Þjóðviljinn - 16.11.1952, Qupperneq 4

4) — ÞJÓÐVTLJINN — Siumudagur 16. nóvember 1952
Sunnudagur 16. nóvember 1952 — ÞJÓÐVILJINN — (5
JllÓÐVIUINN
jjtuölanai. daniöinlngarliokkur alþýðu — Sósíalistaflokurinn.
Ritstjórar: Magnús Kjartansson (áb.) Sigurður Guðmundsson.
Fréttastjóri: Jón Bjarnason.
Biaðamenn: Ásmundur Sigurjónsson, Magnúa Torfi Óiafsson.
Guðmundur Vigfússon.
Auglýsingastjóri: Jónsteinn Haraldsson.
Ritstjórn, afgreiðslá, auglýsingar, prentsmiðja: Skólavörðustlg
1». -i Sími 7500 (3 línur).
Áakriftarverð kr. 18 á mánuði í Reykjavík og nágrenni; kr. lt
annarstaðar & landinu. — LausasöluverS 1 kr. eintaklð.
Prentsmiðja Þjóðviljans h.f
............................................S
Eining gegn skemmdaröflum
Samkv. lögum og venjum innan heildarsamtaka ísl. alþýðu
ckal kosningu fulltrúá á sambandsþing lokið ekki síðar en mán-
uði fyrir þing. Nokkrar vikur eru nú liðnar síðan auglýstum
kösningatíma lauk. En þó þó eru kosningar enn í gangi, —
cg fyrir þessari nýung stendur sambandsstjomin. Kvað veldur ?
Öfl þau, er skipulágt hafa dýrtíðarfárganið og atvinnuleysið
undanfarin ár: ríkisstjórn og stóratvinnurekendur, hafa greini-
lega fundið hVíIíkt veltiþing Alþýðusambaild íshmds hefur verið
j höndiun þjóna þeirra s. 1. fjögur ár og hafa því ekkert til
sparað-í j>essum fulltrúakosnihguin'að liálda þessu þýðingar-
mikla vopni fyrir verkalýðnum, hihuin raunverúlega eiganda
þess. Meðhöndlan á lögum og Iýðfæði innan verkalýðssamtak-
aniia í þessum kosningum af hálfu þrífylkmgarfórustunöar
hefur sannárlega vetið eftir því.
í stærsta sjómannaféiagi landsins eru um 100 iandmemi látri-
ir -kjósa 16 fulltrúa á sambándsþing fyrir sjómennina, sem j-fir-
leítt eru staddir á höfum úti, allt til þess að tryggja þrífylk-
ingunni atkvæðiri á þingi. 1 von um atkvæðavinning eru á
sama tíma smáfélög í þéttbýli með 30 félagsménn rekin út
í tveggja til þriggja daga allsherjaratkvæðagreiðsiur, ef um.
er að ræða félög undir forystu sameiningarmanna. — í einu
félaginu er fjölda manna neitað mánuðum saman um upptöku,
þótt þeir vmni á viðkomandi félagssvæði, • á sama tíma og
íjöldi' manna úr óviðkomandi stárfsgreinum er benlínis knúinn
níeð sambándsstjórnarvaldi inn í annað félag, — og hvort
tveggja gert til að efla atkvæðagengi þrífylkingarinnar. Og
hvernig beitir svo miðstjórn A. S. í. úrskurðarvaldi sínu ?
Dæmið um rakarana er táknrænt og hefur margsinnis verið
rakið hér í hlaðinu.
Dæmið um prentmyndagerðarmemiina er ekki síður tákurænt.
.Sameiningarmaður er sjálfkjörinn á 9 manna fundi, 22. sept.
