Þjóðviljinn - 16.11.1952, Blaðsíða 6

6) — ÞJÓÐVTLJINN — Sunnudagur 16. nóvember 1952
HEIMILISÞÁTTUR
Herramannsmatur haustið 1952
Það var óvenjuleg ös í fisk-
búðinni, þegar ég gekk fram-
hjá henni í fyrramorgun. Mér
datt strax í hug, að þar hlyti
að vera eitthvað góðgæti á bðð?>
stólum, sem ást.æða væri til
að draga í búið, ef pyngjan
leyfði. Og ösin benti tii þess,
að menn gætu leyft sér slíkan
munað. Svo ég leit inn.
Eg hafði getið mér rétt til.
Svo sannarlega var þama ný
ýsa á boðstólum. Hvilíkur
munaður. Eftir að hafa dreg-
izt upp á nætursöltuðu og freð-
fiski í viku eftir viku, gafst
loksins tækifæri til að éta fisk
eins og hann kemur upp úr
sjónum. Það er ekki ástæða
til að vila, meðan slík undur
gerast á því landi, sem einu
siijni hafði þo.r.sk i skjaldar-
merki sínu.
Það var líka auðséð, áð ég
vaV ekki einn um þennan fögn-
uð. Andlitin umhverfis mig
ljómuðu af sælu. ,,Já nú fer
ýsan að koma“, sagði ein kon-
an. Kaupmaður skaut til henn-
ar augunurn: „Koma, nei það
er langt frá þvi. Þetta er á-
reiðanlega eini staðurinn í bæn-
um þar sem hún fæst í dag.
Við þóttumst góðir að ná í
þennan slatta“.
En ég hélt hróðugur heim
um hádegið. Laiunaðist inn
með 5 punda ýsu, gætti þess
að konan sæi ekki strax hvað
um var áð vera. „Eg er með
fisk í dag, nýja ýsu“, sagði ég,
eins og ekkert væri um að
vera. Konan rengdi mig tvíveg-
is, en þá benti ég stoltur á
pakkann. Og bömin, sem stóðu
á hleri, stukku upp í loftið af
kæti og hrópuðu: Við eigum að
fá ýsu í dag, við eigum áð fá
ýsu í dag.“ — Þetta gerðist
haustið 1952.
Húsbóndinn á heimilinu.
Kínafararnir
koma á miðviku-
daginn
Kínafaxamir voru væntan-
legir hingað til bæjarins í gær,
eins og frá var skýrt í Þjóð-
viljanum í fyrradag. 1 bréfi
frá þeim sem kom með flng-
vélinni frá Kaupmannahöfn í
gær segir að ekki hafi getað
af því orðið og verði þeir í
Khöfn næstu daga, en komi
flugleiðis á imðvikuáagtnn •
bemur.
Brefar loka
skólum
Landstjóri Breta í Austur-
Afríkunýlendunni Kenya lét
nýlega loka 34 skólum Afríku-
manna og bannaði alla fræðslu-
starfsemi Kenyabandalagsins,
fræðslu- og stjórnmálasamtaka
Kenyasvertingja. Sagði land-
stjórinn að í skólum Afriku-
manna væri rekinn undirróður
gegn jríirráðum Breta í Kenya
og slíkt yrði ekki þolað. Myndi
150 skólum verða lokað í við-
bót nerna stjómendur þeima
sættu sig við að nýlenduyfir-
vöidin tækju- við • yfirumsjón
með þeim.
J úlíum jólkursúpa
Fiskur með brauðdeigt
og kartöflur
Búið súpuna til eftir uppskrift
á- pakkanum, en notið mjólk
til Jhelminga á móti vatninu.
