Þjóðviljinn - 27.02.1953, Qupperneq 4

4) — ÞJÓÐVILJÍNN — FÖstudagur 27. febrúar 1953 -———1-
Jóhann J. E. Kúlch/
Nokkrar athugasemdir við ný-
útkomið nefndarálit um rétt-
leysi Islendinga við Grænland
Nýlega er útkomin á ríkiskostnað bók ein með *
neðanskráðu heiti: „Alit nefndar er skipuð
yar til rannsóknar á því, hvort Island muni
eiga réttarkröfur til Grænlands“.
Forsaga þessa máls er sú, að
árið 1948 ákvað núverandi ut-
anríkisráðherra, Bjarni. Bene-
diktsson-, .að láta þi'iggja manna
nefnd rannsa-ka fræðilegan rétt
íslands til Grænl-ands.
í nóvember s-ama ár voru
eftirtaldir men.n skipaðir í
nefndina: Gissur Bergsteinsson
hæstaréttardóm ari, t ilnefndur
af Hæstarétti, Ólafur Jóhannes-
son prófessor, tilnefndur af
1-agadeild Háskóla ísl-ands, og
Hans G. Andersen þjóðréttar-
fraeðingur, tiinefndur af utan-
.ríkisráðuneytin-u.
Nefr'.darmenn allir höfðu
þessar rannsóknir sem auk-a-
störf. Og um tilhö-gunina segir
svo orðrétt í bréfi Hans G.
Andersen og Ólafs Jóhannes-
sonar iti-1 utanríkisráðherra,
dagsettu 10. -nóv. 1952: ,,Þegar
við undirritaðir höfðum, ásamt:
Gissuri Bergsteinssyni hæsta-
tréttardómara, verið skipaði-r í
mefnd til -að r-annsaka réfetar-
kröfur íslands til Grænlands
og neínda-rmenn höfðu kynnt
sér að mokkru gögn málsins,
varð .að samkomulagi, að einn
inefndar-manna, Gissur Ber.g-
steinsson •* -hæstaréttardóm-ari,
•tæki að sér að semja .ritgerð
um rnálið, og lauk han-n því
verki í desem-ber 1951.
Við höfum síðan borið rit-
gerðin-a s.aman við .rannsóknir
okk.ar á málinu cg er-um við
s-amrr.ála þeim efnisniðu-rstöð-
um hennar, að ekki sé fyrir
hendi nægilegur grundvöll-ur
fyrir réttark-röfum af -hálfu ís-
lendinga til Grænlands. Er
-nefndin því sammála um svar
við spurnin-gu þeirri, sem fy.rir
hana var lögð.“
Það virðist ver-a harla ein-
•kennfleg fræðimennska se-m hér
er leidd til öndvegis, og á þó
að leysa það hlutverk af hönd-
um að skera úr, hvort Island
h.afi ráttarkröfur til Græn-
lands. Nefndarmenn sem allir
virðast yfirhlaðnir störf-um áð-
ur leysa verkefnið af höndum
í hjáverk-um á fá-um misserum.
Og ríkisstjórnin, er lætur fram
kvæma þess-a rannsókn á þenn-
an veg, henni er vel kunnugt
að Jón Dúasoin dr. jur. heíur
varið heilu ævisíarfi í að rann-
•saka þetta sama efni og kom-
:izt að þeirri niðurstöðu. að ís-
lendin-gar eigi tilk-all til G.ræn-
Jands. Þess skal þá einnig get-
ið, að sjálft Alþingi hefur styrkt
útgáfu á verkum Jó.ns Dúason-
ar er fja-lla um rétt íslendinga
til Grænlands, og ekki nóg með
það, beldur hef-ur Alþingí einn-
ig veitt fjárhæð til þess -að
niðurstöður (og fræðileg rök)
dr. Jóns yrðu gefnar út á
ensku.
