Þjóðviljinn - 08.04.1953, Page 4

4) — ÞJÓÐVILJINN — Miðvikudagur 8. apríl 1053
Þjóðareining gegn her í landi
Fáninn breiddur á þjóð
óðveginn
o
Sumarið 1912 var ungur ís-
lenzkur metrntam-aður á leið-
inni frá Ameríku heim til ís-
lands. Það va-r séra Lárus
Thorarensen skáld, sonarson-
ur Bjarna skálds Thor-áren-
sen. Hann hafð.i verið nokkur
ár :.préstur.- ísfénzks safnaðar.-
vestra. Nú var hann veikur
c-g þráði heim. En honum
auðnaði-st ekki að siá 1-and
si-tt. Hapn lézt á leiðinni, >að-
eins 34 ára að aldri. Matthías
Joalrumsson la-gði hon-um í
munn m. a. þessi orð: —
..Heim vil ég, heim,
heila-ga móðir,
í þinn faðm,
þar vi.l ég deyja!“
C-g Guðmundu-r skáld Guð-
mundsson or-ti:
„Hann dó í hafi.
Og hrönnin þun-gi.a,
hcglega faðmaði
svaninn unga. —
Merkið var erlent
á núðri stöng.
En, — Allt eins og blómstr-
ið eima,
sær yfir líkinu söng.—“
Þetta var ort á þeim árum,
þegar við áttum ekki fána
löghelgaðan fyrir utan land-
s-teinana, en barátta lands-
manna fyrir hinu s-amei.gin-
lega þjóðartákni hiafði staðið
áratugina á -undan og ylj-að
mörg'Um um hj.a-rt-araetur., Fxá
því ég las framanskráðar ljóð-
línur á æsk-uárum mínum
hafia þaer verið mér tiltækar
og ekki vikið, þó :að möngu
bafi skolað burt á þeim dög-
um, sem síð.an eru liðnir. —
Þ-að er mynd skáldsins af at-
burðinum, sem ekki máist,
þegar -það sér hinn elsk-aða
íslending fal’a og lík hans
síga í djúpið, — en „merkið
var ei-lent á miðri stöng.“ Frá
þeirri mynd stafar hin Ijúf-
asta kveðja, djúpur tregi og
heit -skírskotun til þjóðernis-
in-s. Það er vafas-amt, hvort
slík ljóðlína hefði -get.að orðið
■til undir -öðrum krin-gumstaeð-
um, en hún mótast -auðsjáan-
1-ega -af sókn landsmanna fyr-
i-r -lö-ghelgun fánans, sem v-ar
einn s-tóru áfanganna í sjáif-
stæðisbaráttunni.
Við, sem vorum börn á þeim
árum, þe-gar fánabaráttan
stóð sem hæst, — og þeir, sem
síffar eru fæddir, — getum
naumast sldlið til fuhs,
hversu torsótt það mál var og
í mörgu einnig skipí-ar skoð-
ianir innanlands t. d. um -gerð
fánans. Einar Benediktsson
var þar frumherji með blá-
hvít-a fánann, er hann hafði
fyrst látið igera í samfélagi
við föðui-systur sína Þor-
björgu Sveinsdóltur ljósmóð-
ur. Einar -orti síðan kvæðið
■alkunna:- Til fánans, en Sig-
fús Einarsson tónskáld samdi
lag við kvæðið, o-g hefur hvort
tve-ggja orðið dýrmæt þjóðar-
eign. En Dön-um þótti sem sér
væri ris't níð með þessum -að-
förum o-g vil-du íslenzlc-u fán-a-
hreyfin-guna feiga. V.algerður
Benediktsson, kona Einars,
se-gir frá því, að á þeim árum
hafi „merkismaðurinn Edvard
Br.andes skrif-að háðgrein um
fánamál íslendir.ga og líkti
því við það, að Amagetr vildi
. fá -sérstakan íána. Or-ti hann
c-g birti þar íán-asöng Ama-
gersbúa o-g la.gði til, -að þeir
hefðu gulrót í sinum fán-a.
Þet'tia fannst hinum fræg-a
manni hliðstæitt." Greinin
birtist í stórblaðinu Poli-tiken.
Hrú Valgerður segir síðar:
,J>ega.r Einar var -borinn til
moldar, létum við, óg og Már,
sonur okkar, gér.a vandaðan
■tvílit-an fána og sveipa með
-honum kistu hans. Það er í
síðasta sinn, sem bláhvíti fán-
inn hefur sést opinberlega.“
Svo vel voru þau virt og
svo rík voru minningartengsl-
in frá dö-gum fánabaráttunn-
■ar.
