Þjóðviljinn - 24.02.1952, Blaðsíða 8

Próf. Slexander Jóharmesson skýrði frá bygging-
unni á fundi Blaðamannafélags íslands í gær
Á fundi í Blaðamannafélagi Islands í gær skýrði próf. Alex-'
ander Jóhannesson, formaður byggingarnefndar Þjóðminjasafns
Ins frá því að byggingarnefndin hefði í fyrradag afhent mennta
málaráðherra bygginguna.
Bygging safnsins var ákveðin á Alþingi 20. júní 1944, verk-
ið hafið vorið 1946 og því lokið fyrir um það bil ári. Safnhús-
Lyggingin kostaði 7 millj. 238 þús. 582,96 kr.
1 sambandi við afhendingu
byggingarinnar sæmdi Háskóli
Islands þá Matthías Þórðarson
fyrrverandi fornminjavörð og
próf. Haakon Shetelig i Osló
doktorsnafnbót, og er skýrt frá
,því á öðrum stað í blaðinu.
Próf. Alexander Jóhannesson
kvað hugmyndina um byggingu
húss fyrir Þjóðminjasafnið
vera gamla. Mun hún fyrst
hafa komið fram í viðtali er
próf. Shetelig átti við Morgun-
blaðið er hann var hér á ferð
og kynnti sér safnið.
Blaðamannafélagið beiíti sér
fyrir málinu.
Þjóðhátíðarnefndin er undir-
bjó lýðveldisstofnunina skrifaði
ríkisstjóminni bréf 24. apríl
1944 með tilmælum um að veitt
yrði fé til byggingar þjóðminja-
safns, en utanþingsstjórnin
sem þá sat var ekki líkleg til
að koma málinu i framkvæmd.
Blaðamannafélag Islands tók
málið upp ’ um þetta leyti og
ákvað að beita sér fyrir fram-
kvæmd byggingarinnar, og á
fundi 22. félagssamtaka, er
haldinn var til að undirbúa
þjóðh'átíðarskrúðgönguna, flutti
Valtýr Stefánsson, sem þá var
formaður Biaðamannafélagsins,
þetta mál, en Blaðamannafé-
lagið stóð einhuga méð málinu
án tillits til pólitískra skoðana
félagsmanna og kvaðst próf.
Alexander telja að Blaðamanna
félagið ætti heiðurinn af því að
málinu var svo skjótt hrundið
í framkvæmd.
Byggingin samþykkt á Alþingi.
Þann 20. júní flutti svo Ólaf-
ur Thórs, Einar Olgeirsson,
Haraldur Guðmundsson og Ey-
steinn Jónsson tillögu um að
veita 3 millj. kr. til byggingar-
innar og var hún samþykkt. 1
byggingarnefndina voru svo
skipaðir próf. Alexander Jó-
hannesson formaður, Matthías
Þórðarson og Valtýr Stefáns-
son og síðar Kristinn E. And-
résson og Kristján Eldjárn,
núverandi þjóðminjavörður.
Komst byggingarnefndin að
þeirri niðurstöðu að stækka
þyrfti bygginguna um fjórðung
Leikíélag Reykjavíkui
sýnir í kvöld gamanleikinn
„Tony vaknar til lífsins", eft-
ir Harald Á. Sigurðsson. Að-
sókn að leiknum hefur verið
mikil og mun Leikfélagið sýna
leikinn aftur á miðvikudaginn.
Alfreð Andrésson leikur aðal-
hlutverkið, Tony, og er mynd-
in liér að ofan af honum á-
samt Oks-hjónunum (Steindóri
og Kristjönu Breiðfjörð).
frá sem hún var upphaflega
hugsuð og samþykkti nýsköp-
unarstjórnin að hækka fjárveit-
inguna um 1 millj. kr.
Uppsetning safnsins vel á vegi.
