Þjóðviljinn - 25.05.1952, Blaðsíða 8

íslenzka sendinefndin að skoða íbúðaríiús rússnesku samyrkjubændanna.
VeikalyðsiteÍEiim seglf Irá lör simti í
,!eikhás( samyrkjubú
Sumrudagur 25. maí 1952 — 17. árgangur — 115. tölublað
Ávarp ti iii Árnasaln
Fyrir skömmu liófst fjársöfnun í því skyni að byggja hús yfir
væntanlegt handritasafn á íslandi. Að tilhlutan Stúdentafélags
Reykjavíkur hafa ýms félög og samtök heitið þessu máli liðsinni
og hafa myndað nefnd, sem hafa á með 'höndum almenna f jár-
cöfnun meðal þjóðarinnar.
Á þessu sumri má gera ráð fyrir iþví, að til úrslita dragi um
það, hvort l&lendingar fái afhent sín fornu handrit frá Dan-
mörku. Það er utan verkahrings fjársöfnunarnefndar, hvort
íslendingar fallast á þá málamiðlun, sem Stungið kann að verða
ipp á, eða ekki. Á jhitt vill nefndin leggja ríka áherzlu, að
íslendingar geri nú þegar þær ráðstafanir heima fyrir, sem við-
eigandi mega teljast í því skyni að taka ,á móti þeim þjóðar-
dýrgripum, sem þeir telja sína veigamestu. Fyrsta skrefið í
því efni verður hiklaust að telja það, að nægilegt fé verði fyrir
hendi til þess að reisa handritasafninu vegleg húsakynni og sjá
því fyrir nokkru stofnfé til áhaídakaupa.
Landsnefndin er þeirrar skoðunar, að bezt fari á því, að Is-
lendingar reisi slíkt hús sjálfir án þess að iþurfa í því efni að
leita til fjárveitingavaldsins. Talið hefur verið, ,að tíu króna.
framlag frá hverjum Islendingi myndi nægja til þess að reisa
bj-gginguna. íslendingar hafa oft sýnt höfðingsskap, þegar minni
kröfur voru gerðar til þjóðarsóma og oft og tíðum safnað miklu
I»að hafa kannsM ekM verlð' með öllu óvænt, en hins-
vegar mikil, viðbrigði fyrir fulltrua verkalýðssamtakaxma
á íslandi að koma til Sovétríkjanna eftir s.l. atvinnu-
leysis- og hungurvetur hér á íslandi unÆr stjóm íslenzku
marshaílflókkanna.
Nefndin sá ekM nema einn atviiinulausan mann í
Sovétríkjunum: knattspymudómarann á Dynamoleik-
vanginuln!
Frá því var sagt í Þjóðvilj-
anum í gær að verkalýðssendi-
nefndin er fór til Sovétríkjanna
hefði í fyrradag rætt við blaða-
menn um för sína og myndi
verða sagt frá því í dag.
Nefndin fór héðan 26. apríl
til Stokkhólms, þaðan til Hel-
sinki og dvaldi þar einn dag.
Skoðaði hún m.a. undirbún-
inginn að Ólympíuleikunum í
sumar og lét vel yfir.
Vjimudagur eins og á togur-
ununa áður cn vökulögtn
vorn seh:
Næstu nótt var farið til
Leníngarðs og komið til Mosk-
va 29. apríl. Þar var nefndin
viðstödd hátíðahöld verkalýðs-
ins 1‘. maí, ásamt sendinefnd-
um frá ýmsum löndum heims.
— Sendinefndin var í Mor.kva
cslitið í 8 daga og notuðuin
við tímann þar vel, sagði far-
arstjórinn, Þorvaídrlr Þórar-
insson. Vinnudagur okkar var
eins og á togurunum íslenzku
áður en vökulögi'n voru sett!
Á daginn skoðuðum við verk-
smiðjur, skóla o.s.frv., en á
kvöldin vorum við boðin í
leikhús — og síðan setzt aí
snæðingi og snemma na-sta
morgun var svo lagt af stað
í nýja skoðunarferð .
