Þjóðviljinn - 30.05.1952, Side 5

4) — ÞJÓÐVILJINN — Föstudagur 30. maí 1952 ----
HlÓÐVIUINN
Útgefandl: Sameiningarflokkur alþýSu — Sósialistaflokkurinn.
Ritstjórar: Magnús Kjartansson (áb.), Sigurður Guðmundsson.
Fréttaritstjóri: Jón Bjarnason.
Blaðam.: Ari Kárason, Magnús Torfi Ólafsson, Guðm. Vigfússon.
Auglýsingastjóri: Jónsteinn Haraldsson.
Ritstjórn, afgreiðsla, auglýsingar, prentsmiðja: Skólavörðustíg
19. — Sími 7500 (3 línur).
Askriftarverð kr. 18 á mánuði í Reykjavik og nágrenni; kr. 18
annarstaðar á landinu. — Lausasöluverð 1 kr. eintakið.
Prentsmiðja Þjóðviljans h.f.
Aumkunarvert hlutskipti
Á Dagsbrúnarfundi síöastliðinn þriðjudag skýrði Sig-
urður Guðnason stuttlega frá því helzta sem fyrir augun
bar í nýloknu ferðalagi verkalýðssendinefndarinnar héð-
?.n um Sovétríkin. Hann gat þess m.a. að það hefði vakið
athygli sína hve umgengnismenning væri þar á háu stigi
og framkoma manna hvers í annars garð til fyrirmyndar.
í framhaldi af þessu komst Sig. Guðnason svo að orði.
„Virðingin fyrir meðbróður sínum, verðmætum
og eignum er slík að það er auðséð að þarna er
nýtt fólk. Hefur þetta orðið svo af sjálfu sér? Er
það vegna þess að þarna var bylting? Það þarf
meira en byltingu. Það er uppeldi þjóðarinnar, hið
sósíalska uppeldi. í Sovétríkjunum er ekki lögð
eins mikil rækt við neitt og manmnn. Það er mað-
urinn sem skapar öll verðmæti. Manninum er þar
frá barnsbeini kennd ást og virðing fyrir lífinu,
fuiikomnum mannréttindum og meðbróður sínum,
líka sínum veika meðbróður. Þar er ekki litið á
meðbróðurinn frá því sjónarmiði hverníig megi
hagnast á honum eins og gert er í auðvaldslöndun-
um. í Sovétríkjunum er það glæpur, sem enginn
fær að komast áfram með að lifa á vinnu með-
bróður síns.“
Það má segja að þessi einfalda og skýra lýsing Sigurð-
ar Guðnsonar þurfi ekki. að koma neinum á óvart, sem
þekkir grundvallaratriði sósíalismans og veit að hverju
er stefnt með framkvæmd hans. Sósíalisminn í fram-
kvæmd þýðir að arðrán mannts á manni er úr sögunni
og allir njóta sama réttar ti.l gæða lífsins. Sú er hin
mikla andstæöa hans við skipulag kapitalismans.
Ætla mætti að staðfesting sjónarvotta á því, að draum-
ur alþýðunnar um nýtt og betra þjóðfélag, þar sem rétt-
ur alþýðumannsins situr í fyrirrúmi, sé að verða að veru-
leika, væri fagnað af öllum þeim sem telja sig berjast
fyrir þjóðfélagi sósíalismans. En um flest eru undantekn-
ingar. AB-blaðið í gær hefur allt á hornum sér út af frá-
sögn Sigurðar Guðhaisönar og er það þó málgagn flokks,
sem stofnaður var í upphafi til að hrinda sósíalisma í
framkvæmd á íslandi og hefur enn, þótt ótrúlegt sé,
sósíalismann sem helzta stefnuskráratriði.
En hver er ástæðan til þess aö AB-blaðið fær eitt af
verri æðisköstum sínum út 1 Sovétríkin og sósíalismann í
sambandi við frásögn Sigurðar Guðnasonar?