Byggingunni var raunveru-
lega lokið um áramótin 1950—
’51 og tók þá Kristján Eldjárn
fornminjavörður til starfa þar
við að koma safninu þar upp,
en þá voru ógreiddar af bygg-
ingarkostnaðinum um 700 þús.
krónur.
Próf. Alexander kvað upp-
setningu safnsins vel á vegi
þótt það myndi taka um ár að
setja það upp svo hægt sé að
opr.a allar deildir þess.
Framúrskarandi dngnaður
þakkaður.
Valtýr Stefánsson þakkaði
próf. Alexander fyrir framúr-
skarandi dugnáð við að koma
byggingunni upp. Fjárveitingar
umfram þær 4 millj. er upp-
haflega voru veittar, hafa verið
óverulegar og varð byggingar-
nefndin því að útvega um 3
millj. kr. að láni til byggingar-
innar — að sjálfsögðu gegn rík
isábyrgð.
Þjóðminjavörður, Kristján
Eldjárn, bað þess getið að þótt
byggingunni væri nú lokið vant’
aði enn mikið fé til að koma
safninu fyrir svo vi&unandi
væri.
Ævistarf dr. Matthíasar
Þórðarsonar.
Dr. Matthías Þórðarson kvað
stuðning blaðamanna við bygg-
ingu safnsins hafa glatt sig
mjög mikið Hann kvað sér
alltaf minnisstætt er bygging
sú er hann flutti safnið úr
(Landsbankaloftið) og í Lands-
bókasafnsbygginguna, varð að
engu á fáum tímum. Hinu nýja
þjóðminjasafnsbygging væri
hinsvegar eldtraust. Þá ræddi
dr. Matthias nokkuð um safnið,
en því hefur hann fórnað ævi-
starfi sínu öllu. M. a. ræddi
hann um að hann teldi að hafa
ætti sem sérdeildir nokkur söfn
einstaklinga, svo sem Vídalíns-
safnið, safn Magnúsar lands-
höfðingja, Fiske, Þorvaldar
Thoroddsen og Tryggva Gunn-
arssonar.
Aðíílíundur
Félags blikhsmiSa
Félag blikksmiða hélt aðal-
fund sinn í fyrrakvöld. I stjóm
voru kosnir: Þórður Svein-
björnsson formaður, Finnbogi
Júlíusson ritari, og Magnús
Magnússon gjaldkeri.
Stálu um 5000 kr.
Að undanförnu hefur farið
fram rannsókn í málum
þriggja unglingspilta er upp-
vísir hafa orðið að allmörgum
þjófnuðum.
Hafa þeir samtals' stolið tæp
um 5000 krónum. 1 ferðum
sínum ihafa þeir ekki sótzt eft-
ir öðru fémæti en peningum,
sem þeir hafa komizt yfir bæði
í mannlausum íbúðum og verzl-
unum.
Vill rannsó’Ánarlögreglan af
þessu ýflefni enn einu sinni
brýna fýrír fólkj að skilja ekki
við íbúð’- sínar ólæstar.
Sunnudagur 24. febrúar 1952 — 17. árgangur — 45. tölublað
.Nýyrðaorðabók
á að koma út í byrjun
næsta árs
Veittar hafa verið 30 þús.
kr. til söfnunar og útgáfu ný-
yrða í íslenzku og orðabókar-
nefndinni falið að sjá um fram-
kvæmd þessa verks.
Á blaðamannafélagsfundin-
um í gær skýrði próf. Alex-
ander Jóhannesson frá því að
áformað væri að safna nýyrð-
um er fram hafa komið á þess-
ari öld einkum í sambandi við
breytta atvinnuhætti og vélar.
Væri ætlunin að þessu verki
yrði lokið fyrir næsta haust og
útgáfa gæti því hafizt eftir
næstu áramót. Síðar myndi svo
verða bætt við safn þetta en í
því eiga að vera nýyrði yfir
erlend orð og einnig hin er-
lendu orð og íslenzk nýyrði yfir
þau, svo safn þetta yrði sem
auðveldast í notkun. — Dr.
