Þjóðviljinn - 27.02.1953, Qupperneq 7

Föstudagur 27. febrúar 1953 — ÞJÓÐVILJINN — (7
Á rústum
þingræðisins
Sumarið 1937 lá leíð mín
oft til Ríkisþinghússins í Ber-
lín. Eg var að snudda þar í
bókhlöíu hins gamla ríkis-
þings, einhverju ágætasta
bókasafni, sem ég hef augum
litið. Þegar þinghúsið brann
hafði bókasafnið ekki skadd-
azt neitt, og af einhverjum
óskiljanlegum ástæðum virt-
ist hafa gleymzt að „sótt-
hreinsa" þáð, ekkert eftirlit
með því, hvaða bækur menn
handfjötluðu, svo sem tíðk-
aðist á Prússneska ríkisbóka-
safninu. I þessu safni var
einstök vinnukyrrð, friðaður
reitur utan við hávaða og er-
il hinnar nazísku höfuðborg-
ar þriðja ríkisins.
Dag einn í september rakst
ég á hóp manna, karla og
kvenna, er voru að skoða
þinghúsið, og var leiðsögu-
maður með þeim. Eg slóst
í. f örina. Leiðsögumaðurinn
sýndi okkur bygginguna hátt
og lágt og túlkaði allt, sem
fyrir augu bar. Að lokum
'komum við í sjálfan þingsal-
inn, þar sem allt var brunnið,
sefn brunnið gat, naktir vegg-
ir og stálraftar einir eftir.
Þegar við höfðum horft um
stund á eyðilegginguna, sneri
leiðsögumáðurinn sér að okk-
ur með þeim þýzka ræffu-
mannshátíðleika nazista, sem
minnti mig jafnan á of stór-
an fána, sem dreginn er á of
lit'a stöng, og sagði þessi orð:
Frúr mínar og herrar! Þann
ig mundi Þýzkaland líta út í
dag ef kommúnisminn hefði
komizt til valda. En Foring-
inn tók réttstundis í taumana
og afstýrði því!
Áhorfendurnir virtust flest-
ir vera utan af landi, í kynn-
isför í höfuðstáðnum, meiri-
hlutinn konur. Eg sá hroll-
inn hríslast um þetta þjó-
mikla kvenfólk, þegar leið-
sögumaðurinn mælti þessi orð,
og það horfði skelfdum aug-
um á ltoiaðar rústir hins
þýzka þingræðis. Þá var þess-
ari kennslustund í alþýðlegri
stjórnmálafræðslu nazismans
lokið. Úti var steikiandi sól-
arhiti. Þó var hálfgerður
hröílur í mér. Eg minntist
vetrarmorguns í Kaupmanna-
höfn fyrir fjórum árum, er
ég las á ,matarseðlum‘ dönsku
blaðanna, að eldur væri uppi
í ríkisþinghúsinu þýzka. Þá
vissi ég. að vargöld var geng-
in í garð.
Torleiði
valdabaráttunnar
Lokaskeið Weimarlýðveldis-
ins er markáð látlausum
kosningum. Frá sept. 1930 til
nóv. 1932 voru þýzkir kjós-
endur kvaddir 7 sinnum að
kosningaborðinu, þrisvar var
kosið til ríkisþingsins, tvisvar
var kosið um forsetaembættið
og einu sinni til Prússneska
þingsins. í kosningunum 1930
hlaut nazistaflokkurinn um
6V2 millj. atkv. — 18,3%
greiddra atkv. Á öndverðu ári
1932 skyldi kjósa um forseta
þýzka ríkisins. Þá voru fjár-
mál nazistaflokksins í kalda
koli. Göbbels krotaði þessar
fjármálahugleiðingar í dagbók
sina 5. janúar 1932: „Allstað-
ár vantar fé. Þáð er mjög
erfitt að komast yfir peninga.
SVERRIR KRISTJÁNSSON:
• •
RIKISÞMGHÖLLM
27. FERRÚAR1933
Enginn vill veita okkur lán.
Þegar maður hefur náð völd-
um getur maður fengið pen-
inga eins og sand, en þá þarf
maður þeirra ekki lengur“.
En mánuði síðar, 8. febrúar,
kveður við annan tón: „Fjár-
Sama dag leysti von Papen
ríkiskanzlari upp þingið og
boðaðd til nýrra kosninga. 1
þiessum nóvemberkosningum
kom í ljós, að nazistaflokkur.
inn hafði þá þegar komizt
eins hátt og unnt var í frjáls-
Hitlers þurfti að komast að
ríkisjötunni, þar sem hann
gæti „fengið peninga eins og
sand“, svo sem Goebbels, hinn
bæklaði áróðursleiðtogi flokks
ins, hafði orðað það. Hið
þýzka ríkisvald var farið að
Bálköstur og íkveikja
1
málin batna með hverjum
degi. Fjárhagurinn er raun-
verulega tryggður fyrir kosn-
ingabaráttuna“.