eða þriðja dag kosningatímabilsins. Eftir að kosningatíma er
lokio 'kemur kæra frá tveimur piönnum, sem höfðu með hönd-
nm eigin atvinnurekstur þegar kosning fór fram og voru því
þá ekki í neinum félagsrétti og hefðu auk þess ekki getað haft
néin úrslitaáhrif á kjörið með atkvæðum sínum. Þessa fölsku
Ikæru notar sambandsstjórnin sem átyllu til að fyrirskipa kosn-
ingu að nýju í þessu litla félagi méð það í huga að svínbeygjri
þárin frjálsa vúlja prentrrijTidagerðarmanna sem fram kom með
sjálfkjöri forrnanns félagsins 22. sept. s.I. Slíkt níðingsbragð
reyndi sambandsstjórnin að nota sér til framdráttar við Verkíé-
iýðs- og sjómannafélag Ólafsfjarðar en verkafólk þess staðar
svaraði dónaskapnum meft því aft staftfesta fyrra kjör sitt ii
því síðara og- gefa þanuig sambandsstjóm verðuga áminningu
Kosningin í Sariibándi matreiðslu- og framreiðslumanna virð-
ist þó slá þrífylkingarmet og er þá langt til jafnað.
Að stela 9 fulltrúum úr hópi sameiningarmanna með tilefnis-
láusri brottvikningu Iðju, félags verksmiðjufólks, auk. allra
þéfrra Ixilabragða sem hér hafa verið tilfærð örfá dæmi af,
háfa þó ekki þótt einhlít í herbúðum skipuleggjenda dýrtíðar
og atvinnuleysis. Hótanir um að reka svo og svo marga Dags-
brúnarfulltrúa út af þingi hafa sem kunnugt er stungið upp
kollinúm. Og mikill viðbúnaður er í þá átt að ryðja inn í alls-
berjasamtök verkalýðsins Verzlunarmannafélagi Reykjavíkur
rneð öllu sínu stórkaupmanna og heildsaladóti.
Það fer vissulega ekki hjá því, eftir allt sem á hefur gengið
við þessar fulltrúakosningar í herbúðum þrífykingarinnar, að
af henni hafi rokið mesti lýðræðisglansinn í augum heiðar-
legra manna, sem tekið hafa skrumið alvarlega. En ofar öllu
gnæfa nú þau sannindi,að öll bolabrögðin og misþyrmingarnar á
hugtakiiiu liig og týftræði í þessum fuUtrúakosningum þjóna
þöim tiigangi cinum að st.vrkja málstað dýrtíftar og atvinnuleys-
is, kaupráns og örbirgftar, á 23. þingi Aljiýftusambands íslands
■og rjúfa þá einingu, sem verkaíýðsfélögin haf'a nú lagt grunn-
inn aft til aft ná fnun knýjandi velverðar.kriifum vinnandi fólks
rú á næstunni. — Þess vegna verfta aJUr heiftarlcgir \erka-
lýftsI'uHtruar á næsta sanibandsþiugi, hvar í í'Iokki sem |u'ir
standa, að tengja hönduni sarnan iim að bindra hina gerspilltu
þrífylkingarklíkii stóratvirinurebenda. og d.vrtíðarsþekúlanta í
núverandi samband.sstjórn í skemnularálornnun heimar og gera
þing alþýðunnar aft þeirri aflstöft, sem því ber aft vera í'yrir
vinnandi 1'ólk, í þéim átiikuin, sem ir.unundan eriu, uni þaft
Irvort áfram skuli haldift á vegi eymdariuna r efta-livort takast
vjná uA rótía aft nokkru hlut alþýftnnnar úr því ejmdaráshuali
*H»m er.
útvarpað og segist hafa feng-
ið pata af að þeir munu hafa
verið teknir á segulband sem
títt er í likum tilfellum.
Pyrirspum þessari er vísaö til
réttra aðila.
★
Sjálíblekungar í skólum — Fyrirspum um tónleika AB.blaðið er komið j kapp
Himinháar summur við Moggann að senda Þjóð-
v , ,, , viljanum peninga frá Rúss-
AÐ allir skuli eiga jafnt er liefur _ekki rað a að kaupa ^ himinháar summur líkt
gjarnan börnunum eiginleg svo dýrt tæki og grundvo - Kínverjarnir hans MácArt-
og sjálfsögð hugmynd. Ef ur er lagður undir minmmatt- hurs þegar hann hljóp suðm’
einn á lakkrísbita eða brjost- arkennd. Bomm eru viðkvæm - Við ættmn ekki að
sykur. er þaft nokkurveginn fyrir mörgu sem fullorðnir
tryggt að eigninni er skipt i kalla smamuni, eiris og pvi
tvo eða þrjá hluta allt eftir að eiga ekki sjálfblekung þeg-
fjölda félaganna og það er- ar sessunautúrinn á haim.
