Þjóðviljinn - 25.05.1952, Blaðsíða 3

Sumiudagur 25. maí 1925 — ÞJÓÐVÍLJINN — (3
EINflR BRflGI:
Alþýðan og rithöfundarnir verða að
fá að rceðasf við
Stokkhólmi á lokadag-
inn 1902.
Bróðdr Bjami.
Ég var að iesa bréfið sem
þú sendir mér í Þjóðviijanum
4. maí. Það var serlegt og
umhugsunarvert í fyllsta máta,
og ég þakka kærlega.
Bréf þitt fjallaði að öðrum
þræði um ljóðsveig minn,
Svan á báru — hinum um nú-
tímaljóðagerð okkar almennt.
Um hið fyrra skal ég reyna
að vera stuttorður:
Að mínu viti er ein kórvilla
í viðhorfi þínu til ljóðs, og hún
dregur síðan margar á eftir
sér: Það er hin skilyrðislausa
krafa þún til ljóðmyndar um
ströngustu nákvæmi og lógík.
Slíka kröfu verður að gera til
vísinda, en má ekki gera til
myndrænna lýrískra smáljóða.
(Þú ættir að lesa það, sem
Kuusinen skrifar einmitt um
þetta atriði í hinum stórmerku
bréfum sínum til Diktoniusar,
kannski það skynsamlegasta
sem ritað hefur verið í seinni
tíð um Ijóðlist á norðurlanda-
inálunum). Þess vegna verður
spurning þín: „hver er þá
þessi fjaðraþytur. ... ?“ alveg
út í bláinn frá mínum sjónar-
hóli séð, og sama er að segja
um skollann, sem þú sást koma
úr sauðarleggnum. Af sömu á-
stæðu verður skilningur þinn
á Haustljóðinu airangur í
verulegum atriðum að mínum
dómi, og kemur þar enn skýr-
ar • í ljós munurinn á skoðun-
um okkar. Ég sé nefnilega
ekki betur en þú sláir sjálfan
þig algerlega í rot. Þú segir:
„Svanurinn er þjóðin þin..“,
en nokkrum línum áðun:1 „ef
svanurinn er seldur .... hef-
ur hann auðvitað verið fluttur
brott og sést ekki frarnar".
Þessu kem ég ekki saman. En
þannig geta niðurstöðurnar
hæglega orðiö, ef við leggjum
strang-rökfræðilegt eða stærð
fræðilegt mat á ljóðmynd. Þú
manst sjálfsagt eftir vísu-
orðunum í lýðveldishátíðar-
ljóði Jóhannesar, sem hvert
fífl þykist geta hæðzt að —
en það er síður en svo nokk-
ruð við þau að athuga. Hlut-
verk ljóðmynda — eins og
•annarra listmynda — er tíð-
ast að vekja ákveðinn geð-
blæ, beina huganum í ákveðna
átt, eða segja viss sannindi,
sem eru skýr og óvéfengjan-
leg, ef við reynuin ekki að
.teygja þau útfyrir vébönd
Ijóðsins sjálfs. — Ég veit auð-
vitáð ekki með neinni vissu,
bvort bjartsýnin í lok þessa
Iljóðs er tilbúningur eða ekki
— hún er að verulegu leyti
trú eins og bjartsýni er alla
jafna. En án þeirrar trúar er
að minnsta kosti óþarfi að
vera að burðast við að lifa,
Ihvað þá skrifa.
Þetta „brageyra þjóðarinn-
ar“, sem þú hefur stundum ver-
ið að minnast á, hefur áreiðan-
lega aldrei verið til nema sem
þjóðsögn, að vísu sprottin af
skemmtiiegum veruleika: senni-
lega mennt fremur en gáfu
sumra manna i landinu. Er
það ekki imynduu ein, að þeim
fari fæ-kkandi? Mín sök er
stærri en svo að ég geti skellt
henni á brageyrað — ég tek
hana á bakið. — Ef þú heldur,
að það eitt hafi fyrir mér vak-
að að skapa þokkafulla stemn-
ingu með smáþjóðunum, sem
þú tilnefnir. hefurðu aðeins
skynjað þau skemmri-skynjun,
sem ég nefni svo. Ætlun mín
með hinu minnsta t. d. var að
koma lífsskoðun minni í höf-
uðdráttum og viðhorfi til
heimsmála fyrir í eins hnit-
miðuðu formi og ég gæti, 8
vísuorðum, sem væru fullgild
barngæla jafnframt. Hvort það
hefur tekizt, er annað mál og
ykkar að dæma. En lestu þau
aftur.