Svarið er einfalt og liggur í augum uppi. Hægri sósíal-
demókratar um allan heim hafa fyrir löngu snúið baki
við sósíalismanum og gerst auðmjúkir þjónar og hand-
böndi aúðstéttaWnnai' og kapitalismans. Engir ganga
léngra í hamslausum tryllingi gegn sósíalismanum og
löndum hans en þessi vesölu leiguþý spilltrar auðstéttar
og dauðvona kapitalisma. í launaiskyni hefur auðstétt
allra landa leitt þá að háborði sínu og veitt þeim riku-
lega hluttöku í gæðum hins borgaralega þjóðfélags.
Það er þó mikið vafamál hvort hægri kratar nokkurs
lands hafa verið leiknir jafn miskunnarlaust í þessum
efnum og þeir íslenzku. Þeir hafa fyrir löngu síðan snúið
í reynd baki við allri verkalýðsbaráttu sem hefur afnám
auðvaldsskipulagsins og framkvæmd sósíalismans að
markmiði. íslenzka auðstéttin hefur bókstaflega talað
keypt þá upp með húð og hári. Flestir þingmenn
og aðrir forkólfar AB-flokksins eru hálaunaðir forstjói’ar
og margfaldir bitlingamenn þcas þjóðfélags sem AB-flokk-
urinn setti sér upphaflega að afnema til þess að koma
þjóðfélagi jafnréttis og sósíalisma í framkvæmd á íslandi.
í þessum tillistööum auðskipulagsins hafa fornar hugsjón-
ir og fyrirheit gleymst. Og ekki, nóg með það. Hatrið á
sósíalismanum og vitundin um isvik og brigðmæli við
fyrri stefnumál leiðir þessa ólánsmenn út í hinar ótrú-
legustu ógöngur.
Þrátt fyrir þessi aumkunarverðu örlög AB-foringjanna
verða þeir að sætta sig við það að baráttunni fyrir völd-
um alþýöunnar og framkvæmd sósíalismans verður hald-
iö afram. Einn þátturinn í þeirri baráttu er að koma
réttum upplýsingum á framfæri við almenning á íslandi
um það nýja þjóðfélag sem er í sköpun í Sovétríkjunum.
Og það verður að skeika að isköpuðu þótt þær upplýsingar
komi illa við þá sem allt liafa svikið og öllu hafa brugðizt.
Læknavarðstofan Austurbæjarskól-
anum. Sjími 5030. Kvöldvörður og
næturvörður.
Næturvarzla er í Lyfjabúðinni
Iðunni. Sími 7911.
Föstudagur 30. maí 1952 — ÞJÖÐVILJINN
(5
SVlR.
„Ástarhót" við gróður jarðar
Munið kaffjkvöld-
ið í Aðalstræti 12,
kl. 9 í kvöld. — Mætið ÖUI.
ÉG GENG austur Skóla'orú og yfir blettina með æmum til-
inn á Lækjargötu. Við mér kostnaði.
blasir Menntaskólinn, stíl- ★
hreinn og virðulegur, en nokk-
uð grámyglulegur. Ég held að AUSTURVÖLLUR, með blóm-
færi vel á því við grænt túnið, skrýddum beðum, er nú orð-
að mála hann hvítan með
rauðu þaki Tveir unglingar
16—18 ára koma út úr skól-
anum og hlaupa yfir túnið í
norðvesturátt ofan á Lækjar-
götuna. Ég kalla til þeirra og
spyr hvort þeir séu nemend-
ur í Menntaskólanum. Þeir
játtu því. „Þykir ykkur ekki
vænt um túnið framan við
skóiann?" spyr ég ofursak-
leysislega. „Jú“, svara þeir í
kór. „Ef svo væri, mynduð
þáð ekki spora viðkvæman
grassvörðinn, nýbyrjaðan að
grænka, heldur ganga stíg-
inn“, svara ég.