háidiri sameiginleg veizla. Að Reglrin í skólanum var sú
þessu leyti' er frumsósíalismi að öllum var gert að skyldu ^ gvo ^ lokum örstutt fyrir-
bömunum eiginlegur og það að sknfa með penna Margir B til Ráfmrigriöveitunnar:
er ekki fyrr en seinna er upp- skriftarkemiarar halda þvi
‘eldisáhrifiri segja til sín að fram að bömin læri betur
hugtakið mitt og þitt skýrist. skrift með svo óbrotnum
1 skólamun eru böm úr öllum skriffærum. Væri ekki betur
stéttum þjóðfelagsins, en þár- að. þeirri reglu yrði haldið
gætir litið stéttarmismunar við. Bömum er gjamt að týna
eftir efnahag. Sá sem er tal- og álitamál, livort þau hafa
inn fræknastur og mest virð- nokkuð a'ð gerri við dýr skrif-
ing borin fyrir er gjaman fá- færi, sérstaklega þegar sum-
tækastur á gæði þessa heims, ir foreldrar kaupa þau um
efnl fram til þéss að börn-
« unum sé forðað frá því sem
ÞAÐ mun háfa aukizt í seinni þeim leiðist mest: að vera
tíð að börnin: komi með sjálf- öðruvísi en hinir. Þeir sem
blekunga í skólann og skrifi ^iga 4-5 börri í skóla verða
með þeiiri. Nú þarf ekki nema °S að vera vet efrium búnir j GÆRKVÖLDI var endurtekið
að svo sem einn þriðji eða til þess að geta kéypt sjálf- j útvarpinu leikrit sem flutt
helmingur bárna í einum békk blékunga handá -þeim öllum.
taki upp þá nýbreytni að' *
skrifa méð sjálflilekung, svo
að hinum finnist sjálf- MAÐUR hefur beðið um að
sagt að þáu geri þáð líka. En fyrirspum yæði komið á fram- hvérskonar ménningarstárf'sé
þá rekást gjaman mörg l»m- færi. Langar hann til þess eiginlega verið að rækja.
in á hinn kalda vegg, að að vita hvað veldur þvi að ----------------------------------------
þeim er skipt niður eftir efna- hljómleikum Tatjönu Nikolaj- FÉLAGAK, munið happdrætt-
liág, mitt er ekki þitt. Pabbi evu hefur ekki ennþá verið ift!'
EFTIRMAL 9. NOVEMBER 1932
ar, með jafn örláta andstæð-
inga.
★
Hvað á langur tími að líða áð-
ur en því verður komið í verk
að leggja rafmagnslelðslu til
ljósa í vesturhluta smáíbúða-
hverfisins? Nú í skammdég-
inu em kvöldin eýðilogð fýrir
þeim sem em að byggja þarna
meðan ekki er hægt að koma
við ljósum. Hafa margir smá-
íbúðabyggjendur beðið Bæj-
arpóstinn að koma þessari
fyrirspurn á framfæri með
ósk um svör en þó umfram
allt aðgerðir.
var á sama stað fyrir nokkr-
um árum. Þetta var að sjálf-
sögðu mesta della, svo manni
verður ósjálfrátt að spyrja
Um
og annað *
Sartre segir skilift viff andstæftinga kommúnisniaiLS
H
INGAÐ hafá borizt lausa-
frettir um' deilu, sem er komin
upp á mitli Sartre og Camus, en
riingað til hafá menn viljað telja
þá vopnabræður. í siðasta hefti
La Nouvelle Critique gefur rit-
stjórinn, Jean Kanapa, greinar-
gott yfirlit- um deiluna-.
Sartre birti grein í júlíhefti
timarits sins Les Temps Modern-
es og kallaði hana „Kommúnist-
arnir og friðurinn". Þar ræðst
hann gegn ýmsum algengustu rök-
semdum andkommúnistanna. —
Helztu niðurstöður hans eru þess-
ar: Það er engin ástæða til þess
að ætla að frönskum verkamönn-
um sé stjórnað
frá -Moskva, þó
þéir aðhynist
skoðanir komm-
únista.... Allt
bendir til þéss,
að Sovétfikin
fj vilji frið, það
sanna þau á
' ; hvcrjum degi..