Sveinn Bergsveinsson hefur
verið ráðinn til nýyrðasöfnun-
ar þessarar.
Rithöfundafélas: Islands heldur
fund í Dyngjunni að Hótel Borg
kl. 2 í dag. Til umræðu rithöf-
undasamningarnir. Samningar við
Ríkisútvarpið eru nú vel á veg
komnir.
Snorralaug
Á mánudaginn opnar SlS
almenningsþvottahús með 18
þvottavélum sem leigðar verða
á staðnum og geta 36 húsmæð-
ur þvegið 4 kg. af þvotti hver
á 1 klst. Ef fólk þvær sjálft
kostar kg. af blautþvotti 2 kr.
en þurrkuðum þvotti 3,12, en
þvoi starfslið þvottahússins
kostar þvotturinn nokkru
meira.
Vegna þrengsla verður nán-
ari frásögn að biða.
Sýming MÍR opnuð í gær:
Stórvirki í þágu friðarins
1 gær var opmið í Þingholtsstrætj 27 sýningin: Stórvirkj í
þágu friðarins, én á sýnignunni er með mýndum, töhim og
línuritum skýrt frá hinum risavöxnu rafvirkjunum og áveitu-
framkvæmdum Sovétríkjanna.
Skógræktarkvik
myndin
Þórbergur Þ%ðarson opnaði
sýninguna en þvínæst flutti
Sigurður Thoroddsen verk-
fræðingur erindi um fram-
kvæmdir þær sem sýningin
fjallar um.
Hin nýju orkuver Sovétríkj-
anna, sem á að byggja á 5 til
6 árum munu framleiða 4
millj. 220 þús. kilówött af raf-
orku, sem er fjórum sinnum
meir en öll raforkuver Suður-
Améríku og meir en 20 stærstu
orkuver Bandaríkjanna.
Stærð skurðanna — sem
hafa því fjórfalda hlutverki að
gegna að vera áveitukerfi,
orkugjafar, samgönguleiðir og
sjá heilum landshlutum fyrir
fersku neyzluvatni — verður
bezt séð með samanburði við
alþekktan skipaskurð. Panama
skurðurinn í Ameríku er 81
km á lengd og var uppgröftur-
inn 212 millj. rúmmetra og
tólc gerð hans 34 ár. Súezskurð
urinn er 166 ikm, uppgröftur
75 rúmmetra og stóð gerð
lians yfir í 11 ár. Stóri Túrk-
Orðabék Eiöndals
Ijéspreittyð
vænfanlega á næsfa ári
Alexander Jóhannesson há-
skólarektor skýrði frá því á
blaðamannafundi í gær að í
ráði væri að ljósprenta orðabók
Sigfúsar Blöndals.
Kvað harin verkið myndi
gert hér heinaa og yrði þetta
afráðið á næstu dögum. Kvað
hann ætlunina að gefa orða-
bókina út í 3 þús. eint. og
væri verðið áætlað 500 kr,, en
orðabók Blöndals gengur nú
kaupum og söium á 1000—
1800 kr. — þá sjaldan eintak
er fáanlegt. Þá. er ennfremur
í ráði að gefa út sérstakan við-
bæti við orðabókina. — I stjórn
Blöndalsorðabókarinnar eru
prófessorarnir Einar Ólafur
Sveinsson og Alexander Jó-
hannesson og Jón Sigurðsson
skrifstofustjóri Álþingis.
menski skurðurinn í Sovétríkj-
unum verður hinsvegar 1100
km langur og uppgröfturinn
400 millj. rúmmetra, en gerð
hans á ekki að taka lengur en
7 ár.
Á eftir erindj Sigurðar Tihor
oddsen voru sýndar kvikmynd-
ir, fréttamyndir og frá upp-
byggingu stórhýsa í Moskva.
