Þjóðviljinn - 06.01.1952, Síða 3

Sunnudagur 6. janúar 1952 — ÞJÓÐVILJINN — (3
Á frumniálinu „Skibet
gár videre“. — Ásgeir
Blöndal Magnússon
þýddi. — Sjómarnaút-
gáfan 1951. — Prent-
smiðja Björns Jóns-
sonar h.f. Akureyri
Það er hálfur þriðji áratug-
ur liðinn síðan ég las þessa bók
á frummálinu (norskunni) þá
nýútkomna, eftir nýjan óþekkt-
an höfund. Ungur norskur
stúdent ræður sig á skip úr
verzlunarflotanum og siglir
með því höfn úr höfn umhverf-
is jörðina. Hann er eitt ár á
þessu ferðalagi, en að því loknu
skrifar hann þessa bók. Skáld-
ið og sjáandinn Nordahl Grieg
hefur tekið sína eldvígslu, hann
hefur öðlazt reynslu heillar
mannsævi á ferðalaginu og
kemur heim sem fullmótaður
rithöfundur, sem gefur heim-
inum Iistaverk, Þetta var svo
óvanalegt. æfintýri sem hér
bafði gerzt að margir áttu bágt
með að átta sig á því. Það var
miikið skrifað í norsk blöð um
bókina þegar hún kom út, og
um hana stóð átakastormur úr
ýmsum áttum. Nokkrir af
gagnrýnendunum töldu bókina
skarpa árás á útgerðarmenn-
ingu norska verzlunarflotans,:
aðrir sögðu að hcr væri skáld
á ferð, sem dragi upp listrænar
myndir mannlegra örlaga.
Þessi saga gerist um borð
í farmskipinu Mignon á sex
vikna ferðalagi, frá Noregi til
Afríku. Við kynnumst skips-
höfninni, gleði hennar og sorg-
um, vonum hennar og vonbrigð-
um, baráttu, sigrum og ósigr-
um. Himinn og haf renna sam-
an í eina heild, en miðdepill
alls verður skipið sem siglir
sinn sjó, í blíðu sem stríðu.
Það er barizt við brotsjói þar
sem skipið verður eins og leik-
fang tr.ylltra náttúruafla, en
mennirnir sigra að lokum. I
hafnarhverfum borganna er
gleðinnar leitað á vínkrám í
stjórnlausri drykkju, eða hjá
konum er selja blíðu sína
hverjum sem hafa vill fyrir
nokkrar krónur. Mannleg örlög
eru oft rituð með hjartablóði
að lokinni einni slíkri nótt. En
einstaklingurinn heyir þrot-
lausa baráttu við sálarkvalir
eigin samvizku. Skipshöfninni
sem lagði af stað með skipinu
frá Noregi fækkar smám sam-
an, en nýir menn koma strax í
stað þeirra sem fara, og hinir
gleymast fljótt. En skipið sigl-
ir sinn sjó, miskunnarlaust og
lætur sig mannleg örlög engu
skipta.
Þetta er mikil saga þó hún sé
ekkf nema 188 bls. að lengd.
Þessi bók er jafn fersk og hún
var fyrir íiálfum þriðja ára-
tug þegar hún kom fyrst út á
frummálinu. Boðskapur hennar
er og verður sígildur. Ásgeir
Blöndal Magnússon hefur unn-
ið gott verk með því að snúa
þessari sögu á góða íslenzku.
Nokkrar smá prentvillur eru í
bókinni, en lesandinn áttar sig
á þeim, þó vil ég benda á eina
TÆMÖfJR BIKAR
Strákur í menntaskóla, 17
ára að aldri, alinn upp í guðs-
ótta og góðum siðum — hvað
getur hann gert fyrir íslenzk-
ar bókmenntir? Jökli Jakobs-
syni fannst ómaksins vert að
svara spurningunni með verk-
legri tilraun- Og nú hefur á-
rangurinn birzt alþjóð. Hvað
er þá títt af þessari tilraun,
skáldsögunni Tæmdum bikar ?
