Þjóðviljinn - 21.05.1953, Síða 3

Fimmtudagur 21 maí 1953 — ÞJÓÐVIUINN — (3
Asmundur Svemsson
sextugur
Finu sinni var strákur vestur
í Dölum. Hann vár oft óþægur
eins og títt er um kraklca. Ef
keyrði um þverbak kunni amma
iians ráð til þess að hafa hann
góðan. Hún sýndi honum í. kist-
una sína og einhvernveginn var
kistan hennar ömmu eins og
ævintýr eða annar heimur. Þar
voru gersemar úr silfri gerðar
af dverghaga, baldíruð skraut-
kiæði, flúraðir kjörgripir úr tré.,
Þeim mun undarlegra var að
amma skyldi eiga þetta, þar sem
hún hafð.i alltaf verið 'f átæk,
eins og allt það fólk sem hann
þekkti. Hún kunni að segja frá,
e'r hún át skóbætur í hungurs-
neyð. Strákurinn vissi ekki þá,
að þetta var amma landsins.
Gripina hafði hún fengið í arf
eftir móður sína og hún aftur
eftir móður sina. Konur sem átu
skóbætur í hungursneyð voru
drottningar í álögum. Þjóð þeirra
hafði þrátt fyrir mikla nauð um
aldir skrifað á skinn gagnmerk
fræði og skáldskap, unnið í
höndum fagurlega tré og silfur
og saumað dýr áklæði, allt af
óskýranlegri hvöt, þar sem ekk-
ert af þessu varð í askana látið.
Sköpunarþörfin var, þrátt fyrir
hungrið, j.afn sjálfsögð og að
anda. Strákurinn óx og varð full-
orðinn, og þessi þörf gerði
snemma vart við sig, ,í honum.
*
En timarnir höfðu breytzt. Hon-
um var ekkj áskapað að fylla
sess þeirra fjölmörgu listamanna
sem. skáru aska, rúmfjalir eða
hornspæni og enginn veit nú
hvað hétu. Tíðarandinn gerði
honum kleift þrátt fyrir sofanda-
há'tt sinn, að finna flugið og
hclga sig allan því, sem engum
hafði hingað til dottið í hug að
sinna nema í hjáverkum. Sonur
hinna dverghögu varð mynd-
höggvari.
Sve yfirgaf Ásmundur Sveins-
son Dalina. Leiðir hans lágu víða
um Tönd og hann var langdvöl-
um í höfuðborgum vestrænnar
menningar. (Hann bergði bikar
evrópskrar listar ,í botn. En hann
gat aldrei gleymt kistunni hennar
ömmu sinnar og hann losnaði
aldrei alveg úr tengslum við Dal-
ina, heldur flutti eitthvað af
þeim með sér hvar sem hann fór
á Paris eða Róm. Verk hans báru
ótvíræðan vott um það sem hann
hafði séð, hin gríska arfleifð eins
og' hún hafði þróazt gegnum
Micihael Angelo, Dodin og Ðespi-
,eu, og um skeið eru þessi áhrif
síkjandi. Samt bólar snemma á
þjóðsögunni og hann færir hana
■ i hinn klassiska evrópska bún-
ing í. d. í Sæmundi á Selnum.
'JÞegar Ásmundur var kominn á
þann aldur, • sem fjölmarg'ir
starfsbræður hans telja mátuleg-
an til þess að fara að hlúa mak-
ráðir að ofurlitilli andlegri og
likamlegri kúluvömb, losnaði
listræni kraftur hans fyrst fyrir
alvöru úr læðingi. Hann er þá
toúinn ,að þaulvinna úr þeim á-
■hrifum sem hann meðtók á meg-
inlandinu og er tilbúínn að
piægja nýjan akur. Tæknin er
. orðin það imikil að hún er auka-
atriði. Og hann tekur upp þráð-
inn þar sem hann féll niður hjá
forfeðrunum er véíræn tækni og
aiit glingfið í kjölfari hennar
hélt innreið sína á öldinni sem
leið. Hin ómengaða formgleði
hertekur hann, formgleði, sem
nútímamaðurinn er að miklu
leyti 'búinn að .missa hæfileikann
•til að skynja. Þjóðsagan liggur
í forminu meir en sögunni sem
hann hefur stundu?n á bak við
eyrað. Meðan sumir gera kare-
katúra af ljótum körlum og kerl-
ingum og kalla það þjóðlega list,
bændur, drauga eða skessur.