Hvað hafði skeð á þessum
mánuði ? Fritz Thyssen, for-
ustumaður þýzku Stálsamsteyp
unnar, hafði boðið Hitler að
flytja ræðu í Iðjuhöldaklúbbn-
um í Dusseldorf, höfuðborg
þýzkrar stáliðju. I ræðu þess-
ari flutti Hitler stóriðjuhöld-
um Þýzkalands efnahagslegan
gleðiboðskap nazismans. Hann
gyllti fyrir þeim gróðann af
stórfelldri hervæðingu ríkis-
valdsins. Hann bauð þeim
vemd stormsveita sinna, upp-
rætingu marxismanS, einlita
, ,lífsskoðun“ nazistaflokksins.
Iðjuhöldar Þýzkalands, tröll-
riðnir efnahagslegri og pó!i-
tískri kreppu, opnuðu budd-
una og helltu milljónum ríkis-
marka í mjóslegna fjárhirzlu
nazistaflokksins. Hinn póli-
tíski árangur þessarar fjár-
veitingar kom fram eftir áðra
lotu forsetakosninganna: Hitl-
er hlaut IIV2 millj. atkv. eða
36,7% allra greiddra atkv.
I jú'ímánuði 1932 voru háð-
ar ríkisþingkosningar. Nazista
flokkurinn sópaði til sín 13,
700,000 atkv. eða 37,3% af
öllum greiddum atkv. Hitler
stóð á hátindi kosningasigra.
sinna. 230 nazistar höfðu
náð setu á ríkisþinginu, naz-
istaflokkurinn taldi um 1
milljón félaga, en hálfvopnað-
ar Árásarsveitir og Vemd-
arsveitir flokksins ■— S. A.
og S. S. — voru um 400,
000 talsins. í allri stjórnmála-
sögu Þýzka’ands hafðd aldrei
verið uppi svo voldugur flokk-
ur né flokksleiðtogi sem naz-
istaflokkurinn og Adolf Hitl-
er. En enn var leiðin löng
að algerum meirihluta á þingi
og meðal kjósenda. Og reynsl-
an sýndi, að sú leið var aldrei
gengin á enda.
Ofsi nazista gerðist nú •
mikill. Hitler krafðist vald-
anna fyrir sig og flokk sinn
og engar refjar. En hin póli-
tíska klíka íhaldssamra aðáls-
manna, von Papens og von
Schleichers, er héldu vörð um
hinn hálf elliæra ríkisforseta,
I-Iindenburg, var því' með öllu
fráhverf að veita „liðþjálfan-
um“ þau völd. er hann krafð-
ist. Hann vildi völdin öll —
eða ekkert.
Hinn 12. sept. 1932 kom
Ríkisþingið saman til fundar.
um kosningum. Nú tók að
síga á ógæfuhlið hjá honum
— niður í ö’dudalinn. Hann
missti 2 milljónir atkv., en í
sama mund greiddu hartnær
6 millj. manna Kommúnista-
flokknum atkvæði. Þýzkur
almenningur tók nú stefnu í
raunverulega byltingarátt,
veiklast andspænis hinum
miklu félagslegu átökum stétt-
anna í kreppu og atvinnu-
leysi. Nazistaflokkurinn naut
slíks alþýðufylgis, að hann
einn gat hresst við hrynjandi
stoðir þess. Því verða nú á
næstu vikum sviðskipti í sögu
Þýzkalands. Leikurinn fer
menn tóku að strjúka stjórn-
málablekkingu nazismans af
augum sér.
,,Þú skreiðst til
valda eins og
refur“
Fyrirbrigði sögunnar eru oft
æði skrýtin. Sigur Ilitlers í
sumarkosningunum 1932
færði hann fjær pólitísu
markmiði hans. Ósigu- hans í
nóvemberkosningunum sama
ár gerði valdat.öku hans að
knýjandi ■ nauðsyn fyrir yfir-
stéttir Þýzka’ands. Flokka-
kerfi borgarastéttarinnar var
orðið svo riðlað, að viobúið
var, að hún mundi missa allt
taumhald á þjóðinni í fleiri
frjálsum kosningum. Allar lík-
ur bentu til þess að atkvæða-
missir nazistaflokksins yrði
að pólitisku skriðuhlaupi, ef
ekki tækist með einhverju
móti að koma honum að völd-
um. Hið soltna flokksbákn
fram að tjaldabaki, pólitískir
undirhyggjumenn, slægvitrir
samningamenn hefja sína
flóknu svikamyllu í þeim til-
gangi að lauma Hitier og
flokki hans að þeim völdum,
sem sýnilegt var, að þeir
fengi ekki náð með áhlaupi
og beinni sókn.