Áiítsgérð -nefndar þeir-r.ar er
Bjarni Benediktsson skipaði
vi.rðist því e.Lga að vera eins
(kon-ar yfirmat á verkum Jóns
Dúasonar og niðurstöðum
þeirra. Það hefði því frá mín-
um bæjardyrum séð verið
æskilegt -að til þessarar ran-n-
sóknar hefði verið betur vand-
að en raun 'ber vitni. Það er
ekki svo -að skilja að í nefnd-
.arálitin-u sé -ekki komið tals-
vert viða við, þó heimildir séu
-en.gan ve-ginn tæmandi. Hi.ns
vegar hef-ur maður það fljótt
á tilfinningunni að áliti þessu
sé ætlað það verk að afs-ann-a
rétt íslendinga til Grænlands,
en ekki hið gagnstæða. Enda
virðist mér það koma skýr.t
fr-am í -síðar.i hluta álits.ins, þar
:sem birtir eru'kaflar úr niður-
stöðun. iHaagdómstólsins frá
1931 í deilu Dana og Norð-
manna, -að sá dómur fyrst og
fremst rnarki fy-rirfram -af-
stöðu nefndarmanna eða þess
er álitið semur, o,g því v-erði
rök þau sem á veginum v-erða
og styðja mál íslands, í ge-gn-
um rannsókn -efnisins, að víkja
fyrir hinum .gefn-u niðurstöðum
dómsins. Og þó er það taJsvert
óskylt mál sem Haagdómurinn
fjallar um í deilu Norðm-ann-a
og Dana 1931. í stuttri blaða-
.grein er engdn veginn haegt að
gera þessu áliti þau skil sem
vert væri. En égimun þó drepa
á nokkur atriði, flest úr álitinu
sjálfu, sem fleiri íslendingar en
Jón Dúason dr. jur. munu telja
að styrki málstað íslands, þeg-
ar um það er að ræða hvort
ís-lendingar hafi haft í önd-
verðu lögsögn og yfirráð’ á
Grænlandi.
Þegar höfundur álitsgerðarirn
.ar hefur dregið ,upp yfirlht yfir
stjórnskipun hinna fornu ger-
mönsku þjóðfélaga, lýst stjóm-
skipun á Norðurlöndum og Is-
la-ndi, ásamt víkin-garíki, þá
snýr han.n. sér að landnámi
Grænlands. Teku-r upp nokkrar
giefsur úr Eiríks sög-u rauða,
Grænlendingaþætti og Græn-
lendinga sögu, þjóðféiagsskipun
grænlenzku byggðanna, þingi,
löggjöf og ilögsögn. Að síðustu
dre-gur svo höfundur eftirfar-
-andi ályktun: „Það virðist vera
augljóst mál, að sönnun fyrir
því, að byiggðimar í Grænlandi
hafi verið hlutí hins forna ís-
lenzk-a lýðríkis, ver.ður ekki
sótt í þser heimildír, sem'nú
hafa nefndar verið. Er þá kom-
ið að þei.rri heimild, sem mestu
máli skiptir, en það eru hin
fornu .lög Is.lendinga.“
Áður en lemgr.a er haldið þá
vil ég igerfca þess, að á bls. 34
not-ar höfundur heitið Kap Far-
vel í stað hi.ns forna • fagr-a
orðs Hvarf á Grænlandi.
Það má máske segja að þetta
skipti ekki máli, en leiðinie-gt
þykir mér þó að þett-a sk-uli
ko-ma fyrir í bók sem á að v-era
fræðirit og að standa þrír sér-
fræðingar frá æðstu mennta-
'og valdastofnunum hins íslenzka
þjóðfélags.
Eg er sammála höfundinum
í því, að Eiríkur rauði hafi
verið íslenzkur þegn, sýkn að
lögum er hann gerðist for-gön'gu
m-aður um landnám á Græn-
landi. Ennfremur vil ég vekja
eftirtekt á þeirri staðreynd, að
þetta .landnám hófsit með því
að sitór floti, er taldi tufctugu og
fimm hafskip, lagði út héðan
frá Breiðafirði og Borgarfirði.
Landr.ámsmennirnir eru því
-allir úr hinum forna Vestfirð-
ingafjórðungi. Þetta rennir svo
stoðum lundir þá skoðun Jóns
Dúasonar að íbúar Grænlands
hafi verið taldir að svo miklu
leyti sem 'hægt var vegna stað-
hátta til Vestfirðin-gafjórðungs.
Það getur engum blandazt hug-
ur um, -sem les hina-r fáorðu
heimildir, að á bak við land-
námið standa viðtæk samtök
valdamikilla manna í fjórð-
ungnum. Það er ekki ólíklegt
.að mál þetta hafi verið rætt á
vorþingi áður en af stað var
haldið. Tuttu-gu og fimm haf-
skip le-ggj-a itil hafs ú.r einum
ein-asta fjórðungi iandsins,
þetta sýnir, að bak við land-
námið er mikið vald o-g mikil
geta. Efalaust hefur orðið að
safna þessum flota víða að.
Skipafjöldinn gefur ótvírætt til
kynna,. jaS—aÖ baki hinu nýja
-landnámi standa goðorðsmenn^_
.og höfðingjar, í það minnsta í
öllum Vestf-Lrðing-afjórðungi.