Aðalpersónan er drengur
utan af landi, Hróar Flosason,
sem kemur til Reykjavíkur;
lendir fyrst í vondum félags-
skap og er rúinn inn að skyrt-
unni, gengur síðan í gegnum
hin ýmsu tilverustig borgar-
iífsins, æ snauðari, æ vonlaus-
ari. 1 sögulok hefur hann
drukkið í botn bikar hverrar
þjáningar. „Horna fjaraði ald-
an ótt“.
Sagan gengur skykkjum og
ringjum, gerist í kippum og
hnykkjum. Peningar Hróars
Flosasonar eru snuðaðir út úr
honum í einu vetfangi. Þegar
frú Friðsemd fer að tala um
fyrir drengnum, leiða honum
fyrir sjónir syndir hans, þá
gerist hann trúaður á samri
stund. Hann aíkristnast jafn-
skyndilega. Þegar tími ástar-
innar rennur upp í lífi hans
trúlofast hann í einum hvelli.
Unnustan yfirgefur hann jafn-
skjótlega og formálalaust.
Hann kynnist Flokknum og
Blaðinu á örfáum blaðsíðum-
Kaflar söguhnar eru tiltölulega
laust tengdir að öðru en því
að Hróar Flosason er hetja
þeirra allrm-
í Þennan 17 ára rithöfund
v£|ntar ekki viðliorf. En þau
erju öll neikvæð. Hann. veitist
hí rkaiega og af fullkomnu til-
litsleysi gegn öilu og öllum',
ocjj hann er afarréttskapaður til
munnsins. Sagan er spánný,
og í henni ganga aftur nýleg-
ir atburðir í höfuðborginni.
Verkfallið á veitingahúsunum í
vetur gefur höfundi tilefni til
að ráðast gegn verkfallsfor-
ingjum, og gerir hann það
raunar með nokkrum sársauka.
Hann veitist grimmilega að
heimatrúboði og sértrúarflokk-
um. Hinir merku valdhafar
okkar fá velútilátinn löðrung,
og það má raunar geta sér
þess til hvaðan höfundur hafi
fengið léða suma drættina í
mynd Jónatans Bambúls.
Flokkurinn og Blaðið verður
einnig fyrir hnútuköstum, en
það er svipminnsti kafli bókar-
innar •— hvað sem veldur. Yfir-
leitt þarf þessi drengur ekki
að láta segja sér hlutina, hann
tnkur sína afstöðu einn og
sjálfur; og það er víst til of-
mikils mælzt að 17 ára dreng-
ur hafi búið sér fastmótaða
lífsskoðun. sé reiðubúinn að
hefja stríð fyrir jákvæðri hug-
sjón. Hitt er líklegt að þegar
raaður er búinn að rífa heim-
inn niður, þá hafi maður ein-
hverja þörf fyrir að reisa hann
aftur úr úrstum- Gállar seg-
unnar verða vitasku'd auðrakt-
ir til æsku höfundarins, og við
skuíum vona'að þá sé rétt rak-
ið. Það mun síðar köifia' í ljós
— ef hann sigrast á þeim með
árunum. -
Það er tæpast mikill skáld-
skapur í þessari sögu. Þess má
enn geta að . höfundurinn cr
undir áhrifum annarra rithöf-
unda. Efnisválið minnir t.d.
fast á Vögguvísu. Laxness
rekur sums .staðár upp kollinn
á þessum síðum. Meginkost-
ur .sögunnar er sá að hún er
þrungin ungu skapi, óstýrilátu
æskufjöri, lifandi geðsmunúm.
Það er gott veganesti þó það
sé ekki. einljlítt.
1 Að öðú ' leyti verður ekki
spáð fyrir þessum höfundi,
hvorki vel né illa- En hann
sýnist ólíklegur til að láta
kveða sig niður. ................