Tímaritlð Heima
er bezt, júníhefti
þessa árgangsi hef
ur borizt. Úr efn-
isyfirliti: Valdi
Sveins, elzti borg-
ari Sauðárkróks; Á haustnóttum
og sumarmálum, eftir Böðvar
Magnússon; Sögur Hannesar á
Núpstað; Gullið í Goðaborg, eftir
ur, sem enginn leyfir sér að sigurjón frá Þorgeirsstöðum;
óvirða með ljótri umgengni. Hólakots-óli, eftir Þórð Kárason;
— Hefjurn sarntök um að Nokkur orð um litla sveit, grein
láta alla grasbletti, sem eiga um stöðvarfjörð eftir Fiosa Sig-
að prýða borgina, njota urbjörnsson kand. mag. Margar
sömu verndar. — B. M. greinar fleiri eru í heftinu, enn-
fremur margar myndir og mynda-
saga. Ritstjóri er Jón Björnsson
inn bæjarbúum helgur blett-
rithöfundur. — Hjartaásinn, 4.—5.
hefti þ.á. er nýkominn út. Flytur
hann þetta efni: Ævintýri, kvæði
eftir Kristján frá Djúpalæk.
Þrenningin og ég, saga eftir Val
Vestan. Sagnir og vísur eftir
ýmsa merka menn. Kynlegir kvist
ir, eftir Benjamin Sigvaldason.
Frá Níeisi gkálda og Sölva Helga-
syni, þýddar smásögur, fram-
haldssögurnar Suðurrxkjástrákur-
* Föstudagur 30. maí (Felix páfi). inn og Flóknir eru forlagaþræðir
' 151. dagur ársins. — Tungl í- — og ýmislegt smávegis.
EG QENG nú meðfram lóðinni hásuðri kl. 17,51. — Árdegisflóð kl. Bláa ritið, skemmtisögur, 5. hefti
Og sé ömurleg verksummerki 9.30. Síðdegisflóð kl. 21.52. — Lág- 1952, hefur borizt blaðinu. Sög-
urn skort á fegurðarskyni og fjara kl. 15.42 . urnar í þessu hefti heita Þjónn
umgengnismenningu. — Við ástarinnar, Blettir hiébarðans, 51
Amtmannsstíg er austasti Ei"’skip . . . «P». ennfremur er framhalds-
t__, Bruarfoss for fra Rvik 1 gær- saean Sierur að lokum, eftir Vicky
kanturinn orðinn fiag og all- kvöldi til Álaborg-ar. Dettifoss Baum. í>á er einnig frásögn af
ur meira Og minna skemmd- fór frá Rvík 28. þm. til N. Y. „Kvennjósnurum í síðustu styrj-
ur eftir menn, sem hafa reynt Goðafoss fór frá Huli 28. þm. til öld“, og upphaf að ferðasögu eft-
brattgengi sitt með bví að Antwerpen, Rotterdam og Ham- ir Gunnar Hansen, er nefnist Á
sparka með stígvélatánum í borgar. Gullfoss kom til Khafnar ferðalagi kringum hnöttinn, og
snyddukantinn til þess að fá 1 gærmorgun frá Leith. Lagar- fylgja margar teikningar.
táfestu, og myndast þá holur fos3 ef ' Gautaborg. Reykjafoss
fyrir fætur göngumannsins, for Jra KotKa 27- bm- til Norð-
, , , , fjarðar. Selfoss for fra Leith 27
svo hann gengur upp bratt- , „ , , _ „
,. ,, , . , . þm. til Gautaborgar. Trollafoss
ann ems og stxga. Neðn kant- fór frá N. Y. 26. þm. tii Rvíkur.
urinn beggja megin. stígsins Vatnajökull fór frá Antwerpen
er líka sporaður — en ekki 25. þm. til Ryíkur.
eins leirstorkinn og stórlega
lýttur af þessum sökum. — Skipadeiid SIS ..
Hverjir eiga sö.kina á þessum . Hvassafell er í Keflavík. Arn- Bengtsön leikur islenzk log 2L2o
ömurlegú spiöllum? Því er arfel1 er a Skagaströnd. Jökulfell Iþróttaþattur (Sig. Sigur s ).
ekki auðsvnrað en böndin fór frá Akranesi 28• i>m- áleiðis til 21-45 Tónleikar: Burlesque, ton-
exKi auosvarao, en Donam New York verk fyrit piano og hljomsveit
berast eðlilega að nemendum ' eftir Rjchard Strauss (Elly Ney
Menntaskólans, sem- eiga leið nugféiag lslands og hijómsveit Rikisóperunnar i
um túnið 'oft á dag. ‘Ög séð I dag verður flogið til Akur- Berlin leika; van Hoogstraten
hef ég nemendur Menntaskól- eyrar, Vestmannaeyja, Klausturs, stjórnar)i 22.10 LeyniíUndur 5
ans hlaupa .yfir túnið Og upp Fagurhólsmýrar, Hornafjarðar, Bagdad, saga eftir Agöthu Christ-
Og niður kantana oftar en Vatneyrar og Isafjarðar. Á morg- ie (Hersteinn Pálsson ritstjóri).