Öreigalýðurinn
í auð.valdsrikj-
unum er jafn-
• Sartre ófús tii stríðs..
.. Hvernig er
hægt að láta sér detta í hug,
að almenningur fáist til að taka
þátt í stríði með Sjang Kajsék
gegn kinverska alþýðulýðveldinu,
með Franco gegn spænsku lýð-
veldi'ssinnunum, með morðingjum
Beloyannis gegn grisku lýðræðis-
sinnunum?... . Hafið þið sjálfir
ekki' sett megnið af frönskutn
verkamönnum skörinni lægra en
aðrar stéttir með hinni hneyksl-
anlegu kosuingalöggjöf?
“ESSI grein kom við
kaunin á Ca.mus og hann var
ek-ki seinn á sér að ákæra Sartre
fvrir konunúnisma. Um leið not-
aði bann tækifærið til að byi.a
þitð frelsi, sem þyrfti að verja
fyrir árásum kommúriista. Sat-tre
skilgreinir þétta frelsi í grein
sem soinna btrtlst. Hann segir
það vera „freisi til að draga sig
í hlé á G alapagoseyjúm". Frelsi
okkar í. dag,' segir hann, er bund-
ið við það eitt að við höfum rétt
til að velja, hvort við viljum berj-
ast fyrir að- verða enn frjálsari
en við erum í dag-... Ef við
viljum komast hjá, að lýðræðið úr-
ættist í hárðstjórn, megum við
ekki fördséma þaö skilyfðisláust
og hóta að hverfa til eyðimerkur-
innar.... Við verðum fyrst að
taka þátt í baráttunni, ef við
viijum öðlast rétt til að hafa
áhrif á þá merin sem berjast.
Jri/
;AN Kanapa minnir á
að það só margt sem skilji Sartre
og' kommúhistana: hugsæisheim-
speki hans, hið furðulega ást-
fóstur sem hann hefur tekið
við sjúklegár hliðár mannlifsins,
þvæluleg hugsun, sem á köflum
gerir það erfitt að skilja hann,
menntamannsbelgingur hans, skoð-
un háns urn mikilvægi „sjálfkrafa
athafnar" verkalýðshreyfingarinn-
ar. En hann- lýkur greitv sinni
með þessum orðum:
S ARTRE er ekki emn-Uni
þær skoðánir, sem’liggja til‘grund-
vallar þessum greinum, að þeim
stendur mikil hreyfing -mótmtela
gegn ákveðinni stjárnarstefnu,
stefnu Pinaystjórnarinnar og
bandaríska herráðsins, vegna Ivess
að sú stefna er stefna stríðs, kúg-
unar og arðráns. Sartre hetur
gefið ljóst dæmi um þáð, að Við
förum ekki með neitt flbipur er viö
segjum, að þessi hreyfing tr að
vaxa upp utan okka.r hóps. ÞaS
er einmitt þessi hreyfing sem
mun gera kleift að ná þvi tak-
marki, sem við höfum sett okkur.
Þess vegna ríður á að við geruni
okkur ljóst hvað það er sem sám-
einar okkur: baráttan fyrir varð-
veizlu friðárins.
Kvöldið 9. nóvember fyrir
réttum tuttugu árum mun
flestum Reykvíkingum minnis-
stætt. Þann dag var allri lög-
reglu Reykjaví'kur sigað á
mannfjölda sem safnazt hafði
saman við fundahús bæjar-
stjórnar Reykjavíkur, en þar
ætlaði Sjálfstæðisflokkurinn að
beita bæjarstjórnarmeirihluta
sínum til að brjótast gegnum
varnarlínu verkalýðsins og
koma fram almennri kaup-
lækkun með því að lækka
kaupið í atvinnubótaviiinunni.
Ögrunum bæjárfulltrúa Sjáif-
stæðisfIokksins til langþjáðra
atvinniileysingja og árásum
lögreglunnar svaraði mann-
f jöldinn.: svo hraustlega, ó-
vopnaðúi* og óviðbúinn, að
lögregla Reykjavíkur vrit ger-
si'grúð og afVopnuð, árás Sjálf-
stæðiSflokksins á sveltitekjur
atvinnuleysingjajona var hrund-
ið.