5000 manna beimili
Frá Moskva var farið suður
ti] Kænugarðs og dvaldi nefnd-
in 1 dag fyrir austan Dnjepr
og skoðaði þar samyrkjubú.
Þótti henni það allólíkt bú-
skapnum hér heima því 5000
manns voru þar í heimili. Ekki
þó svo að skilja að ahir hafi
búið þar í einni báðstofu eins
og gert var á Islandi í gamla
daga — eða allir"í sama her-
berginu eins og fjólupabbi seg-
ir í Morgunblaðinu að gert sé
í því landi Rússlandi, heldur
hafði hver fjölskylda sitt hús,
og sinn garð.
Fyrir stríiið voru }:arna, 4
samyrkjubú, en voru ö.l lögð í
rústir í stríðinu en voru sam-
einuð við endu 'bygginguna.
Meðal annare cem byggt hcfur
verið ao nýju eru 4 vönduð
skólahús.
Fjós og svínastía
— Þarna sá ég fallegasta
svínahús og hreinasta f jós sem
ég hef séð, sagði Þorva’dur:
Þó ég hafi ekki víða farið um
heiminn hef ég þó. komið í
nokkur lönd, — var m.a. bú-
settur í Bandaríkjum Norður-
Ameríku fyrir nokkrmn árum.
en þar er margt stórkostlegt
eins og flestir hafa heyrt, or
ég hef hvergi séð þar jafn-
Verndið ísieozka tungu
Á fundi í Ungmennafélagi Njarðvíkur sem haldinn var
i síðasta mánuði var rætt um mál og málvernd. Urðu
miklar umræður um þetta efni. Að endingu samþykkti
fundurinn svofellda. ályktun:
„Vegna dvalar erlends herliðs í landimi cr Sslenzk
tnnga í meiri hættu, a. m, k. hér í Gullhringusýslin,
hekitir en irokkra sinni fyrr.
Til að hamla á móti þessari hasttu heátir Ungmenna-
félag Njarðvíkúr á ungmennafélög og cnnnr moenn-
ingarfélagssamtök í sýsluiínj að taka mál þetta tíli með-
ferðar innac vébanda sinna og vekja áhuga meðlima
sinna á verndun tungTmnar."
fé á skömmum tíma.
Reynslan hefur orðið sú, að undirtektir hafa orðið mjög góðar
"við fjársöfnun þessa. Hafa nrörg sveitarfélög lofað að leggja
fram fjárhæðir. Auk þess hafa einstaklingar og félagshópar
þegar látið mikið fé af hendi rakna.
Um leið og landsnefndin tekur nú til starfa, heitir hún á lið-
sinni allra góðra Islendinga og skorar á þá að láta samskot
þessi ganga fljótt og vel, svo að til sóma megi verða.
hreinleg gripahús crg voru
þarna.
Ópernr — Hljómsveitir
— Kórar
— Frá Kænugarði flugum
við aftur til Moskvu og vor-
um þar í 2 sólarhringa. Á
kvöldin vorum við í leikhúsum
og óperum. Sáum þar m.a.
Spaðadrottninguna eftir Tsjaj-
kofskí ,og Faust eftir Gounod.
Ég hef hvergi vitað lagða
eins mikla rækt við list eins
og þarna. I hljómsveitunum
voru 80—100 manns (venjuleg
sinfómuhljómsveit telst full-
skipuð með 60 mönnum) og
í kórunum voru sjaldan færri
en 100 manns. I hermanna-
kórnum i óperunni voru allir í
tiiheyrandi búningum og /oru
á sviðinu en sungu ekki að
tjaldabaki. Það var alveg nýtt
fyrir mig áð sjá 200 bahett-
snillinga á sviðinu í einu.
fórum við um Karkoff. Þar
er mikið af skemtilegum ein-
býlishúsum og er útborgin vel
skipulögð, en Karkoff varð
einna harðast úti í styrjöldinni.
Bardagarnir um hana voru
langvinnir, hún var oftar tek-
iu og misst en Dokkur önnur
borg.