í þetta skiptið, sem ég gat un 151 Akureyrar, Vestmannaeyja, - XIL 22-30 Tónl.eikar:
um hér nð framan Blönduóss, Sauðárkróks, ísafjarð- Goodman og hljomsvext hans
um her að íraman; ar ag giglufjarðar. leika. 23.00 Dagskrárlok.
* GENGISSKRÁNING.
Raf mag nstakmörk uni n
ÉG VEIT að Pálma rektor, sem Hafnarfjörður og nágrenni, —
er náttúrufræðingur, kominn Reykjanes.
af góðum og merkum hænda-
ættum, sem lifað hafa á Fra Reykjavíkurdeild R.K.I.
gróðri jarðar, metið hann og
virt; fæddur og alinn upp í
Fastir íiðir eins
og venjul. Klukk-
an 19.30 Tónleik-
ar: Harmonikuiög.
20.30 Vísnaþáttur:
ídngeyskar stökur
(Karl Kristjánsson alþm.). 21.00
Einleikur á celló: Erling Blþndal-
Umsóknum um sumardvalir
barna verður veitt móttaka i
skrifstofu R.K.I. i dag og á morg
un kl. 10—12 og 1—4. — Til
á árunum 1945, ‘46, ‘47 og ‘48.
einni fegurstu sveit á Norður-
landi, tekur sárt að sjá túni greina koma börn, sem fædd eru
Menntaskólans spillt. Orðstír
hans sem kennara er alkunn-
ur. En þá er hann verri upp-
alandi en ég hygg, ef hon-
um tekst ekki með samvinnu
við samkennara sína að vekja
ást og virðingu nemenda sinna
á gróðri jaröar. svo áð þeir
leggi niður. þann óvana . áð
spilla túni skólans, Héldur
leitist við — eftir því sem í\/
þeirra valdi stendur —r að J -
halda vörð um þenilan fagra
blett, sem bæjarféiagið hefur
lagt stórfé í að prýða.
ÞÓ ÉG HAFI liér að framan , ,
fundið að umgengmnni a "
Menntaskó’alóðinni, þá eru
fleiri grasbiettir illa leiknir,
t.d. Arnarhóistúnið, bletturinn
bakvið Landsbókasafnið ö’g
Landakotstúnið, austan girð-
ingar. Er raunalegt að sjá
, ., , , , Skyndilega veitti Hodsja Nasreddm þvx
velklætt og myndarlegt folk ," % ..... ,.,J _ * .x
. athygli að folkmu tok að fækka. Það
traðka a groðrmunþ svo að var eins og jörðin gleypti þa5 en sumir
myndast algert flag 1 staðinn lllUpU á brott. —- Verðirnir skyldu þó ekki
fyrir að ganga þær gotur, vera á loiðinni að handtaka mig, hugsaÁi
ýmist hellulagðar eða malar- hann og varð órótt.
bornar, sem lagðar háfa verið
1 £
100 norskar kr.
1 $ USA
100 danskar kr.
100 tékkn. kr.
100 gyllinl
100 svissn.fr.
ÍÖÖ sænskar kr.
100 finnsk mörk
100 belsk. frankar
1000 fr. frankar
kr. 48.70
kr. 223.50
kr. 13.32
kr. 239,30
kr. 32.04
kr. 429.90
kr. 373.70
kr. 315.50
kr. 7.00
kr. 32.97
kr 48.33
Nú er liðin rúm öld síðan
Trampe greifi sleit þjóðfundin-
um og braut lög og rétt á Is-
lendingum. Það var þá, að Jón
Sigurðsson reis upp og and-
mælti gerræðinu — og fundar-
menn áréttuðu stefnu hans með
orðunum alkunnu „Vér mót-
mælum allir“.