Fjármálamenn og iðjuhöld-
ar Þýzkalands sóttu það nú
æ fastar, að Hitler yrði feng-
in völdin í hendur. Kurt von
Schröder, bankastjóri í Köln,
einn áhrifaríkasti fjármála-
maður vesturþýzk ’ar storiðju
átti leynilegan fund með v«n
Papen og Hitler, 4. jan. 1933,
á heimili sínu í Kö'n. Þar
urðu pólitískar sættir með
Papen og Hitler, en von
Schröder tók að sér að sji
um greiðslu á flokksskuldum
Hitlers, sem námu milljómun
ríkismarka. Hinn 22. janúar
hófust samningar milli Hitlers
og Hugenbergs foringja Þjóð-
ernissinnaflokksins, er var
hvorttveggja í senn fuiltrúi
stóri&ju og stórbúskapar hins
prússneska aðals. Fyrir at-
beina Oscars von Hindenburg,
sem var sonur forsetans,
tókst Hitler að tryggja sér
stuðning og samþykki ríkis-
hersins. Þá var björninn unn-
inn. Hinn 30. janúar sltipaði
Hindenburg Adolf Hitler
kanzlara Þýzkalands.
,,Þú ríkir eins
og ljón“
Fyrir pólit'ska refskák
þeirra þriggja máttarvalda,
sem drottnað hafa í Þýzka-
landi síðan ríkið sameinaðist:
stóricju, junkaraaðals og
hers, komst Hitler í valda-
sessinn. Hinir borgaralegu
stjórnmálaleiðtogar, sem
höfðu sett upp refskákina,
Papen og Hugenberg, þóttust
þess fullvissir, að þeir mundu
hafa ráð Hitlers í hendi sér
í ríkisstjórninni. Ætlun þeirra
var að beizla hina pólitísku
orku, sem fó’gin var í alþýðu-
fylgi nazistaflokksins, hinni
fjölmennu þýzku smáborgara-
stétt, hástéttum Þýzkalands
til framdráttar og tryggja
sjálfum sér örugg stjórn-
málavöld. Þessum hástéttum
brugíust heldur ekki von-
ir í þeim efnum. Stóriðjuhö’d-
ar, fjármálajöfrar og júnkar-
ar láttu á næstu árum eftir að
lifa mikla veiz’ugleði. En hið
langsoltna foringjalið nazista
flokksins, _að meginþorra vax-
ið upp í rennusteinunum, var
hart á stalli, beit og sló, svo
að hinir kynbornu gæðingar
fengu vart haldizt við jötuna.
Þegar nazistar höfðu loks náð
langþráðu marki hugsu&u þeir
um það eitt að velta sér í
vö’dunum, að skapa sér slíkt
flokkseinræði, að þeir gætu
skammtað hinum eldri vald-
höfum í st.iórnmálum og em-
bættum ríkisms fóðrið af
nauinleik og náð.
Daginn eftir valdatökuna
ákvað hin nýja ríkisstjórn að
leysa upp ríkisþingið og efna
til nýrra kosninga. Nú skyldi
berja meirihluta þýzku þjóð-
arinnar til ásta við nazism-
ann, því að hans var nú
bæði mátturinn og dýrðin.
Goering sem nú var orðinn
innanríkisráðherra Prússlands
og stjórnaði því fjölmennasta
lögregluliði í’íkisins, baúð
iðjuhö’dum Þýzkalands til
veizlu í embættishöll sinni í
Berlín, 20. febrúar. Þar voru
meðal tiginna gesta Krupp
von Bohlen, Voegler frá Stál-
samsteypunni, Schnitzler og
Basch frá I. G. Farben-sam-
steypunni. Hinn digri mála-
liðsforingi sagði hinum auð-
ugu veizlugestum, að nú yrðu
þeir að gefa í kosningasjóð-
inn, en huggaði þá með því,
að sennilega yrðu þetta síð-
ustu kosningar, sem háðar
yrðu næstu tíu ár að minnsta
kosti, sennilega næstu hundr-
að ár. Krunp von Boh’en
flutti þaklcarræðu og si:an
skutu veizlugestirnir saman 3
milljónum marka tll að liosta
kosningasigur nazistaflokks-
ins.
Þann’g var allt reiðubúið
af hálfu höfðingjanna og
málaUðsins í þjónustu þeirra.
Þó skorti enn eitt á. Hinn 31.
janúa- skrifaði Goebbels þessi
orð í dagbók sína: ,Á ráð-
stefnu með' Foringjanum ber-
Framhald á 11. síðu.