gerir Ásmundur mynd eins og
Helreiðina, sem hefur á sér
meir.i. þjóðlegan blæ og kynngi
en allar heimsins „illustrasjónir"
í síeini eða málverki. Flúrið á
gömlum rúmfjölum er ekki af
neinu; það er, og þannig er ura
nýrri myndir Ásmundar.
'Nú er Ásmundur orðinn 60
ára. Á þeim aldri eru sumir
orðnir svo gamlir að það tekur
því vari.a að vera að minnast
þess. Á þeim aldri eru aðrir svo
ungir að tekur því varla heldur
að vera að minnast 'þess. Bakið
er að vísu bogið fyrir aldur
fram því að andlegt fjör var
jafnan svo mikið að hann sást
ekki fyrir, né mundi eftir líkama
sinum. En það er eins og sálin
hafi yngst með ári hverju. Með
hverri mynd vex honum ásmeg-
inn, verður djarfari, persónu-
legri o.g auðugri að hugmyndum.
Enn er hann haldinn hinum ó-
slökkvandi þorsta að meðtaka ný
áhrif og vinna úr þeim. Hann
er nú nýfarinn til Parísar fersk-.
ur, opinn eins og da-ginn sem
hann yfirgaf Dalina forðum.
Ekki tel ég ástæðu til að óska
Ásmundi til hamirigju með einn
dag frekar en annan á hinum
frjóa starfsferli, þptt sá eini fylli
töluna 60 ár.
Þrátt fyrir erfiða iífsafkomu
og þrotlaus glimutök við skiln-
ingsleysi, heimsku og þröngsýni
þeirra sem ha’da að þeir séu
máttarstoðir þjóðfélagsins, er
hamingja þessa manns orðin
mikil.
„Oft hef ég velt því fyrir mér
hvað hafi orðið að kjörgripun-
um í kistunni hennar ömmu
minnar. Eg hef spurzt fyrir vest-
ur í Dölum, e« það kannast eng-
inn við þá. Af-tur hefur mér ver-
ið sagt, að hinum baldíruðu
klæðum hafi verið slitið út“.
Við sem ibúum i höllum höf-
um látið gersemar forfeðra okk-
ar sem bjuggu í hreysum, fyrir
glerkýr og .glimmer, Það væri
kannski sök sér ef fegurðar-
smekkur þjóðarinnar væri ekki
orðinn stórbrenglaður fyrir
brag'ðið. Vopandi tekst okkur bet-
ur með þau listrænu verðmæti
sem nú eru að verða til í stað
þeirra sem við týndum. Vonandi
berum við gæfu til þess að skipa
verkum Á’smundar Sveinssonar
verðugan sess.
Kjartan Giu'jónsson.
Þingvailanefneiin hefur ákveð-
ið að fresta veitingu á starfi
þjgðgarðsvarðar á Þingvöllum til
15. júlí n. k. \Ierður, þá valið
milli þeirra, sefn þegar haí>a sent
umsókn um s.tarfið, en ekki tek-
ið .á móti nýjúm umsækjendum.
(Frétt frá Þingvallánefnd).
Frá Berlínarmótinu 1951.