Suður1 á Krím
— Frá Moskva flugum við
suður á Krímskaga. Á leiðinni
Við komum til Simferopol og
skoðuðum samyrkjubú þar í
grenndinni. Þar var allt lagt
í rústir í stríðinu og var þar
fullt af húsgrunnum og húsum
í smíðum og fullsmíðuðum hús-
um, og bændur voru að koma
til að setjast þar að.
Frá Simferopol fórum við í
bíl suður yfir fjöllin. Það er
110 km leið og vorum við þó,
4 klst. á leiðinni, og þótti
mér þó fulltoatt farið iþví
fjöllin eru brött og krappar
beygjur, krappari en við eig-
um að venjast hér.
Hef aldrei séð svo
frjálsieg böra
I Jalta vorum við í tvo daga.
Annan daginn fórum við sjó-
leiðis til ungherjaheimilis og
hef ég aldrei séð svo frjálsleg
börn eins og þar.
Seinni daginn skoðuðum við
hríljdar- og hressingarheimili
verkamanna. Aðbúnaður aHur
var þar miklu bo:ri en við
þekkjum hér.
Heimilið var í 4 byggingum,
en þó það væru ekki nema
200 vistmenn voru þar 12 Iækn-
ar, sérfræðingar í sínum grein-
um. Byggingarnar eru ekki
allar nýjar, því1 þarna var allt
lagt í rúst í stríðinu og hefur
því til bráðabirgða verið flutt
inn í skrifstofubyggingu.
„Það varð stöðvun á reks»ir-
inum um tínia“
— Eitt af þvi sem við skoð-
uðum í Kieff var barnaheimili.
Það var mjög frægt fyrir stríð-
ið og þegar ég var að tala um
heimilið við forstöðukomma
sagði hún og klökknaði við:
Það varð stöðvun á rekstrin-
um um tíma. •— Borgin var
hernumin í stríðinu í hálft
annað ár; nazistarniir ráku
börnin út úr barnaheimilinu og
breyttu því í hóruhús. Á stutt-
um tíma slátruðu þeir þarna
manneskjum er voru nokkni
fjölmennari en öll íslenzka
þjóðin — auk þeirra sem féllu
í bardögum. Það getur því hver
sagt sér sjálfur að þarna eigi
margur um sárt áð binda, en
hvergi heyrði ég neinar æðrur
aðrar en þetta — að það hefði
orðið stöðvun á rekstri heimil-
isins.
Framhald á G. síðu.
Óvænt sýning í
Listvinasalnum
1 dag kl. 4 verður opnuð í
Listvinasalnum sýning á hluta
af Briisselsýningunni. Verða þar
verk eftir Snorra Arinbjarnar,
Nínu Tryggvadóttur, Hörð
Ágústsson, Jóhannes Jóhannes-
son, Kristján Davíðsson, Þor-
vald Skúlason, Valtý Pétursscn,
Sverri' Haraldsson og járn-
mynd eftir Gerði Helgadóttur
og ný mynd eftir Ásmund.
Allar myndirnar eru til sölu.
Aðgangur er ókeypis. Næstu
daga er opið frá kl. 2—7 e. h.
Þeir ValtjT, Tóti litli og Stebbi Pé hafa árum saman verið að
fræða Islendinga á því að Rússar kynnu eklú að búa til úr og
þess vegna steíu þeir öllum þeim úrum af vestantjaldsmönnum
scna þeir fengu tækifæri til. Hvort sem verkalýðssendinefnliu
heí’ar kannski spnrt Rússana: En hvernig er það, getið þið búið
til úr?, eða hvort hún hefur ekki gert það, þá var henni einn
daginn fooðið inn í úraverksmiðju og var hún þar stödd þegar
myndin hér að ofan var tekin. Og nú er meir að segja eitt af
þessum hættulegu bolsaúrum komið hingað til lands — og blaða-
maður MoggaJis handlék ]iað í fyrradag. Á því stóð hið geigvæn-
lega orð: Pobeda, sem þýðir sigur.