★
Hvað gerist næst ? Fullvíst
er aö þó nokkur hluti af a.uð-
mannastétt Reykjavikur hélt að
stund sín væri ltomin, það serii
gerzt hefði þennan dag, væri
sliipulagður forleikur verka-
mannabyltingar á Islandi
Verkamennimir sem þann dag
höfðu gersigrað og afvopnað
allt lögreglulið Ijæjarins hlytu
nú að nc-yta aflsmunar og taka
völdin. Lögreglustjórimj'. í
Reykjavík, Hermann Jónasson,
birti þéttá kvöld í útvarpiriú
koklireystiyfirlýsingu þess efit-
is að lögj*eglan hefði nægu liði
á að skipa, yfirlýsingu sem
sýndi það eitt hve rík, nauð-
syn þótti að sefa þá ofsa-
hræðslu sem greip um sig í
röðum reykvískra burgeisa
þénnán dag..
Atburðimir við Góðtemplai-a-
húsið hefðu einir nægt til þess
að foringjum Sjálfstæðisflokks-
ins væri ekki rótt. En af til-
viljun varð annar atburður
þennan dag sem sjúklega æst
ímyndun íhaldsmanna tengdi
bæ ja rst j órna rba rdaganmn.
Hermann Jónasson lögreglu-
stjóri fór af bæjarstjómar-
fundinum til að' kveða upp
sektardóm yfir dómsmálaráð-
hen-a landsins, Ihaldsleiðtog-
animi Magnúsi Guðmimdssyni,
fyrii4 hlutdeiid hans í gjald-
þrötamáli, og sagði Mugnús af
sér, en sæti hans; í samsteypu-
stjórn. íhalds og Framsóknai-
tók Ölaíur Thórs. Á þeim
ámm ríkti enn tempraður.kær-
leikur milli Iháldsins og-allmik
ils hluta Frámsóknar, svo vel
gat sú hugmynd > risið í héila
reykvískra íhaldsmanna að
Hermann Jónasson, lögreglu-
stjórinn í Reykjavík; væri í
hvernig íhaldsblöðin létu dög-
um og vikum saman eftir 9.
nóvember 1932. Hitt er fróð-
legra að rifja upp afstöðu Al-
þýðublaðsins, en hafa verður
í huga að Alþý'ðuflokkurinn
var þá eini þingflokkurinn sem
taldi sig verkalýðsflokk og var
einvaldur í Alþý’-ðusambands-
stjórn, stjórnaði Dagsbrún og
flestum stærstu verkalýðsfé-
lögunum í Rcykjavík. Alþýðu-
blaðiö var einá dagblaðið sem
hefði geta.ð varið málstað
Verkalýðsin's. Hvað gei'ði það?
Ritstjóri Aiþýðublaðsins var
Ólafur Friðriksson, kominn í
innilega sátt rtð hægri klíku
Alþýðúflokksins. Afstaða Al-
þýðúblaðsins til baráttu at-
vinnuleysingjanna við bæjar-
stjórnaríhaldið einkennist af
algeru ábyrgðarleysi og andúð.
Daginn eftir slagfrm 7. júlí tal-
ar Alþýðublaðið um „heimsku-
lególæti“, til þéss fremúr fall-
in að „auka andúft1 en samúft
meft kröfum verkalýðsins“. Þó
tékur steinínn úr dagana eftir
9. nóvembér. Þar er fyrst'tek-
in gild skýring íhaldsins á því
skuggalegu
samsæn
við sem gerðist, það hafi verið
heimskommúnismami, og hefðu
þau samsæ-risöfl beitt sam-
ræmdum hemaðaraðgerðum 9.
nó.vember! Þeirri gáfuleg.u
kenningu var ósparlega haldið
á loft i Morgunblaði Valtýa
Stefánssonar ’ & Co. vikurnar
eftir bardagann.
Eklci þanf að se-gjá þeim
sem fylgzt hafa með afcburð-
um og blöðum. undanfarandi ár
Orðsending til útsölumanna
Happdrættis Þjóðviljans úti
álandi
Nú líður senn að því að dregiö verði í happ-
drættinu Gerið því þegar ráðstafanir til að
herða söluna.