Þú spyrð, hvort ég haldi að
pólitísku kvæðin bíti fast á
hina athafnasömu sölumenn
vora. Ég held þú sért galirm.
Ég skal segja þér, Bjarni, að
ég hef alllengi verið þeirrar
skoðunar, að það sé ekki til
annars en útjaska kjálkabein-
unum um aldur fram að tala
við þá yfirleitt. Ég álít að það
væri miklu viturlegra að kitla
þá svolítið. Manstu ekki eftir
því úr menntaskólanum, að
við stálum stundum strák eða
stelpu úr hinum bekkjunura og
slepptum þeim ekki, fyrr en
bekkjunautar þeirra komu og
tóku þá af okkur með valdi?
Hvað segirðu um, að nokkrar
reykvískar konur „stælu“ nafna
þínum utanríkisráðherra og
kitluðu hann á miðju Lækjar-
torgi, þangað til hinir úr ríkis-
stjórninni kæmu og leystu
hann úr kvennahöndum, ef þeir
gætu? Heldurðu að það jafn-
gilti ekki eins og 100 hest-
burðum af pólitískum ræðum?
Hugsaðu þér upplitið á mínum
manni, þegar hann kæmi á
næsta fund í Atlantshafsráð-
inu. Það vantar húmor í póli
tíkina. — Nei, ég beini orðum
mínum ávallt til „hins einfalda
manns, sem ennþá væntir sér
góðs“. Þú biður um manninn
inn í ljóðlistina, og ég svara
Pyrir mig: að ég 'hef varla
sett saman tvö orð í ljóðveg
um annað en manninn og þá
lifandi náttúru, sem hann er
hluti af. Og þar er mikið af
blómum og fuglum, guði sé lof.
— Hérmeð er útrætt um kver-
ið af minni hálfu: „Við létum
gamlan dvalarstað að baki —
höldum nú áfram, lítum ei
framar við“.
Hinar almennu hugleiðingai*
þínar um íslenzka nútímaljóð-
list féllu mér að ýmsu leyti
vel í geð, en þó finnst mér þú
ganga fram hjá kjama máls-
ins. Það er gömul saga, að
menn hafa ríka tilhneigingu til
að skella allri skuldinni á ein-
hvern syndasel, ef þeim finnst
eitthvað miður fara. Nú þykj-
ast menn hafa uppgötvað aft-
urkipp í islenzkum bókmennt-
um, einkum ljóðlistinni, og
syndaselirnir eru fundnir: ungu
höfundarnir eru ekki verki
sínu vaxnar.
En þetta er patentlausn:
málið er ekki svona einfalt,
enda væri þá ástæðulaust að
gera sér rellu út af því. Þá
væri ekkert annað en leggjast
á eyrað og bíða eftir fæðingu
spámannsins. íslenzk ljóðlist
stendur alls ekki á Iægra stigi
nú en hún hefur oft áður gert
og ég fyrir mitt leyti ber eng-
an kvíðboga fyrir henni frem-
ur en íslenzkum bókmenntum
yfirleitt, svo fremi að aðrir
ræki skyldur sínar eins sam-
vizkusamlega og rithöfundam-
ir.
Ég hef gert mér far um að
fylgjast með hræringum í ís-
lenzkum bókmenntum, einkum
þeim sem eru að vakna, og ég
fullyrði hiklaust: að í brjóst-
um ungu höfundanna bærist
sönn,. heit og djúp tilfinning,
þeir eru gáfaðir og glögg- Böðvar Guðlaugsson, Stefán,
skyggnir í bezta máta, þeir Hörð, Jón Jóhannes3on, Jó-
eru engu minni listamenn en hann Pétursson, Eirík Hrein,
fyrirrennarar þeirra og leggja Einar Kristjánsson o. fí. o. fl.