Brauðdeis-. Hveitibrauð eða
heilliveitibrauð er tætt smátt
með fingrunum eða gaffli, um
einn fullur bo'li í 1 'æ-2 kg fisk,
3 msk. af bræddu smjÖrlíki
hrært sanian við með gafflin-
um, salti og pipar, um t'eskeið
af rifnum lauk, saxaðti stein-
selju, mjög smátt brytjuðu
sýrðu grænmeti (picles) o.fl.
krydd, s.s. sinnep, tómatþykkni,
HP-sósa, kapar, sjtrónusafi o.
fl. — Kviðarhol fisksins er
íyllt með deiginu, eidspýtum
eða tannstönglum stungið gegn
um þunnildin og reimað sam-
an með spotta.
Fiskinn verður að hreistra eða
roðfietta. Ef viil, má taka
dálkinn úr fiskinum og leggja
síðan sarnan sem heill væri.
Látinn í smurða ofnskúffu
(gott að rist sé undir, svo að
hægt sé að lyfta fiskinum upp
á henni, þegar hann er bakað-
ur)1, stráð salti og brauð-
mylsnu og smjörlíkisbitar sett-
ir ofan á. Kartöflurnar má
láta i ofnskúffuna hjá fiskin-
um og strá þær ör’itlu salti.
Bakað við fremur hægan hita
í 7i -1 klst. Ef hitinn er of
mikill verður fiskurinn þurr
og skorpinn. Borðað með kart-
öflum, soðnu grænmeti og
bræddu smjörlíki eða einhverri
sósu, s.s. steinseljusósu, sítrónu-
sósu, sinnepssósu eða Rarry-
sósu.

KafmagnHtakmörkunin í dag
Hliðarnar, Norðurmýri, Rauðar*
árholtið, Túrin, Teigarnir, íbúðar-
hverfi við LaugamésvCg að Klepps-
vegi og svæðið þar norðaustur af.
Holland tapaði fyrir
Saar 3 : 2
Á miðvikudaginn var fór
fram í Amsterdam í Hollandi
landskeppni i knattspyrnu milli
Saar og Hollands og vann
Saar með 3:2. Leikurinn fór
fram á Olympíuleikvanginum í
viðurvist 35 þús.. áhorfenda. »

SKAK
Ritstjóri: Guðmundur Arnlauesson
Frá Haustmóti Taflfélagsins
Haustmótið er nú rúmlega
hálfnað, lokið 7 umferðum af 11,
og er Guðjón M. langhæstur. Eklci
hafa aðrar skákir vakið meiri
athygli á mótinu fram til þessa
en skák Guðjóns við Svein Krist-
insson, enda lauk henni mjög fal-
lega..
Guðjón — Sveinn 9. nóv. 1953.
1 c2—p-J e7—en
3 Bgl— Í3 Bg8—f6
Sveinn velur rússnesku vörnina,
eða Petroffs vörn, sem er ágætt
ráð til þess að komast hjá því
að lenda í spænska, leiknum. Hvít-
ur hagnast lítið á 3. leik Rxe5
d6 4. Rf3 Re4 5. De2 De7 (eða
5. d3 eða d4), svo að Guðjón vend-
ir yfir í fjögurra riddara tafl.
3 Bbl—c3 Kb8—cö
4 Bfl—b5 Bf8—M
5 d2—d.3 Rc6—d4!
Nákvæmara var að leika 0—0 í
stað d3, og það færir Sveinn sér
vel í nyt, hvítur má hvorki
drepa riddarann né peðið, nú né
i næsta leik.
6 Bb5—a4 c7—c6
7 0—0 I)d8—aö
8 Ba4—h3 Bd4xb3
9 c2xb3 0—0
Sveinn þiggur ekki peði?, enda
væri hann ekki öfundsverður af
taflstöðunni eftir 9. —Bxc3 30.
bx<j3 Dxc3 11. Ba3 Da5 12. Bd6.
10 Rc3—e3 d7—<L3
U Itc2—c3 Da5—c7
Svartur stendur betur að vigi á
miðborðinu, en á móti því hefur
hvítur sóknarfæri kóngsn;egin,
eins og greini’ega mundi koma í
ljós eftir 11.—Bg4 12. h3 Bxf3
13. Dxf3 og síðan Bg5 og Rf5.
Síðasti leikur svarts er tæpast
nógu virkur, til greina kom í
staðinn 11.—Hd8 (hótar dxe4) 12.