Við treystum þvi að engir sendi óselda miða
til baka.
Við treystum því, að þeir, sem geta bætt við
sig miðum, láti; nú þegar vita um það.
Sendið okkur skil fyrir þvi sem þegar er selt.
Verum öll samtaka í starfi fyrir Þjóðviljann.
Þjóðviljinn herst fyrir okkur — við fyrir
Þjóðviljann.
Seljum happdrættið. upp.
HAPPDRÆTTISNEFNDIN

kommúnistaæsingar! Alþýðu
blaðið segir 10. nóv. 1932:
„Er hörmulegt tii þess aft
\ ita aft menn eins og Gunn-
ar Benediktsson; fyrner-
andi prestur í Saurbæ, Guð-
jón Béneiliktsson og Bfjalti
Arnason, sem ekki einu
simii er í Dagsbrún skuii
meft aftstoft 50—60 ungtinga
geta hindraft l»ift að verka-
menn næftu rétti síniun“, o.
s. frv. í sama dur oag cftir
dag,
Það er ekki mótvon þó
Stefáni Péturssyni hitnaði
hamsi- er hann benti verka-
mömium á hvað. stæði í „blafts •
andstyggft l»errri' sem kaliar sig
Alþýðubiaftið‘% og i brennimerkti
;þá ‘
„Iubbalega. titraun, sem lift-
hla.upinn úr röftum verka-
1 ýffshr ey fin garin nar, Ólafur
Friftriksson, gerir til þess
aft velta sökinni á bæjar-
stjórnarslagnum yfir-
verkainenn og kommúnista
og eigna sér og síuum lík-
um þann sigur sem vannst“,
o. s. frv. (Verklýftsblaáift 15.
nóv. 1932).
Það er önnur saga hver oft-
ast hefur mundað penna lið-
hlaupans og lubbans í Alþýðu-
blaðinu undanfarna áratugi.
★
En einmitt þessa daga ger-
ist sitthvað athyglisvert í Al-
þýðuflokknum og Alþýðublað-
Hú.sxein. Húsiía, sagði emírinn ér Hodaja
•Nasreddin lauk.hommi. — Hér er kominn
„víslarinn Tajafar, hollvinur vor. Þú skal.t'
lækca hann á stundinni: lcrjrppuna, hclt-
iaa og annað sem að honum anmr.'
Og emíiinn sneri sér við til hálfs til nicrk-
is um að hann þyidi engar móthárur. Ifod-
sja Nasrcddln hafði ekki annað að gcra
en hneigja sig og farn. Okrarinn kom á
éftit' honum;- lcrepþtúr og ;haltraridi.
Við skulum. flýta okkur, • mikli Hússein
Húslía, sagði' hanrt og renndi' eklii' grun i
hver gekk við hlið hans. • Söilh '-er-eiUJ ' eklii-
s«zt, Ofti- mér. væri þökk -á þv;- tiö læknast
fyrir myrkur.
Hodsja- Nasreddin íormi»lt-i- 1 lijarta smu-
bæfti okrai-anum, emírnum og" sjá'fum- sér-
fyrir að. vera of fljótvir á sér að ■•vitna unf
kunnrtstu Itrernig mwndi- þesöu
x'eiða af? — Og þeir héidu áfram'.
inu. Að minnsta kosti einn af
leiðtogum Alþýöuflokksins sá
hvert stefndi þeunan aag, las
rétt úr táknum lians.
Héðinn Valdimarsson varð
frægur fyrir það að hafa 9.
nóvember í hita bardag-
ans rétt stólfætur út um
glugga Góðtémþlaráhússins til
verkamanna sem vörðust þar
tómhentir trékylfiiárás lög-
reglunnar. Bardaginn var heit-
ur — en Héðixm Valdimarsson
vissi hvað hann gerði. Jón
Rafnsson skildi líka merkingu
þessa atrtks, er hann sagði á
fundi í Bröttugötu nokkru síð-
a.r að þeir stólfætur væru einu
fæturnir sem Alþýðuflokkur-
inn stæði nú á í verlcalýðs-
hreyfingunni.