En við hlutum þrílita fán-
iann og hann h-efur verið ein-
ingartákn okkar i blíðu og
stríðu, í sorg og gleði, á landi
og á höfum ú-ti, hann hefur
verið málaður á skipshliðarn-
ar í ó-gnum styrjalda-rinnar,
liann hef-ur verið dreginn
hæ-st -að hún á okk.ar hátíða-
s-tundum. Þjóðareign.
-Um skeið voru ekki ortir
fánasöngvar.
En ,nú bregður svo við, .að
þegar -sjálfstæði landsins er í
voða eökum erlendrar ihlutun-
-ar, þá finnst þjóðinni sem
fáni hennar sé la-gður fyrir
fætur yfírgangsmann-anna, —
c-g hvar er þá stolt hennar?
Það er engin tilviljun -að
kvæði Kristins Pétiursson-ar
,um liti íslands o-g li-t hersins,
— um fánann og herinn, —
er hann -gaf .andspymuhreyf-
ingun.ni, er n-ú á margr-a vör-
-u-m -o-g menn hafa nú á hrað-
bergi hendingar þess. Það -er
heldur engin tilviljun, að
mvnd sú, sem Kjartan Guð-
jónsson listmála-ri teiknaði inn
i kvæðið, c.g gaf andspyrnu-
hreyfin-gunnij, lítur svo út,
sem ra-un -ber vi-tni. Það er ó-
huigsand.i -annað en -að svon-a
skáldskapur og svon.a myndir
-spretti upp af mikilli þörf
þjóðarinnaa- ti.1 þess -að kalla
menn á vörð um sjálfstæði
1-andsins. Eig ætla ekki að
lýsa myndinni. En hefur
nokkrum m-anni í þjóðarsög-
-unni verið valið ömurlegr.a
hlutskipti -en ís-lendingnum,
sem stendur brosandi og h-orf-
i-r á dátána hella biki yfir
fán-a vom?
Þetta mætti með öðru vera
áminning til þjóðarinn-ar um
■að hefja fánann aftur til ve-gs
á vori komanda, áminning um
þörfin-a fyrir styrka og ein-
’beitta sókn. fyrir endurheimt
sjáLfstæðis 1-andsins, áminning
-Uffi þjóðareiningu gegn her í
landi.
G. M. M.

Liðin vika bezta vik-a Út-
varpsins um lan-gt -skeið, og er
það rnest að þakka -guðsorði
dymbilvikunnar. Það er nú
'bara ko-mið svo, -að guðsorð
er -eitt hið bezta orð, sem heyr-
ist í Útv.arpinu og því 'betra
því eldr-a sem það er. Föstu-
dagurinn lan-gi var sannarle-ga
eldú langur að þessu sinni við
sön-g og lestur norsk-a draum-
kvæðisins frá 13. öid og síðan
perlur hinna kirkjulegu bók-
mennta, vel valdar af séra Jó-
han.nl Hannessyni. Draumkvæð-
ið hefur áðu-r verið flufct í
framsögn, en ég tel það vel
mætti koma á árí hverju á
föstudaginn lan-ga, safna á þann
örlagaþrungna dag því tákn-
.rænasfca um trúarhugmyndir
miðalda-kynslóða, þar sem þæ-r
eru -geymdar í andrík-um list-a-
verkum. Við áheyrn göml-u
kennifeðranna rifjast það upp
fyrir manni, sem m-aður reynd-
-ar áður vissi, hvílíka takmarka
lausa -andlega fjársjóði mann-
kynið á í hinum forhkirkjulegu
bókmenntum, og þótt hugmynd-
ir, sem að baki liggj-a, s-éu ekki
upp á marga fiska að nútíðar-
innar dómi, þá hafa þær raun-
verulegan jákvæðan boðskap
að flytja með sínum þunga-
straumi hjart-anlegrar og heil-i
a-grar alvöru. Það er mikill veg-
ur frá þeim bókmenntum, erí
m-aður hlýddi á fös-tudaginrt
1-anga og niður í kirkjulegar
hu-gleiðingar nútímakennimann-
anna, er notuðu þessa viku tilj
-að koma fram á sjónarsviðið.
Erindi sér,a Óskars Þorláksson-
iar á skírdag um konur og börni
í návist Krists mun haf-a -átt að
vera alþýðlegt fræðsluerindi, en.
ég vil 'benda pr-estunum á það,
-að svon.a tínsla er mjö-g vafa-
söm, -úr verður ein lendemi-s
útvötnun á ýmsu rammkrydd-
-aðasta kjammeti guðspjallanna.