sízt minni rækt við listgáfur Það er sannarléga ekki skortur
sínar en þeir. Ég ræð mönn- á skáldum og skáldefnum á
um að horfa varlega á þessi íslandi núna. Langfíestir hinna
nýju andlit, „því ef til vill á ungu höfunda eiga víða lífssýn
hamingjan heima þar“. Og og bjarta, hafa ríka ábyrgðar-
reyndar ekkert ef til villl: Það tilfinningu gagnvart þjóð sinni,
er staðreynd, að Ólafur Jóhann sjálfstæði hennar og menning-
sem er kornungur maður, er ararfi og skilja vél skyidur
gagnvandaðasti rithöfundur
sinnar kynslóðar á Norðurlönd
um, að minnsta kosti, og á
fáa jafningja í hópi hinna
eldri. Ég fæ ekki séð, að Ljcð
Sigfúsar Daðasonar séu ómerk-
ari skáldskapur en „Við sundin
ba“, nema síður sé, eða
kvæði Þorsteins Valdimarsson-
a. standi &5 fcaki því, sem Jó-
h'nú'is hafði ort á hans aldri,
eöa .h.V.dzögur Elíasar Marar
siu ai- ncluu leyti cvandaðri
vc-h en fy;sta bækur Halldórs
L.c::_:cOo ccá Gunnars Gunnars-
s:::ar. Og við cigum heilan her-
shA'm' af ú'ngu fó.ki öðru. sem
r.Vklls má r.f vænta. Agnar
Þóröarsoá, Kristján frá Djúpa-
læk, Hannes Sigfússon, Óskar
Aðalsteinn, Ása í Bæ, Thor Vil-
hjálmsson, Drífu Thoroddsen,
Jón Óskar, Geir Kriatjánsson,
sínar við liin framsæknu ug
fricarsinnuðu öfl í heiminum.
Ég treysti ungu rithöfundun-
um og þeim, sem með þeim
vilja starfa, óLíkt betur til að
gera eitthvað að gagni fyrir
íslenzkar bókmenntir heldur en
hinum, sem hæst gelta að ung-
um skáldum, þó að þeir þykÍ3t
miklir vitringar. Það er ekki
nema gott eitt um það að segja
að rithöfundutn sé veitt hæfi-
legt aðihald. Ódýrir yfirborðs-
sigrar eru , sannarlega elcki
eftirsóknarvérðir. En vahdaðir
listamenn beita sjálfá sig æviu-
lega ennþá harðari aga en.
nokkrir aðrir géta beitt þá,
og þieir eiga við næga erfi'ð-
leika að etja, þó ekki sé á þá
bætt með sífelldu neikvæðu
nöldri. Megnið af því sem sagt
Eramhald á 7. sfðis
m
L
SKAK
Giiðjén IVa — Prins Vt
Eins og kimnugt er vann Guð-
jón M. Sigui-ðsson sigur í einvíg-
inu við hollenzka taflmeistarann
Prins. Guðjón vann fyrri skák-
ina en hélt jafntefli í þeirri síðari
og var þó all hætt kominn.
Prins hefur þá teflt við tvo af
beztu skákmönnum okkar, þá
Baldur og Guðjón, og hefur unnið
helming skáka sinna. Ymsir
munu sakna þess að sjá hann
hvorki tefla við Lárus né Friðrik,
íslandsmeistara fyrra árs og þann
sem einna mestrar hylli virðist
njóta hjá áhorfendum og áhuga-
mönnum.
í dag birtir skákdálkurinn fyrri
skák þeirra Guðjóns og Prins með
skýringum Guðjóns.
Hvítt: Svart:
G. M. Sigurðsson. L. Prins.
Sikileyjarleikuur.
1. e2—e4 c7—c5
2. Rgl—f3 a7—a6
Leikur þessi er kenndur við
heimsmeistarann Botvinnik.
3. Rbl—c3? ----
Betra er 3. d4, en livítur fer
ekki troðnar slóðir eins og næstu
leikir leiða í ljós.
3.-----
4. g2—g3
5. d2—d3
6. Bfl—g2
7. h2—h3
8. 0—0
9. Hfl—el
10. Rc3—bl
e7—e6
RbS—c6
d7—d5
Rgg—f6
Bf8—e7
0—0
d5—d4
Dd8—c7
manna sinna eins og skákin leiðir
í ljós, rétt var hér 18.-Bc6.
19. e4—e5 ‘ Rf6—h5
20. Bg2xa8 Hf8xa8
21. Ddl—f3 Bd7—c6
22. Df3—g4 -----
Traustara var 22. Df2.