Mánudaginn 21. nóvemb-
er 1932 birti Héðinn grein í
Alþýðublaðinu „Alþýðan—efta
yfirstéttin‘% þar sem rætt er
um atbm-ðina 9. nóv. og æðís-
leg viðbrögð afturhaldsins í
.landinu. Er greinin þrangin á-
byrgðartilfínningu og festu
sem alveg stingur í stúf við
ábyrgðarlausan vaðal og níð
Alþýðublaðsins fram til þess
dags. Ræðst Héðirin þar af
rniklmn þunga gegn brölti rík-
isstjórnarinnar með varalög-
reglu, sem ausið var peningum
í vikurnar eftir 9. nóv. (þá
voru peningarnir till). Hann
rekur þar orsakir atvinnuleys-
isins og tildrög atburðanna 9.
nóvember og sýnir fram á,
cins og Verklýðsblaðið hafði
alltaf lagt áherzlu á, að ætlun
Sjálfstæðisflokksins var að
knýja fram almenna launa
lækkun í landinu með því að
ráðast á kaupið í atvimiubóta-
vinnunni. Héðinn stillir sig nær
alveg um árásarglósur til
kommúnista, og það er fyrst
pg fremst svar hans við á
byrgðarleysi Alþýðublaðsins er
hann undirstrikar um bárátt-
una 9. nóvember að
„yerkalýfturinn í Reykjavík
stóft allur sem einn maftur
um kröfur sínar um fullt
káup og vanu sjálfur þann
dag fullan sigur á því svifti.
Vegna skipana Iögregiu-
stjóra um að lögreglan réft-
ist á verkamennina í fund-
arsalnum og á götunni varft
götubanlagi, sem gat ekki
endaft nema á einn veg, meft
ósigri l6greglúnnar“.
Og Héðinn lýkur grcininni
þannig.:
„Verlíamenn og sjómenn,
öll aljiýða í Keykjavík mun
standa einhuga meft Alþýftu-
sambandi Islauds um kröf-
’ umar um afriám ríkisliig-
regiimnar efta að öftium
kosti 'um skipulagningu
varriárlifts alþýftusamtak-
anua“.
Hver sem flettir blöðum frá
1932 mun sjá, að hér fer cinn
aðalleiðtogi Alþýðuflokksins
furðulangt til móts við mál-
flutaing kommúnistanna, sem
m. a. gengust fyrir stofnun
varnarliðs verkamanna vegna
hinna margendurteknu lög-
regluárása á. vcrkamenn þessi
ár. Enda þótt liéðinn berðist
heif tarle'ga gegn hinum rót
tæka armi' verkalýðshreyfing-
aririnar í fimm ár enn áður en
hann snéri til samfylkingar-
sfcefnu. má telja víst að ein-
mitt 9. nóvember hafi verið
honum eftirminnilegur áfángi
á þeirri leið er lá til stofnunar
Sameímiigarflokks alhýðu Sós-
í'alistaflokksins 1038,
þorsta afturhaldsins eftir 9.
nóvember, stofhun fjölmemir-
ar varalögreglu (sem varð svo
illa þokkuð að margir sjá eft-
ir því enn í dag að hafa í
hana gengið). Það var þó ekki
fyrr en fimm árum eftir 9.
nóv. 1932 að alþjóð varð kram-
ugt hversu æðislega ofsóknar-
herferð gegn verkalýðshreyí-
ingunni sá íhaldsforingi vildi
hefja, sem atvikin skoluðu
þessa daga upp í ráðheri'astól
Magnúsar GuðiTmndssonar. Að
dómi lögreglustjórans í Reykja-
vík, Hennanns Jónasson&r,
hefðí framkvæmd þeirra. hefrid-
arráðstafana sem ráðherra
Sjálfstæðisflokksins fjTÍrskip-
aði. sjálfsagt með' alla ríkis-
stjórnina í vitorði, kostað blúft-
bað í Reykjavík; Það er öt-
gcrðarburgeisinn Ólafur Thórs
scm sýuir þar andlit' sltt
grímulaust, og. rétt er að
glejTna því ekki þó hann -kæeii
ekki fram óhæfuverkunum sem
hann ætlaði að sfcofna tiL
Minnzt var á æðislega o-f*
sóknartilbrirði og héfndar-
Það var í ikosningabarétt-
nn.ni 1937 að Hermann Jónas-
son skýrði frá því á fxmdi hvsð>
þáð' var sem Ölafur Thóré fyx-
irskipaði eftir 9. nóv. 1932. Af
því hlutúst blaðaskrif og vitaa-
leiðslur sem sönnnðu fram&urff
lians. 1 bréfi frá Ásgarði, dags.