B. B.
sem er slæm, þar verður verk-
færið ,,ryðskafa“ að „þjöl“. En
þetta eru smámunir.
Áður hefur komið út á ís-
lenzku eftir Nordahl Grieg.
sagan: ,,Vor um alla veröld“ og
kvæði í snilldarþýðingu Magnús
ar Ásgeirssonar skálds.
Það stóð lengst af stormur
um ritverk Nordahls Griegs
eins og tíðast verður hlutskipti
mikilla listamanna. En í heims-
styriöldinni síðari þegar norska
þjóðin barðist upp á líf og
dauða fyrir tilveru sinni, og
þetta skáld stóð í eldinum og
kvað réttlætinu sigurljóð, þá
fyrst skildi „öll“ norska þjóð-
in hvílíkan listamann hún átti
í Nordahl Grieg.
En heimurinn fékk ekki að
njóta lengi þessa mikla lista-
manns, hann var Skotinn niður
yfir Ber'línarborg í hinum blóð-
ugu átökum. En orð hans og
nafn munu lifa svo lengi sem
sönn, tær list verður einhvers
metin.
Jóhann J. E. Kúld.
Gísli J. Ástþórsson birtir
fimmtán smásögur í bók sinni
Ugiur og páfagaukar. Það er
á þeim rösklegur blaðamanr.a-
stíll, og sumar þeirra eru ekki
alls óskemmtiiegar ej: maður
heimtar ekki af þeim annað
en skað’ausa dægradvöl. Svo
er til dæmis um söguna „Ég
sé,' hvaö þér eigið við“ —:
þar sem höfundur býður okkur
upp á jafnágætt orð og Rétt-
framtaisráð, að ógleymdri
Gauf- og puðnefndinni þar
sem hann sofnar í biðröðinni
seinni part dags, en er líka,
fremstur í röðinni þegar hann
vaknar daginn eftir. í tveimur
sögunum: Barn fyrir borð, og
Uglur og páfagaukar, leitast
höfundurinn við að ná sér á
skáldskaparstrik. En honum
skrikar þannig fótur á línunni
að báðar sögumar verða dauf-
ar og óljósar, hvorug þeirra
I AukiB orSaforBann
z Gefnar eru fjórar merkingar í hverju orði, þrjár rang-
£ ar og ein rétt. Hver er sú rétta?
? Funi: A) gimsteinn, B) eldur, C) ofn, D) leir.
Hallur: A) torfkofi, B) fiskþurrkunarhús, C) moldar-
? hnaus, D) steinn.
í Búlki: A) Vöruhlaði, B) vagnstöng, C) poki, D) fjósbás.
Keis: A) ístra, B) ostur, C) hákarl, D) bátur.
i Unnur: A) steinn, B) ástmey, C) alda, D) orusta.
\ Gýgur: A) tröllkona, B) hvalur, C) hrosshúð, D) op,
> sem hraunleðja kemur uppum.
\ Lungur: A) silungur, B) lax, C) hestur, D) naut.
í Hjarl: A) ófriður, B) land, C) sxegglubbi, D) hárlubbi.
\ Þeli: A) klaki, B) sótthiti, C) hósti, D) hnakkur.
| Drös'uII: A) hestur, B) hundur, C) köttur, D) drengur.
| Ljóri: A) gluggi, B) eldur, C) vindur, D) hestur.
< Ben: A) sár, B)1 bein, C) steinvala, D) dauði.
4 Ráðningar í þriðjudagsblaði.
Sælu vika
Nær ókunnur höfundur, Ind-
riði Þorsteinsson, vann í vor
1- verðlaun í smásagnasam-
keppni Samvinnunnar, eins og
þúsundkunnugt er orðið. Það
kom mikill skriður á hann við
þessa skyndilegu upphefð; og
í haust kom út fyrsta bók
hans, smásagnasafnið Sælu-
vika. Það er víst umræddasta
vika liðins árs, frægð og ræmd
í ritdómum og auglýsingum —
bæði áð verðugu og eins vegna
þess að menn verða að hafa
einhvern til að dilla öðru
hvoru.