Einmitt þetta, hverniig stofn-
-að hefur verið t'il Jandnámsins
á Gra-nl-an.di, styður þá skoðun
að Græhland h-afi verið frá upp
hafi býggðar sinn.ar hluti úr
hinu íslenzka lýðníki. Þingstað-
ur Grænlendinga voru Garðar
í Ei.narsfirði, en þess e-r hver.gi
getið í heimildum, að þingið
þar hafi verið annað en dóm-
þing.
Til þess að sanna að í 'gildi
hafi verið önnur lög í Græn-
ilandi -en á Islandi, þá vitnar
höfundur álitsins í atburði, sem
getið e-r í Grænlendingaþaétti,
en ég fæ ekki séð -að tilvitnan-
irnar s-anni það sem þeim er
ætlað, heldur miklu fremur hið
-gagnstæða.
Málsatvikum er lýst þannig
í Grænlendingaþaétti, .að Aust-
maður, Arnbjörn að nafni, lendi
ir skipi ,s£n,u í óbyggðum Græn- 4
la-nds og hann ásamt .allri skips
höfninni lætur lífið 'af bjargar-
skorti. Síðar finnur 'Sigu.rður
Njálsson, sæ.garpur mikill,
grænlenzkur, þá félaga. Eigum
þessara látnu .ma-nna skipta þeir
síðan með sér biskupinn í Görð
um og Sigurður ásamt skips-
höfn þ-annig: Bisk'upinn tekur
skipið, sem er gersemi mikil, í
sinn hlut, en Sigurður og fé-
lagar hans itaka lausa -aura.
Systu-rsonur Arnbjarnar, er
össur hét, spurði þessi tíðindi
til Nor-egs, og fer því á skipi
sinu til Grænlands að taka arf.
Biskup vildi ekki íáta af hönd-
um arfinn, og gef ég nú höf-
Hverjir íá ao íara til USA? — Maturinn á Miðgarði
— íslenzkir danslagatextar
A. B. SKRIFAR: „Um . þessar „ÍSLENDING-UR hefur beðið
mundir hef-ur Karlakór Reykja-
víkur efnt til happdrættis, þar
sem í boði eru ýmsir glæsileg-
ir vi-nningar. Efstur á lista vinn
inganna er sá, sem býður hin-
um heppna flugfar til New
Yorkjborgar og heim -aftur eft-
ir nokkra dvöl vestra. Er ekki
amalegt að hugsa til -slíks vin.n-
ings. En mér er spurn: mundi
nokkuð þýða fyrir mig o-g rnína
líka að hljóta þetta happ?
Þ-annig er mál með vexti, -að
ég er -anzi smeykur um, að „ó-
iamerískar“ nefndir og allskon-
ar ef'tirlitsmenn Banda-ríkjanna
beggja- megin hafs mynd.u aldr-
ei hleypa mér þar inn fyri-r
landamærin. Nú -er ekki svo
að skilja, -að ég hafi gert neitt
af mér, sem Bandaríkjamenn
hefðu ástæðu til að lít-a mig
horna'Uig-a fyrir, og því síður
hef ég ætlað mér að stofn-a til
byltin-gar gegn ríkisstjórn lands
ins eða prédika nokkuð fy-rir
þeim, — en það er nú einusinni
þannig, að ég mun vera talinn
vinstrisinnaður sósíalisti. Og
það er vís-t nóg. Sem sagt, ef
ég fæ haesta vinninginn í happ-
drætti Karlakórs Reykjavík-ur,
þá er mér víst alveg óhætt að
selja hann hæstbjóðanda og
gefa iupp alla von um að kom-
ast nokkru sinni til Ameríku.
Þó sagði mér einn kunningi
minn um daginn, að rey.nandi
væri fyrir mig -að ganga í
Heimdall!“
undi Grænlendingaþáttar orð-
ið:
„Um vári’t bjó Össurr mál til
þings Grænlend.inga, ok var þat
þing í Görðum. Kom þar biskup
ok Einarr Sokkason ok höfðu
þeir fjölmenni •mfkiti-
Össurr -kom þar ok þeir skip-
verjar hans. Ok er dómur var
isettur, þá ,gekk Ein-arr at dómi
með fjölmenn.i og kveðst ætla
at þei-m mundi erfifct at eiga
við útlenda menn í Nóregi, ef
svá skyidi þar.
(Ath. Einar Sokkason var á-
byngur fyrir fjárhag biskups-
stólsins)'.
„Viljum vér þau lög haf-a,
er hér ganga,“ sa-gði Einarr. Ok
er dómurinn fór út, náðu Aust-
menn eigi málum fram at koma
ok stukk-u frá.“
Eins og allir sjá sem lesa, þá
er hér ekki verið að dæma arf-
inn af Össuri með -rétfeum lög-
um, heldur er beinlmis með
ofbeldi verið að hindra að Öss-
urr næði -arfinum að -lögum.