Nokkru síðar, eða síðia árs
1852, barst suður til Reykja-
víkur skjal undirritað af 154
Þingeyingum, og var það sent
Jóni Guðmundssyni ritstjóra til
birtingor. Var þar andmælt af
festu og rökum framferði
danskra stjórnarvalda í sam-
bandi við þjóðfundinn og m. a.
skorað á Trampe greifa að
sækja um lausn frá embætti.
Svo var skjalið skorinort í garð
herraþjóðarinnar, að Jón Guð-
mundason mun ekki hafa
treystst til að birta það í svip-
inn, og var það fyrst prentað i
Andvara 1912.
^ ' __
Asgeir Blöndal Magnússom
r j
»FRAMS0KN«
Hér eru ekki tök á að birta
þetta mótmælaskjal í heild, en
oftirfarandi ívitnanir gefa
nokkra hugmynd um inntak
þess:
„ ... Enn því treysfum vér, að
vorum milda konungi sé um það
ánnast allra mala, að setja þá
menn til embætta í Jjessu fjar-
læga landi hásætis haus, eink-
um þáu hin æðstu, sem héldi oss
við þann veg, við lög vor og
rétt, að í eingu sé veruléga á-
fátt, svo að vér megum bera
fult traust til þeirra manna, og
hlýðnast þeirn og skipunum
þeirra ugglausir og án van-
trausts og tortryggni; treyst-
um vér því, að einginn sá verði
settur til æðri embættisvalda
hér, sem ekk; sé svo drenglund-
aður, að hann vilji kannast við
og viðurkenna fyrir sjálfum sér,
ef hann hefur rangskilið lög vor
og rétt í nokkru veru'.egu, og
fyrir það mistekizt valdstjóm-
'árverk- ‘sín, svo hann með þe:m
haf! sýnt sig; í að misbjóða lög-
legum réttindum manna yfir
höfuð, og að hann, ef það væri
bert, vilji þá jafnframt kannast
við, að roeð slíku hljóti hann að
hafa glatað þvi trausti lands-
búa, sem hverjum valdstjórnar-
manni ríður á áð hafa, ef stjórn
hans á að vera með því afli og
áliti, og vera svo óyggjandi og
fara í því Ilagi, sem nauðsyn
er á. . . .
. . . Þar ti! hljóta menn at>
■>:. - eigna það tillögum yðar (þ. e.
... Trampe greifa, Á.B.JVL) og
skýrslum, að hingað var sendur
'sýningur á‘vopnnðti liði ti!
landsins e'ns og noklrur upp-
reisnar værj von eíá ófriðar af
land'sinöriiuin, þann ér bæla
þyrfti með herafja. . . .
. . . I’ví skjótuni vér því nú
til dreingskapar yðar, hvort yð-
ur flnst nú ekki fult tilefm til
þess, að þér, fyrir sjálfs yðar
sakir og allra íslendinga, biðjið
konunginn að lofa yður héðan
sem fyrst, og veita yður annað
embætti í Danmörku.“
Það voru snauðir, þir.geyskir
bændur, sem áttu slíka reisn
mitt í fátækt sinni, og voru
svona djarfmæltir í frelsis- og
réttindamálum þjóðarinnar; og
áttu þeir þó undir högg að
sækja hjá dönskmn valdhöfum
jafnt í stjórnmálum og verzlun
sem á öðrum sviðum. En þessir
154 Þingeyingar voru ekki ein-
angraðir, þeir áttu sér þúsundir
skoðanabræðra um land allt. Og
sú fylking, sem fylkti sér undir
merki þjóðfrelsisins, varð æ
þéttskipaðri, sem tímar liðu.
Búalið og menntamemi stóðu
þar hlið við hlið, margir af
öndvegisklerkum þjóðarinnar
, sóttu fram í fylkingarbrjósti
— og síðar, er samvinnuhreyf-
ingin komst á legg, létu for-
kólfar hennar sig sízt vanta í
hópinn. Og kjörorð baráttunnar
var hin fleyga setning forset-
ans „ekki víkja“ — að svíkjast
aldrei frá kröfunni um réttindi
landsins og frelsi og fullveldi
þjóðarinnar. Að lokum vannst
svo sigur, fyrsti meginsigurinn
1918, og fullnaðarsigur 1944,
er ísland varð sjálfstætt lýð-
veldi.