Það e^ efnilegt einkcr.ni á
þessum rithöfundi að hann cr
bæði safaríkur og upprunaleg-
ur. Undir sumum sögunum
stendur Tungusveit hauslið
1951. Það var rétt að nefna
ekki bæinn eða húsið, því það
er nefnilega engu líkara en
sögur hans flestar síu skrifað-
ar undir berum himni, úti í
guðsgrænni náttúrunni. Ber
það hvort tveggja til að land-
ið er ein höfuðpersóna í þess-
um sögum og fólk þeirra er
ekki stofufólk né stólsætur,
heldur veðurbarðir útigangs-
menn, eða sólbrenndar og fag-
urbrúnar kaupakonur, eða öl-
teitir vegavinnumenn. Blóðið í
þeim er hárautt og fossandi. I
hverri sögu koma fyrir meira
og minna lioldlegar ástir, oft-
ast meira. Jafnvel hanarnir og
bolarnir eru hlac'nir þessum
„náttúrleik", og það tekst ekki
einu sinni að vana alla klár-
ana, svo ]eir eru laungraðir
fram á elliár. Fer þá raunar
að verða vandséð hve efnileg-
ur allur þessi safi er-
verður minnisstæð.gþln að öðru
leyti stílar höfundurinn mest
upp á fyndnina. Elestar sög-
TlPramhaJd á 6. síðu.
* *
Höfundur lýsir fólki sínu
oftast með kaldranalegu glotti,
ekki illyrmislegu, en nokkuð
spotzku. Hann ber næmt skyn
á sérkenni þess, og hann 4 til
að lýsa því þannig, í fáum orð-
um, að það rísi í ljósu líki af
pappírnmn, enda má hann lík-
lega teljast sæmilegur. Höfund-
ur er sýnilega gæddur vakandi
athyglisgáfu, og smáatvik
segja stundum langa sögu.
Hann lætur oft vaða á súðum
í frásögn sinni, samtölin eru
ioulega innblásin hreykilegum
fítonsanda. Það gerast einnig
atburðir sem benda t.il þess að
höfundur hefði lagt stund á
galdur og fjöikynngi ef hann
hefði verið uppi á annarri öld.
Þá ber þess enn að geta í
þessu yfirliti að hann er nú
þegar orðinn allvel ritfær, hef-
ur eyra fyrir hljómi orða, nær
stundum að segja ágæta hluti
á látlausaan hátt: Og þarna í
morgunsólinni hafði henni orð-
ið svo annt um hann........hef-
ur vald 'á harðvítugu samtals-
formi, kann að mála landslag í
Eáorðum setningum. Því fer að
vísu fjarri að stíllinn sé hnit-
miðaður, ýms tiltæki hans eru
misheppnuð, eins og t.d, þar
sem líkt er eftir fornlegri orð-
skipan.Meiri hlutf setninganna í
einni sögunni byrjar á Og —
sem er ekki annað en apaskap-
ur. Ekki má heldur gleyma því
að liöfund brestur þekkingu á
tungunni, málfræðilega þekk-
ingu- T.d. kann hann ekki' a'ð
beygja orðið ..mær“, en mað-
i*r skyldi halda að það gæti
komið sér illa fyrir þvílíkt
ástaskáld.
Ef vikið er að einstökum
sögum þá þykir mér verðlauna-
sagan þeirra bezt, einkum fyr-
if það hvo lánlega hún er
skrifuð. Auk þess ér hún vel
byggð, og umleikin ilmhöfgum
morgunblæ. Næstar í röðinni
Fraimhald á 6. síðu.