De2 Da6 (hótar aftur dxe) og
nú t.d. 13. exd5 e4 14. Rxe4 Rxe4
15. Dxe4 cxd5 16. Dh4 Bf5 17.
d4 Bd3 18. Hdl Be2. Möguleik-
arnir eru margir, en það er ljóst,
að svartur þarf aö neyta færanna
á miðborðinu og opna biskupun-
um línur ef unnt er.
13 lidl—e3 lífS—«8
13 h2—h3 BI>4—f8
14 Bcl—g5 Dc7—<16
15 Rf3—h4 Bc8—d7
16 Kgl— hl He8—e«
17 f2—fl cóxfí
Staðan er orðin hættuleg og h6
dugar ekki vegna 18. Rf5 Dc7 19.
fxeb og nú strandar Dxe5 á Bf4
og vinnur drotthinguno.
18 Bg5xf4 Dd6—1>4
19 e4—e5 Bd7—c8
Rýmir fyrir riddaranum, en stað-
an verður ailþröng. Sennilega var
d5—d4 og því næst Rf6—d5 betri
vörn.
30 Rh4—fö Bf6—d7
31 a3—a3 Dbt—b6
Dxb3 kostar skiptamun.
23 bS—b4 Db6—c7
Kostar skiptamun, Sveinn mun
hafa verið kominn í tímaþröng.
23 Bf5—d4 He6xe5
(24.—He7 25.Rgf5).
24 Bf4xe5 Rd7xe5
25 Hal—<;1 Re5—gO
36 BgS—1)5 Dc7—1>6
27 Rdl—f5 Be8—d7
28 Kf5—h6tí
Guðjón hefur teflt Ijómandi vel,
síðan hann náði yfirhöndinni og
lýkur skákinni með glæsiiegri
lokasókn.
28 — — Kg8—h8
29 Kli6xf7t Kh8—g8
30 Bf7—eö Bd7—e8
31 Be5xg6 Be8xg6
ABCDBFGH
32 De2—e6t Kg8—h8
33 De6—e81! Ha8xe8
34 líelxeS Bg6—17
33 Hflxí7 h7—h6
* 36 He8xl8t og mát í næsta leik.
THEODORE DREISER:
BANDARÍSK HARMSAGA
307. DAGUR
En síðan — ! — eftir tvö ár!! Hanrt skalf af angist við
tilhugsunina úm, að innan tveggja ára ....
Og herbergið! Það var hérna einhvers staðar. Þessi klefi
stóð í sambandi við það. Hann vissi það. Það voru dyr. Þær
lágu að stólnum. Stúinum.
Og svo heyrðist röddin eins og áður: „Ó, guð minn góð-
ur. Ó, guð minn góður!“
Iíann lét fallast niður á rúmfletið og tók höndum fj’rir
evrun.
TUTTUGASTI OG NlUNDI KAFLI
„Biðsalur dauðans" í þessu fangelsi var ein þeirra bygg-
ínga, sem bera heimsku og tilfinningaleysi mannsins glöggt
vitni, en enginn einn ber ábyrgð á. Tilvera hans byggðist-
á gömlum lagafyrirmælum og ákvörðunum og tilmælum hkma
ýmsu fangavarða — og iokg — smátt og smátt, og án þess
að nokkur þyrfti að einbeita huganum — hafði byggingin
risið af grunni, útbúin á allan hugsanlegan og ástæðulausan
hátt til kvala og þjáninga. Og maður, sem hlotið hafði dóm,.
þurfti ekki einungis að þola sjálft líflátið heldur þurfti haim
að deyja þúsund sinnum áðiu- en að því kæmi. Herbergið
sjálft og allir lífshættir fanganna nægðu til þess að kvclja:
hann á ólýsaailegan hátt.
Byggingin var þrjátíu sinnum fjörutíu fet, bjggð úr
steini, sementi og stáli og þrjátíu fetum fyrir ofan gólfið
var loítgluggi. Þetta var endurbót á eldri og verri dauða-
biðsal og einar dyr skildu á milli þessara tveggja bygginga.
