á
skrifstofunni hjá pabba“.
Hann gekk inn í anddyrið og fór úr blautum
yfirfrakkanum.
„Ég kom snemma vegna þess að mig langaði
að hitta föður yðar“.
„Föður minn ?“ Hún réyndi að gera rödd sína
liáðslega, en hún virti andlit hans vandlega fyrir
sér. ,,Þér eruð svo alvarlegur“.
„Finnst yður það?“
„Já, grafalvarlegur“.
Hann tók eftir háðinu í rödd hennar, en hann
svaraði ekki. Þrátt fyrir allt geðjaðist honum
vel að Hildu, hún var að minnsta kosti opinská.
Það varð dálítil þögn. Endaþótt henni væri sýni-
lega forvitni á að vita, hvert erindi hans var,
þá gekk hún ekki frekar á hann. Hún sagði
kæruleysislega:
„Þeir eru uppi á skrifstofunni eins og ég sagði
áðan“.
„Má ég fara upp?“
Hún yppti öxlum án þess að svara. Hann fann
a'ð dökk angu hennar störðu á liann, síðan sner-
ist hún á hæli og fór. Hann stóð kyrr andartak
og hugsandi áður en hann lagði af stað upp stig-
ann. Síðan barði hann að dyrum á skrifstofunni
og fór inn.
Það var bjart í herberginu og hiýtt, fjörlegur
eldur snarkaði í arninum. Barras sat við skrif-
borðið, en Arthur stóð vi'ð arininn fyrir framan
hann. Þegar Davíð kom inn brosti Arthur hlý-
lega til hans eins og hann var vanur, en kveðja
Barrasar var kuldalegri. Hann sneri sér við í
stólnum og starði á Davíð með undrunarsvip.
„Nú“, sagði hann stuttur í spuna. „Hvað er
yður á höndum“.
Davíð leit á þá á víxl. Hann beit á vörina.
„Mig langaði til áð tala við yður“ sagði hann
við Barras.
Ríkharður Barras hallaði sér aftur á bak í
stólnum. 1 rauninni var hann í ágætu skapi.
Með síðdegispóstinum hafði hann fengið bréf frá
borgarstjóranum í T.ynecastle, þar sem hann var
beðinn að taka að sér formannsstöðuna í nefnd-
inni sem átti að sjá um byggingu á nýrri álmu
við konunglega ríkisspítalann. Barras átti sæti
í réttinum, í þrjú ár hafði hann verið formaður
skólanefndar og svo bættist þetta við. Hann
var ánægður, fann þef af nýjum titli, eins og
hundur sem snuðrar uppi bein. Með eigin hendi
— ritvél fyrirfamist ekki á „Brekku“ -— var
hann að setja saman viðeigandi svarbréf. Og
þar sem hann sat var hann eins og lifandi í-
mynd ánægju yfir lífinu og tilverunni.
„Um hvað ætlið þér að tala við mig?“ sagði
hann, og þegar hann tók eftir augnaráðinu sem
Davíð sendi Arthur, bætti hann við óþolinmóð-
lega: „Haidið þér áfram, maður. Ef það er
eittlivað um Arthur, þá er bezt að hann hlusti á
það“.
Davíð dró djúpt andann. Gagnvart persónu-
styrk Barrasar, virtist honum það sem hann ætl-
aði að segja, fáránlegt og hjákátlegt. En hann
hafði ákveðið að taia við Barras; ekkert gæti
liindrað hann í því.
„Það er í sambandi við kolavinnsluna í para-
jdís“, -hann talaði liratt svo að Barras gæti eklri
gripið fram í. „Ég veit að ég lief engan rétt til
að tala. Ég er hættur að vinna í Neptímnámun-
um, en faðir minn vinnur þar og tveir bræður
mínir, Þér þekkið föður minn, herra Barras;
hann hefur unnið þrjátíu ár í námunni; hann er
ekki vanur að fárast út af smámunum. En allt
frá því að þér gerðuð þennan nýja samning og
fóruð að láta höggva úr skilveggnum, hefur
hann óttazt vatnsflóð“.
Það var dauðaþögn í herberginu. Barras horfði
á Davíð með kuldalegu undrunaráugnaráði.
„Ef föður yðar geðjast ekki að vistinni í para-
dísinni, þá getur hann farið þaðan. Hann var
með þessar sömu grillur fyrir sjö árum. Hann
hefur alltaf verið ófriðarseggur“.
Davið fann blóðið stíga sér til höfuðs; en hann
knúði sjálfan sig til að tala rólega.
„Það er ekki faðir minn einn. Það eru miklu
fleiri en hann sem eru með þungar áhyggjur.
Þeir segja að þeir nálgist gömlu námuna í-