Fullnaðarsigur, sagði ég. En
þó er það svo, að í frelsisbar-
áttu fátækrar þjóðar vinnst
aldrei loka-sigur í þeim skiln-
ingi, að þjóðinni sé ekki jafnan
þörf á að halda vöku sinni,
verja frelsi sitt og styrkja það
og efla. Og naumast var sjálf-
stæðisbaráttunni við Dani lokið,
er nýjan voða bar að höndum,
kaupmenn dauðans höfðu fengið
augastað á Islandi. Þegar í
stríðslok krafðist erlent stór-
veldi herstöðva hér á landi til
99 ára. Því varð að vísu afstýrt
í bili, að gengið væri að þessum
kröfum, bæði fyrir atbeina sós-
íalista og einbeitta andstöðu ai-
mennings í öðrum flokkum.
Engu að síður var slakað á og
málstaður Islands svikinn með
Keflavíkursamningnum ill-
ræmda. Stórveldið erlenda færði
sig nú sífellt upp á skaftið, og
hugðist nú að vinna það í áföng-
um, sem • því hafði mistekizt í
fyrstu atrennu, og er slíkt lítið
furðuefni. Hitt var hryggilegra,
að viðbrögð íslenzkra valdhafa
urðu nú með þeim hætti, að því
var líkast sem þeir hefðu snúið
við kjörorði forsetans „ekki
víkja“. Nú sýndist vígorðið
vera alltaf að víkja — frá mál-
stað íslenzkra hagsmuna, full-
veldis Islands og landsréttinda.
Fyrst var yfirlýsingin um ævar-
andi hlutleysi Islands í styrjöld-
um numin úr gildi, síðan var
landið dregið inn í hernaðar-
samtök Vesturveldanna, Norð-
ur-Atlantshafsbandalagið svo-
nefnda. Reyndar var því lýst
yfir af utanríkisráðherra, að
ekki kæmi til mála, að erlent
herlið dveldist í landinu á frið-
artímum. En prentsvertan var
naumast þornuð á þessari yfir-
lýsingu hans, er forkólfar borg-
araflokkanna þriggja féllust á
að kalla hingað bandarískt her-
lið, og síðan var Alþingi látið
samþykkja aðgerðirnar eftir á.
Islenzkir sósíalistar og með
þeim ýmsir menn úr öðrum
flokkum eða flokkslausir reyndu
að sporna við þessari atburða-
rás eftir getu. Mikill hluti kjós-
enda borgaraflokkanna fj'lgd-
ist með ugg og efa með þessum
aðgerðum og margir voru þéir
villtir af gerningaveðri áróðurs-
ins. Og þeir héldu að sér hönd-
um.
En hvað var þá um sveitunga
og eftirkomendur þingeysku
bændanna 154, þeirra, er skrif-
uðu undir mótmælaskjalið 1852 ?
Minntust þeir ekki aldarafmælis
Þjóðfundarins ? Ójú, og undir-
búningurinn hófst þegar á of-
anverðu ári 1950 með samþykkt
hins svokailaða Bændafélags
Þingeyinga að Fosshóli, svolát-
andi:
„Vegna þess að þeir atburðir
gerast nú í veröldinni, að sýni-
legt er að þriðja heimsstyrj-
öídin getur hafizt dag hvern,
með svo ægilegum hamförum að
enginn blettur láðs né lagar
verði óhultur, og með þ\í, að
ekki er enn vitað, að stjórnar-
Það rann upp fyrir honum ljós er hann
sá okrarann nálgast. Á hsela honum
kom fjörgamall maður í útataðri kápu,
og kona með slæ5u fyrir ahdlitinu —
eða öllu heldur ung stúlka, l)élt Hodsja
Nasreddín. Verðir lit.u eftir J>eim.