22. --- Bc6—d7
23. Dg4—h4 Rh5—g7
24. Kgl—f2 Bd7—e6
25. Rc4—d6 Rg7—f5
26. RdxfS Be6xf5
27. b2—h3 Ha8—c8?
Betra var 27.---He8 og síð-
an til e6, sem mundi sprengja
stöðu svarts.
28. Dh4—f6 h7—h5
Ekki 28.----- Bxh3 vegna 29.
Hhl.
29. Hel—gl Dc7—d7
30. Hgl—g5! -----
Hvítt gefur af tur skiptamuninn,
og upp kemur endatafl, þar sem
svartur fær ekki haldið sökum
tvístraðrar peðastöðu.
30. --- Hc8—c6
Auðvitað ekki 30. — — Bxh3
vegna 31. Ha—gl, Bg4; 32. Hg5
xg4, hxg4; 33. Hhl og mát
verður ekki varið.
31. Df6xf5
32. Hg5xf5
33. Hal—glt
Kf3, Kxe5; 42. Kg3, f4f; 43. Kf2
og hvítur heldur jöfnu.
38. Hg5xf5
39. Kf3—e4
40. Ke4d5
41. Kd5xc5
42. Hf5—h5
43. Kc5xd4
44. Hh5xh4
45. Hh4—h6
46. Hh&—b6
47. f4—fð
48. Hb&—b7t
49. f5—Í6
50. Kd4—c3
Hg6—g3t
Hg3xh3
Kf8—e7
Hh3—h2
HIi2xc2
b5—h4
Hc2—c3
Hc3xb3
Hb3—hl
b4—b3
Ke7—e8
b3—b2
Hbl—dl
b7—b5 strandar á 11. a4, Hb8; 12.
Bf4!
11. a2—a4 Bc8—d7
12. Rbl—a3 b7—b6
13. Ra3—c4 e6—e5?
Betra var 13. b5—; 14. Bf4,
Db7 og svart stendur vel.
14.Rf3xe5 Rc6xe5
15. Bcl—f4 Be7—d6
16. Bf4xe5 Bd6xe5
17. f2—f4 Be5xf4
18. g3xf4 g7—g6?
Svartur ofmetur árásargildi
34. Hgl—g5
35. a4xb5
36. Kf2—e2?
Dd7xf5
g6xf5
Kg8—£8
b6—b5
a6xb5
Ef 50.---Hel; 51. He7f, Kd8;
52. )Kxb2, sem vinnur.
51. Hb7xb2 Ke8—d7
52. Hb2—b6 Hdl—al '
53. Kc3—c4 Hal—a4t J
54. Kc4—d5 Ha4—a5t
55. Kd5—e4 Kd7—c7 !
56. Hb6—b3 ----
Fljótlegra vái; 56. e6! Kxb6; 57-
exf7, Ha8; 58. Ke5 og svartur fær.
ekki varizt.
56. Ha5—a8
57 d3—d4 Ha8—a4
58. Hb3—h3 Kc7—d7
59Hli3—h7 Kd7—eG
60. Hh7—h8 Get’ið.
18. ÞRAUTIN
ABCDBFGH
Er hér var komið áttu kepp- 10
endur orðið mjög lítinn tíma til
umhugsunar. Bezt var hér 36.
Hxf5 og ef 36.----c4; 37. bxc4,
bxc4; 38. Kf3 sem vinnur létti-
lega. *
36. ---- Hc6—g6
37. Ke2—f3? h5—h4?
Með 37. leik sínum gefur hvítur
færi á jafntefli, sem svartur sér
ekki sökum tímaleysis. Sjálfsagt
var auðvitað 37.-----Hxg5; 38.
fxg5, Ke7; 39. Kf4, (ekki 39. Kg3,
Ke6; 40. Kh4, Kxe5; 41. Kxh5, f4
og vinnur), Kf6; 40,h4, b4; 41.
umjtjt
I H rifi
wm «
■/////,£„
i
fxm mm
'Wá WSk WA
wm.
mu/.
'WM WM WM ■
wm mm mm
-■
Hvítur á að máta í 3. leik. 2 stig.
Það er gott að fá léttmeti til
tilbreytingar stöku sinnum. Þetta
sænska dæmi er ekki ósnoturt og
heldur ekki þyngra en svo að
vanir leysendur ráða sennilega
við það án þess að setja stöðuna
UPP-
W-»-*