Blyndin sýnir leikfiinist'lokka
ýmsra þjóða mynila oröið
friður á tungumálum sínum.
veroii? sýffld á aSalfHudi Æ.F.S. í
Tiamaikaffi í kvöld
Berlínarmótsmyndin, einhver glteesilegasta og skemmtilegasta
íþróttamynd sem sýnd hefur verið hér á landi, verður sýnd á
aðalfundi Æskulýðsfylkingar Keykjavíkur í Tjarnarkaffi í kvöld.
Meðal íþróttamannauna er þátt tóku í imótinu voru þeir Gunnar
Huseby og Finnbjörn Þorvaldsson.
Á dagskrá fundarins eru venju
leg aðalfundarstörf, en að þeim
loknum spjallar Ingi R. Helgason
lögfræðingur um væntanlegar al-
þingiskosningar og þátt æsku-
lýðsins í þeim.
'Gísli Halidórsson leikari les
upp. — Fylkingarfélagar eru ein-
dregið hvattir til að fjölmenna
og mæta stundvíslega.
í fyrra olíumálinu að gegn því
var barizt af oddi og egg að
dómstólarnir f jölluðu um málið,
og allir vita nú af hverju sú
andstaða stafaði.
MEINLEGT línubrengl varð
í gær í inngangi fréttarinn-
ar um olíuhneykslið nýja.
Kéttilega átti frásögnin að
Frn kosnmgaskrifsiofu Sosíalistaflekksias
39 dagar fil kjördogs
Sósíalistaflokluirinn liefur nú
birt lista sinn Uér í Keykjavík.
Allir Beykvíkingar sem and-
vígir eru oynidarstefnu þrí-
flokkanna fylkja sér uni lista
hans. Takmaricið er að koma
4 fuiltrúum hans inn á Al-
þingi. Til þess að gera slgur
listans glæsilegan þurfa allir
að leggja hönd á plógiim. Þess
vegna aliir frain til s.tarfa!
Kosningaskrifstofan rninnir á
eftirtalin verltefni tll úrlausn-
ar:
Jóhaim Árasoíi
í dag verður til grafar borinn
Jóhann Arason verkamaður,
Laugavegi 33B, er lézt 16. þ. m.
Með honum er fallinn i valinn
einn af þessum hæglátu sam-
starfsmönnum er langa starfs-
ævi vinna án afiáts að þvi að
gera mannlifið þolanlagra, betra
og fegurra, — og vinna það
starf svo hljótt og hógværlega
að aðeins kunnugir vita úm.
Jóhann Arasen var sjómaður
á yngri árum og fram á síðustu
ævidaga hans brá á svip hans
ferskum ljóma er hann minntist
fyrstu baráttuára verkalýðssam-
takanna og sjómannaverkfallsins
fræga, sem hann var einn þátt-
takandinn í. Jóhann var þó
lengstan hluta ævi sinnar verka-
maður; van-n baki brotnu allt
sitt líf, og var þó fátækur mað-
ur alla tíð, sé reiknað i pening-
um og þeegindum. En hann var
þó auðugur maður. Auðugur að
mannúð, hjálpsemi, fórnfýsi, er
ekki hvað sízt kom fram í þvi
að hann ól upp og styrkti vanda-
laus ’börn; — og spurði aldrei
KOSNINGASJÓÖUK: hafin er
söfnun í kosningasjóð fyrir
nokkvu. Takið virkan þátt í
henni. Aiþýöa Reykjavíkur
hefur ætíð kostað lista Sósíal-
istatlokksins og gerir það enn
í dag.
Munið eítir Búlcarestverð-
laununum. Ilvaða þrjár deildir
verða efstar? — Tekið er á
móti skilum og hlokkir «f-
hentar á Þórsgötu 1.
KÖNNUNABBLOKKIB: Þeir
sem liafa fengið könnunar-
blokkir eru vinsamlega beðnir
að skila þeim eigi síðar en
25. maí nk. til þess að auö-—
velda skrifstofunni imdirbún-
ingsvimiu. Allir þurfa að verata
virkir í könnunarstarfinu. —
Komiö strax í dag í kosninga-
skrifstofu Sósíalistaflokksins á
Þórsgötu 1.