10: júní 1937, til Timans segir
Hermann Jónasson þannig frá:
„túaldið stófnaðl eins oq krain-
uKt er til óeiTðaima 9. nóvera-
ber. Þaft KPi-öi þa5 á þann hátt.
a8 sa:ra verkamemi í bænunt; seitt
þá roru marKÍr atvliumteusir.
Það lækkaði kaupiS lijá þeim
UÓKst láunuðu. Afieiðlngamar urðu
þær, stoíriað var tii kröfu-
Kangna í Keykjavík. Síðan var
efnt til bæjarstjórnarfundar 9
nóv. I»a8 var beraýnilega gert að
jfirliiKÖu ráðl, að hálalarar voru
notaðir í lvúslnu, ok þéir sem
verst voru þokkaðir lijá verka-
mönnum komu með skrifaðai
skamniai'aíður um þá tll að æsa
fólklð upp. . . “
„Ebis ok mömium er kunn-
ugt fór MaKuús GúðriiundsSon frá
völdum um- stundarsakip eftir
að dómurhm liafði verið kveðinn
upp yflr lionum, en Ólafur Tlúirs
tók þá við. líanu kaUaðt nrig upp
i stjórnarráð rétt efiir að haim
varð ráðlierra or skýrði mér frá
þvi, að 'hann ga:ti eklci þólað það.
aö sökiidólKarnir, seffl ltanrt kál’-
áðl svo, ntertnivnir sem: sfcáðið
béíðú fyrir óelrðunftlu 9. nóvem-
ber, væru iátnlr - lausir og aft
réttvísln ok landstjóririn sýnou
slg ekki það sterka, aft þcssir
meitn væru þegav í stað likridockn-
ir. Ég béntl ltonum á, ltvaða hí'-
léiðirigu þetta myndi hafa, e.u
það koin fyrir ekkl, lagðl (tonn
svo fýrfr," að safnað væri l'tfti aUt
aö 10« mamis, sem stefrit va*r»
saman í SunUhöHiiinr, ok stðan,
ikvatt tit þess kl. 6 að morgni, aft
handteka þá, sem grunaðir væro.
Ég' tók þá það ráð, a*> dragit-
þetta ntál á (angiim. SkýréV ég
yfirfögreghiþjónimmi, Erltrv-i Ftí.ls-
syni, frá því, og- var Ólafi Tfiors.
J sagfc, að það hlyti aft- faka
* sinn tíina að þétta lið væri skráð
og því safnað saman .
Lelddi þetta til l>ess, aS víir-
Iögregluþjómriim valdi þrjá menn
í samráðl við nrig, þá Svéíit Sær
mundsson, Guðlaug Jónsson og
Sigurð Gíslason, til þéss aft semjft
skrá jl'ir ]iá menn, sem átti aft
kalla saman í sundltöl)iintt í,
Rvík. Jafnfranit voru búín til og'
fjöirituð ej'öublöð til þess aft
senda út með sldpun til þtsssara
inanna tint að mæfca. Meðan þrtssw
fór franr, og málið var þttnnig
dt-egið á langinti. úrskurðaði ég
inig úr ináliim. og settcfi þann
úrskurð til dóntsnutlaráftun'tíis-
ins. og sýndi ég dóinsntálaráð-
herra l'ram á, að þar sem < g vteri
liúinn að úrskurða ntig úr máJ-
inu, g-.i’ti ég i-Uki t ra.mkva-mt
þefcta. Eftir að lvrist'.-ui Krist-
jánsson tók við niálinn. var íariri
frant ú hið saina \ ið lui.nn. on.
itatm uoitaði að ti*mkv«imuu
þetta, obts og ég hef áVfcttí* sh'ýrtt
fí-á“.
Þótt Ölaftir Thófcg föagi s.k?
Fraiahald- á- 7. síftu-.