Undanfarandi tvo sunnudaga
hafa skógræktarsamtökin
sýnt norsku skógræktarkvik-
myndina fyrir fullu húsi svo
margir hafa enn - orðið frá að
hverfa.
I dag kl. 1.30 verður
skógræktarkvikmyndin enn,
sýnd í Tjarnarbíói. Öllum
þeim er áhuga hafa á skógrækt
er heimill aðgangur.
Matthías Þórðarson- heiðraður
Pramhald af 1. síðu.
hefur hann með starfi sínu
langt grundvöll að safninu,
bæði sem sýningarsafni handa
almenningi og menningarsögu-
legu safni handa fræðimönnum.
Er þar ekki minnst um vert,
hinar geysimiklu og rækilegu
viðaukaskrár fyrir árin 1S76—
’88 og 1904—’31, er hann hef-
ur samið. Eins og kirkjugripa-
skráin er þetta mikla rit að
mestu óprentað, en í því er fólg
inn mjög mikill fróðleikur og
sægur frumathugana, því að
Matthías hefur haft þann hátt
á að skrifa eins konar ritgerð
um hvern grip, sumar langar
og fullunnar.
Rit Matthíasar, þau er birzt
hafa á prenti, eru mikil og
margvísleg. Hann hefur manna
mest rannsakað Þingvöll og
birt um hann greinir, bæklinga
og bækur. Þá hefur hann ritað
bók um Vínlandsferðir (kom
einnig út í Ameríku) og gefið
út fornsögur þær, er að þessu
efni lúta, í safninu íslenzk
fomrit. Þá er minningarrit um
þjóðminjasafnið 50 ára og leið-
arvisar og bæklingar, er safn-
ið varða. Þá er að nefna ritið
Islenzkir listamenn I—II, bók
um fánann og loks hina stóru
útgáfu rita Jónasar Hallgríms-
sonar, og er rétt í því sam-
bandi að minna á störf Matt-
híasar í þágu Hins íslenzka
bókmenntafélags. Enn er ótalið,
að Matthías Þórðarson hefur
Irá upphafi embættisferils sins
haldið á merki íslenzkrar fom-
leifafræði, oftast einn síns liðs,
og verið fulltrúi hennar heima
og erlendis. Árbók Forleifafé-
lagsins hefur hann’ gefið út
lengi og skrifað í hana fjölda
ritgerða um íslenzk fornfræði-
leg efni, sumar langar, og marg
ar greinir á hann í öðrum ís-
lenzkum tímaritum. I erlendum
tímaritum hafa einnig birzt
margar greinir eftir Matthías
um íslenzka fornleifafræði,
bæði fornleifarannsóknir, sem
hann hefur gert sjálfur, og
einstaka gripi og gripaflokka-
í þjóðminjasafninu.
Með þessum formála hafa
heimspekideiid og háskólaráð
Háskóla Islands samþykkt að
sæma prófessor Matthías Þórð-
arson nafnbótinni heiðursdokt-
or í heimspeki: doctor philo-
sophiae lionoris causa“.
Haakon Shetelig.
Um Haakon Shetelig segir
m.a. svo:
„Haakon Shetelig er éinlæg-
ur vinur Islands. Hann var
einn af hvatamönnum og leið-
togum Snorraferðarinnar 1947.
Hann var og einn af hvata-
mönnum hinnar ágætu gjafar,
sem norsk söfn gáfu íslending-
um 1950. Hann hefur mikla.
þekkingu á fornri sögu og
menningu Islendinga og ÍS'-
lenzkra vísinda um þessi eííii.
Með ritgerðum um íslenzka
forngripi hefur hann aukið
skilning á því, hve mikinn auð
íslendingar eiga þar, og átti
hann með þessu verulcgan þátt
í því, að ákveðið var að reisa
liið nýja Þjóðminjasafn."