KJÖKSKBÁ: Hafið þið atliug-
að hvoi-t þiö eruð á lcjörskrá?
Eftir G. júní er það of seint.
Kosningaskrif s.tof a Sósíalista-
flokksins veitir allar upplýs-
ingar um kjörskrá, opin dag-
lega frá kl. 10 fh. tll 10 e.h.,
sími 7510 (3 línur).
Utankjörstaðaatkvæðagreiðsla
hefst uni næstu mánaðamót.
Kosningaskrifs.tofa Sósíalista-
flokksins veitir allar upplýs-
ingar viðvíltjandi lienni. At-
hugið ef kunningjar ykkar
dvelja utan heimilis síns og
gefið skrifstofunni upplýsingar
um það, livort sem or utan
lands, úti á landi, eða utan af
landi. Það er m jög áriðandi
að' upplýsingar þessar berist í
tíma, vegna þess hve langan
tíma getur tekiö að atkvæði
berist á réttan stað, en þau
þurfa að vera lconiln á ákvörð-
unarstað á kjördag. Fólk sem
dvelur utan kjörstaðar á kjör-
dag, getur lcosið hjá næsta
lireppstjóra, bæjarfógeta, sýslu-
nianni, aðalræðismarinl, ræðis-
manni eða vararæðismanni.
hefjast þansiig:
„FYRIR noltkru gerðu Vil-
hjálniur Þór og íélagar hans
tilrann til að vega í sama
knérunn og með olíuhneyksl-
inu illræmda. Voru verðlags-
yfirvöldunum gefnar upp
rangar upplýsingar um farm
gjöld á verulegu magni á olí-
um sem SÍS annaðist inn-
flutning á fyrir Olíufélagið
h.f. Voru farmgjöldin gefin
upp lielmingi hærri en þau
voru í raun og veru, og
verðið á farminum þannig
hækkað um nærfellt sje
hundruð þúsundir króna. Og
á þeim grundvelli liefur ©1-
íufélagið einnig krækt í
sömu upphæð í dollurum."
BL.AÐ
ÆSXCULÝÐSFYLIvINGARINNAR
Bitsfjórií JÓNAS ÁRNASON
Við ætluni að ijúiia
söfiiiminni fyrir
mánaðamót — það
eru 10 dagar eftir
og á þeiin tíma
þurfum við að út-
vega biaðinu okkar
rúmlega hnndrað á-
skrifendur. 1 gær var
skilað 9 áskrifend-
um og þar af voru
4 af Suðurnesjum.
Við megum ekki
missa neimi tíma:
Athuga sferax í dag,
hvort einhver kunn-
ingl xir slíóianum
eða á vinnustaðnum
vill ekkí gerast á-
skrifandi. Blaðið er
ódýrt og allir eru
sammála um að það
sc hið skenimtileg-
i 100 asta lesefni. Komið
á skrifstofuna eða
hringið í síma 7510
um laun sér til handa er hann
hiúði að því er aðrir höfðu van-
rækt.
Slíkur maður var Jóhann Ara-
son. ÞVí er hlýft og ibjart um
minningu hans i dag þegar .sam-
ferðamennirnif kveðja hann sið-
ustu kveðju.
Sainíeröatnaður.
SJÁLFBOÐALIÐAK: Mikið
starf er fyrir höndum og
margvíslegfe Iíoniið i skrifstofu
Sósíalistaflokksins og gefið
ykkur fram. Allir geta gert
gagn.
TryggiS sigur
Sósíalistðiiokksins
eða 1373.
LANDNEMINN er
blaðið þitfe Sendu
horiurn áskrifanda,
eiim eða fleiri, það
er honuiu lífsnáuð-
syn.
P.s. .Þórbergur Þórð-
arsoii skrifar í X,and-
nemann sem kemur
út í dag.