Það þyki-r -ekki hei-glum hent
-að gera nýt-t skáldrit upp úr
Njálu. Hálf-u vonl-ausara er að
ætla 'að bæta um 'söguna a£
bersyndu-gu konunni með því
a.ð igera han-a iað ívafi í „hug-
leiðing,u“ um lafstöðu Krists -til
kvenn.a, Hu-gleiðmig-ar séra Sig-
urbja-i'niar um upptök trúar-
braigða, sem í Úfcv-arpinu birt-
-u-st á pálm.asunnud-ag og skír-
d-aig, vo-r,u á yfir-borði n-okkru
-andríkiar-a eðlis, séra Si-gur-
björn var áheyrilegur sem að
va-nda og svo mæ-tti virðast,
-sem nokkur alvöruþrun-gi væri
í lei-t sálar h-ans að uppruna
þeirrar viðlei-tni, sem hann, mun
telj-a -allra mannlegra viðleitna
igöf-gasta. En þegar að lokum
er komið o-g sýnt er, að eftir-
itekj-an má ekki minni ver-a, þá
fer svo -að lokum, að maðu-r fer
Framhald á 11. síðu.
Sniðugí hátíðahald —
Stökkpallsleysi
úívarp
— Alvarlegt
ÞÁ ER páskahátíðin rækilega
um garö gengin og bæjarlífið
orðið venjulegt að nýju, verzl-
anirnar opnar og veitingahús-
in, skemmtanalífið komið í
samt horf. — „Anzans ári eru
páskarnir nú sniðug hátíð“,
sagff-i maður, sem ég mætti á
förnum vegi, ,,— Sniðug, hvað
meinarðu ?“ spurði ég. „Jú,
sjáðu tií. Þeir eru svo fágæt-
lega uppbyggðir sem hátíð.
Fyrst koma tveir helgidagar,
skírdagurinn og föstudagurinn
langi. En þeir eni ekki nema
einskonar inngangur að aðal-
hátíðinni. Og ijiuð sniðuga er,
að þarna er helmingur af virk
um degi á mú’i til þess að
-hvíla mann á -hátíðahöldunum.
— Síðan koma tveir aðal-
helgidagar. Og þá eru menn
búnir að fá nóg, meira en
nóg“. — ,,En finnst þér jólin
ekki vera anzi sniðug -hátíð
líka?“ innti ég. . Ekki nærri
því eins. Þau byria á aöalhá-
t'5-isdeginum og fjara svo út
í ekki neitt. Það eru áramót-
in, sem eru dálítið sniðug.
Annars eru hátíðir náttúrlega
sniðugar eða ekki sniðugar —
allt eftir þvi, hvemig menn
kunna að notfæra sér þær,
hve» um &ig.“ — Það hefði
ég nú haldið...
★
SUNDHALLAEGESTUR biður
BæjarpÓBtinn að koma því til
skila til réttra hiutaðeigenda,
að þeir þurfi endilega að láta
setja stökkpallinn í höllina
aftur, það sé óviðunandi á-
stand, að menn skuli ekki
geta æft dýfingar sökum
stökkpallsleysis. Ilann ibcndir
á, áð einmitt jafn vel vaxin
og framsækin þjóð eins og
íslendingar þessara áratuga,
ætti að geta komið til með
að standa sig mjög vel í þess-
ari íþróttagrein meðal er-
lendra þjóða á sundmótum, en
fyrst verði semsagt að koma
sundhallar-stökkpaninum í
lag. Vonandi, að viðkomandi
aðilar lesi þessar línur.
tk
EKKI HAFA ALLIR verið á-
nægðir með útvarpið um pásk
ana, ef dæma má af skrifum
, Dísu“, sem segir m. a.:
„Hvers-vegna er verið að velja
hátíðir til þess að spila ein-
tóma a’varlega músik? Þegar
fó’k er -heima og vill hlusta
á eitthvað skemmtilegt, þá er
útvarpið með hvert a!vöru-er-
indið á fætur öff-ru og svo há-
tíðlega músik eftir karla eins
og Beethovcn, Bach og Lizst.
'Eg fyrir mitt leyti vil fá mik-
ið af léttri músik, ekki endi-
lcga danslög, heldur létta
músik, jafnvel íslenzk lög og
spilað á harmóniku. En það er
víst ekki hægt að gera svo
öllum líki. En ég skil bara
ekki, hversvegna ekki mútti
hafa danslög á laugardags-

Framhald á 11. síöu.