Hvar eru Sakir, Sjúra, Spid og Sadíkk?
hló okrarinn. Þeir voru hér rétt áðan;
ég sá þá sjálfur. Lánið þeirra fellur bráð-
um í gjaiddaga. Það er þýðingarlaust fyx--
ir þá að fela sig. — Svo haitraði hann
áfram, kroppinbakurinn.
Það hófst hljóðskr.if með fólkinu. — Sjá-
ið köngulóna, nú hefur hann dregið leii’-
kerasmiðinn Níjas og dóttur hans fyrir
dómstól emírsins. Bölvaður sé hann að
eilífu. — Eftir hálfan mánuð fellur mitt
lán í gjalddaga, sagði' einn. Og mitt eftir
viku, sagði annar, _
völd hins íslenzka ríkis hafi
gert ráðstai'anir til verndar
borgum landsins, gerir stjórn
Bændafélags Þingeyinga þær al-
varllegu kröfur til Alþingis og
ríkisstjórnar, að leitað sé nú
þegar samninga um hernaðar-
lega vernd fyrir Islands hönd
við þær lýðræðisþjóðir, sem
gegna því veglega hfutverki að
varðveita smáríki fyrir yfir-
gangi og kúgun e;nræðisþjóða.“
Menn geta borið reisn og rök-
festu þessa plaggs saman við
inntak mótmælaskjals þess er
Þingeyingar rituðu erlendum
valdhöfum tæpri öld áður. Hví-
lík framför og framsókn! Það
þarf naumast að. minpa á það,
að fremst í flokki hinna veglegu
verndarrikja smáþjóðanna, sem
vikið er að í samþykktinni, eru
allir helztu nýlendukúgarar ver-
aldar — og smáþjóðaverndar-
inn, sem einkum mun þarna
hafður í hug, hafði þegar í
stríðslok — þegar enginn minnt-
ist á þriðju heimsstyrjöldina —-
krafizt herstöðva á Islandi til
99 ára og jafnvel hótað að
láta hernámslið sitt sitja hér
um kyrrt, ef ekkj yrði látið að
vilja hans. — Og rökfestan er
líka í lagi, því nú á það að verða
Islendingum helzt til hlífðar í
komandi hildarleik að gera land-
ið að víghreiðri’ og árásarstöð í
fremstu skotlínu og bjóða þann-
ig gagnárásum heim. Hins veg-
ar er afsali fullveldis og lands-
réttinda hvergi mótmælt í skjali
þessu. Þeim til huggunar, sem
meta að verðleikum frjálslýndi
og framfarahug Þingeyinga að
fornu og nýju, skal þess getið,
aðjþví fer fjarri, að þorri þeirra
standj að ofangreindu plaggi,
og sjálft mun það tæpast samið
fyrir frumkvæði sýslubúa, enda
síðan prentað í „Landvörn".
En nú víkur sögunni í Norð-
ur-sýsluna. Þar hefst aldar-
minning Þjóðfundarins á önd-
verðu ári 1951 — reyndar eru
hin sýnilegu tákn þess öll rýrari
en í Suður-sýslunni, en viðleitn-
in engu minni, svo sem síðar
mun að vikið. Eina prentaða,
opinbera plaggið, sem sýslubúar
hafa látið frá sér fara um þessi
mál, svo mér sé kunnugt, er
samþykkt hreppsnefndarinnar á
Þórshöfn, en um hana segir svo
í „Landvörn“ 15. marz 1951:
„Hreppsnefnd Þórshafnar á
Langanesi samþykkti á fundi
sínum 3. þ. m. með öllum at-
kvæðum, að rita ríkisstjóm
og Alþingi mjög eindregna
kröfu um að beitast fyrir því,
að gerðar verði tafarla'usar ráð-
stafanir íil að Norður- og Aust-
urland verði varin gegn aust-
rænni árás. Færir hreppsnefnd-
in margar glöggar röksenadir
fyrir [>essari kröfu.“
Markvert má það kallast við
samþykkt þessa, ef trúa má
„Landvörn", að hreppsnefndin
virðist ekki láta sig neinu skipta
varnir Vestur- og Suðurlands-
ms. Er það hvort tveggja, að
hreppsnefndum veitir stundum
erfitt að hefja sig yfir hreppa-
pólitíkina, enda ekki lítil á-
rejmsla og íþrótt að fara að
hugsa svona á heimsmæli-
kvarða. Þá er það og tii, að
tillögur þeirra Jónasanna um
fjórðungssambönd og fjórð-
ungastjórn hafi ruglað hana í
ríminu. En hvað sem um það er,
má það kallast gott eftir at-
vikum, að henni skuli hafá tek-
izt að spanna yfir helming
landsins.