í miðjunni var salnum skipt með breiðum gangi og með'
fram honum voru tólf klefar, sex hvorum' megin. Og á efri
hæðinni voru fimm klefar hvorum megin.
En þvert á þennan aðalgang annar og þrengri gangur,
sem lá að gamla biðsalnum, (sem nú var aðeins notaður til
að taka á móti fólki sem kom í heimsóknir til fanganna)
og við hinn endann á honum var aftökuherbergið, sem raf-
magnsstóllinn var í. T\reip klefanna á neðri hæðinni vissu
að dyrunum á aftökuherberginu. Og klefarnir tveir á móti
sneru að dyrunum inn i gamla biðsalinn sem nú mátti lcalla
móttökusal hinna dauðu, én þar fengu þeir tvisvar í viku
að taka á móti nánum ættingjum eða lögfræðingi. En engum
öðrum.
t gamla þiðsalnum (og núverandi móttökusal), voru klef-
arnir enn og vonx ailir annars vegar við ganginn í
röð, til að koma i veg fyrir að fangamir sæju hver inn til
annars, og að framanverðu voru vírgrindur og grænir Iiler-
ar sem hægt var að draga fyrir. Áður fyrr, þegar nýr
fangi kom eða fpr, eða tók liina. dagiegu »,göngu eða -fór
< í bað, eða var leiddur. jiin k í aftökuklefann,-—vom þessií,
hlerar dregnir fyrír. Það var ekki ætlazt til að félagar hans
sæju hann. En vegna þessarar hugulsemi og næðis, var
gamli biðsalurinn talinn ómannúðlegur og af þeim sökum
var hinn nýi og betri biðsalur dauðans reistur, fyrir fram-
takssemi hugsunarsamra yfirvalda.
Þar voru ekki þröngir og skuggalegir klefar eins og á
gamla staðnum, þai* sem lágt var undir loft og lítið um
þægindi. Þarna var hátt undir loft, bjart í göngum og klef-
um og enginn klefi var minni en átta sinnum tíu fet að
stærð. En sá var hængurinn á, að auðveldlega sást inn i
aila klefana.
Og vegna þessa. fyrirkomulags var sérhver fangi ofurseldui’
duttlungum og dimtum hinna spilltu og.örvílnuðu samfanga
sinna. Enginn gat verið í næði. Á daginn — helltist dags-
birtan niður um umfangsmikinn loftsglugga hátt fyrir ofan
vegginn. Á r.ætumar — loguðu sterl: rafmagnsljós frammi
á ganginum og birtan smaug inn í alla klefa. Ekkert næði,
engin dægrastytting nema spil og dam — svo að fangarnir
þyrftir ekki að fa.ra út úr klefunum Að visu voru þaraa
bækur og blöð handa öilum sem gátu lesið sér til ánægju
undir þessum kringumstæðum. Og lieimsóknir prests — venju-
lega kvölds og morguns — og sjaldnar kom g.yðingaprestur
og mótmælendaprestur og buðu hjálp og aöstoð þeim, sem
hana vildu l iggja.
En bölvun þessa staðar var ekki vegna þessa fyrirkomulags,’
heldur þrátt fyrir það — þessi sífelldu samskipti við skelfda
og örvílnaða hugi, sem dauðinn vofði yfir, svo nálægur og;
ógnandi, að hann var eins og ísköld hönd á enni eða axlir-.
Og enginn — hversu vel sem hann bar sig —gat þolað þetta
án þess að verða fyrir andlegum eða líkamlegum skakkaföil-
um. Þunglyndi — sáiarstrið — ólýsanleg skelfing og örvænt-
ing — hvíldi j’fir þessum stað eins og mara og engum var
hlíft. Þegar minnst vonum varði bárust kveinstafir, bölbænir,
jafnvel gráturj kiöfur um söng — í guðs bænum! — eða ó-
vænt og óskiljanleg óp og öskur.