Það skiptir ekki mál þó bislc-
up haíi áður sagt við Ösurr,
að hann hafi tekið féð ’ feil
biskupsstólsins að grænlenzk-
um lögum. Vér þekkjum hlið-
s-tæða atburði úr’ okkar, eigin
kirkjusögu til forna, þar sem
á.gengi.r bis-kupar fóru út fyrir
hinn lagalega rétt.
Höfundur Grænlendiragaþátt-
ar lætúr írásö'gnina frá dómin-
um sjálfum ^fekýra rás atburð-
anna.
Síðar, þegar Einar hefur
drepið Ösurr og Austmenn,
safnað liði til fulltmgis í Vestri-
Framhald á 11. síðu.
Póstinn fyrir eftirfarandi línur:
„Ég er -einn -af þeim, sem
stundum hef komið á Miðgarð,
hina vinsælu veiting-astofu á
Þó-rsgötu 1. Oft hafa liðið svo
vikur, að ég hef ekki sótt neitt
annað veitin-gahús. Yfirleitt er
ég mjög ánægður með þann
st-að, og sama segja þeir k-unn-
in-gj-ar mínir, sean ko-ma þangað
að staðaldri. Þó er eitt .atriði,
ekki :svo veig-a-lítið, sem óg vil
,að taki br-eytinigum. Það er
varðandi m-atinn. Að vísu er
maturinn ekki slæmur, en hann
-er mjög tilbreytingarl-aus. Og
svo er það annað, að það vant-
ar íslenzkan m-at þar. Ég legg
til, að hafit verði þar k-alt borð
með íslenzkum mat, ef hægt er
að koma því við. Það myndi
auka vinsældir veiting.ahússms,
o,g ég held þetta sé hægt, ef
viljin-n er fyrir hendi. Þetta er
tillaga mán, sem ég v-on-a að
tekin verði til athugunar. í
fullri vinsemd. — íslendin-gur.“
★
SVO HEFUR mér borizt í ti-1-
efni -at umræðum Póstsins um
f,ram1.íð íslenzkrar turagu, .all-
1-angt skammar-bréf frá „Víg-
þóri“. þar sem hann skamm-ar
■allt og alla fyrir það -að eiga
sök á þeirri hættu, sem tun-g-a
vor sé komin í. Bréf hans -er
of iangt til að birt-ast í heild,
en hér er það sem hann telur
sig hafa að se-gia við skáldin í
1-andinu: „..... En eitt af því
hættulegasta, sem fyrir getur
komið, er það, að börn og ung-
lin-g.ar, já, fuilo-rðni.r lika, taki
almennit upp þ-ann sið áfe syngja
við erlenda danssöngva illa
þýdda texta og afkáralega
frumor.ta, sem misbjóða bæði
tungu og skáldskap, já, beinlín-
is öllum mannleigum tilfinning-
um, nem-a menn séu þeim mun
sljóari fyrir því hvað þeir
heyr-a og f-ara með. (Og þetta
næsta undirstrikar bréfritarinn
itvívegis:) Það -er heilög sky-lda
islenzkra skálda að ger-a sitt
til þess, -að almen-ningu-r Lafi
allt-af nó-g af góðum, fallegum
o,g rétt ortum danslagatextum,
því þetta er ekki neitt smámál
eða grin, s-em á ferði-nni er.
Ekkert gott skáld má telja það
fyrir neðan virðingu sína að
yrkja góða danslagatexta hanöa
æskulýðnum, á þeim timum,
þegar allskonar ómenning ger-
ir hættule-ga innrás í landið og
þjarmar fast að tungunni og
öðrum helg'Um erfðum okk-nr.
Nýleg-i v-ar .minnzt í útvarpinu
á hina hættuiegu •starfsemi ís-
lenzkra danslagahöfunda, sem
ekki virðast vita hvað þeir eru
að fara, m-argir hverjir, ekki
muna eða vilia mun-a íslenzk-
a-r bragregiur, hnoð-a bara ein-
-hverju saman, sem dæguri-aga
sönigv-ararnir leggja sig síðan
niður við nð bera að eyrum
sáklausra hlustenda, fyrir
1
'bor-gun, bæði í útvarpinu um
helg-ar og á hverri dansskemmt-
uninni eftir aðra.....“
Ég þaklta fyri-r bréfi-n, ekki
hvað sízt þér, Ví-gþór. Vonandi,
að skáldin taki s’ína sneið.