Ég kem nú að hinum leynda
Framhald á 7, síðxL
jT
Sstenzkd landhelgin og af-
sfaða Breta til hennar
Hún er athyglisverð afstað-
an sem Bretar hafa tekið til
hinnar nýsettu íslenzku land-
helgislínu okkar Islendinga. I
fyrsta lagi telur brezka rík-
isstjórnin að ríkisstjórn Is-
lands hefði átt að semja við
hana um breytingu á landhe'g-
islínunni, en ekki gera ein-
hliða ráðstafanir. I öðru lagi
telja Bretar að landhelgislínán,
samkvæmt hinni nýju reglu-
gerð, sé ekki dregin samkvæmt
alþjóíalögum. Og í því sam-
bandi er línan sem dregin er
frá Eidey þvert yfir Faxaflóa
fýrir . framan Öndverðarnes,
mesti þyrnir í augum þeirra.
Það kemur skýrt fram a'ð
Bretar vilja þessa línu ekki
utar, en sjónhendingu frá Garð-
skaga í Malarrif. Með þessari
línu mælti alþjóðahafrann-
sóknaráðið árið 1946. I þriðja
lagi telja Bretar að við íslend-
ingár höfum annan og minni
rétt til fjögurra mílna land-
helgi heldiir en Norðmenn þar
scm liér hafi gilt þriggja mí’na
landhelgi í fiínmtíu ár. Og sögu
legan rétt til þessarar nýju
landhelgi teija þeir okkur ekki
hafa. I fjórða lagi fer brezka
ríkisstjórnin þess eindregið á
leit, við íslenzku stjórnina að
hún enduí'skoði reglugerðina,
frá 19. marz og breyti þeim
ákvæðum hennar, sem Bretum
er verst við. íslenzka ríkis-
stjórnin hefur svarað þessari
beiðni algjörlega neitandi. enda
mundi engri íslenzkri stjórn
vera stætt á öðtu, en halda
fast á þessum rétti okkar, Áð
baki kröfunni um útvíkkun
landhelginnar stendur öll ís-
lenzka þjóðin án tillits til ann-
arra ágreiningsefna. Og sú lína
sem nú hefur verið sett má
ekki ganga skemmra en hún
gerir, að áliti alþjóðar. Margir
telja hinsvegar að of skammt
hafi verið gengið með setn-
ingu hinnar nýju landhelgislínu,
en þeir standa einhuga í órofa
fylkingu þjóðarinnar i’.m að
hvergi verði slakað á settum
reglum í þessu efni.
Það sem einkum vekur at-
hyg,li við afstöðu Breta til
þessa máls er að stjórnin
og stjórnarandstaðan standa
þama hlið við hlið. íhalds-
flokkurinn og Verkamanna-
flokkurinn eru algjörlega sam-
mála um að kúga ef hægt er,
smáþjóðina til hlýðni við sig.
Haft hefur verið í hótunum í
brezka þinginu, um að torvelda
mjög eða jafnvel banna land-
anir íslenzkra skipa á fiski í
Bretlandi. Gamalt íslenzkt mál-
tæki segir: "„gleymt er þegar
gleypt er“. Man nú ekki Bret-
inn lengur siglingu íslenzkra
fiskiskipa til Bretlands á stríðs-
árunum síðustu? Þá voru það
fyrst og fremst við íslendingar
sem héldum lífinu í brezku
þjóðinni, méð stöðugum fisk-
flutningum yfir ófriðarsvæði.
Það væri fróðlegt fyrir brezka
þingmenn að kynna sér mann-
tjón okkar Islenginga frá þess-
um árum. Við samanburð, þá
geta Bretarnir séð, að mann-
tjón. okkar varð hlutfallslega
Framhald á 8. síöu.