Þjóðviljinn - 07.06.1953, Qupperneq 4

4) — ÞJÓÐVILJINN — Sunnudagur 7. júní 1953
Til míhm§mmmr á sjómannadaginn
Tveir ráðherrar, eirni emhæffismaður
og brír aðrir fefja réffSæfismál
i Til eru þeir stjórnmálamenn,
sem halda að sjómenn og
vandamenn 'þeirra taki meira
mark á dísætu lofi um ,,hetjur
hafsins" einn dag á ári, en
afstöðu sömu stjómmálamanna
til þeirra réttlætismála er sjó-
menn berjast fyrir, og varða
ekki eimmgis efnahagslega af-
ikomu þeirra, heldur einnig líf
þeirra.
Ekki sízt vegna þess, að hætt
er við að önnur b’öð gleymi
þessu í dag, þó margt verði
skrifáð um sjómenn, þykir rétt
að rifja upp afstöðu alþingis-
manna og ráðherra til máls,
sem hefur verið og er ofarlega
á baugi hjá íslenzkum sjómönn-
um. Það mál er: Hvernig er
hægt að draga úr slysahætt-
unnr á sjónum?
í þrjú ár flutti Steingrímur
'Aðalsteinsson tillögu á Alþieigi
um rannsókn hinna ískyggilega
tíðu slysa á togurunum. Af
hálfu þingmanna Sjálfstæðis-
flQkksins, Framsóknar og Al-
þýðuflokksins mætti tillaga
þessi ýmist algeru tómlæti eða
andstððu. Á þinginu 1951 flutti
Steingrímur framsögu xun mál-
ið, svo rökstudda og þungorða,
að ’svo var sem þingmenn
meyddust til að leggja við hlust-
irnar. Og nú dug'ði ekki þó
Gísli Jónsson þyti upp í vonzku
nú komst tillaga Steingríms í
gegn, dálítið breytt. Það sem
eamþykkt var, sem einróma á-
iyktun Alþingis, var þetta:
„Alþingr ályktar að skora á
ríkisstjómina að Iáta fram fara
ýtarlega rannsókn á slysum
þeim, sem orðið hafa á íslenzk-
um togurum og öðrum yeiðlskíþ-
um frá ársbyrjun 1948, og
hverjar liöfuðorsakir megi telj-
?,st til slysanna.
Á grundvelli þessarar rann-
sóknar og með hliðsjón af lög-
gjöf annarra þjóða um öryggis-
ráðstafanir á skipum skal ríkis-
stjórnin undirbúa og fá Iögfest
svo fljótt sem verða má ákvæði
sem tryggi svo sem auðið er
Óryggi skipverja gegn slysum“.
’★
Um leið og flutningsmaður
tillögunnar fagnaði því, að hún
skyldi verða yfirlýstur vilji Al-
þingis, lagði hann þunga á-
herzlu á, að ekki væri nóg
að samþykkja slíka tillögu,
framkvæmd hennar væri að
sjálfsögðu aða’atriðið.
Svo heyrðist lítið um iriálið
alllengi. Framkvæmd hins ein-
dregna vilja Alþingis var eitt
af skyldustörfum Ólafs Thórs,
sem auk þess a9 vera ráðherra
fæst nokkuð við togaraútgerð.
Og þar sem sjómenn voru orðn-
ir óþolinmóðir að hafizt yrði
handa, spurði Steingrímur Að-
alsteinsson um það á A'þingi
í fyrra, hvað liði framkvæmd
þingviljans. Sjómönnum mun
þykja þáð lærdómsríkt að rifj-
uð séu upp, einmitt í dag, svör
ráðherrans og togaraeigandans
Óíafs Tryggvasonar Thórs.
Hann var til andsvara. En
það var eins og þessi talsmað-
ur togaraeigenda væri aldrei
þessu vant svolítið feiminn,
þegar hann skýrði frá röggsemi
ríkisstjórnar Sjálfstæðisflokks-
ins og Framsóknarflokksins við
framkvæmd þingviljans í þessu
máli:
„í tilefni ,af þingsályktunar-
tillögunni“ sagði ráðherrann,
„var skipaskoðunarstjóri beð-
inn um að semja skýrslu úr
sjóferðaprófum um Þau slys,
sem orðið hafa á íslenzkum tog-
urum og öðrum veiðiskipum frá
ársbyrjun 1948 og hverjar höf-
uðorsaki.r megi telia til slys-
anna. Þetta var gert í samráði
við dómsmálaráðuneytið. Jafn-
framt óskaði samgöngumála-
ráðuneytið eftir að Farmanna-
og fiskimannasamband íslands,
Sjómannafélag Reykjavíkur og
Slysavarnafélag Islands til-
nefndu hvert sinn mann til að
fýlgjast með skýrslugdrðinni,
athuga sjóprófin og gera siðan
.athugasemdir eftir óskum“.
Síðan skýríi ráðherrann frá
áð skipaskoðunarstjóri og þre-
metnningarnir hefðu sent álit,
skýrslu og tillögur í sept. og
okt. 1952.
„Öll þessi skjöl voru svo
send dómsmálaráðuneytinu.
Samgöngumálaráðuneytinu
barst umsögn dómsmálaráðu-
neytisins með bréfi 21 .þ. m.“
Svo lesandinn ölvist ekki al-
veg af þessum fínu orðum,
er rétt að minna á, að sam-
göngumálaráðherra er Ólafur
Thórs en dómsmálaráðherra
Bjarni Benediktsson.
★
lEn hVernig var hægt að
komast sæmilega frá þessu, án
þess að gera neitt? Togara-
burgeisinn og ráðherrann Ólaf
Tryggvason Thórs vantaði
skjöld að bera fyrir sig. En
hann fannst. Ólafur heldur á-
fram:
„Hver hefur orðið niðurstaða
þessarar rannsóknar? Niður-
stöður framangreindra •- rann-
sókna má segja að lýsi sér í
tillögunum, sem fulltrúar Far-
manna- og fiskimannasambands
ins, Sjómannafélags Reykjavik-
ur cg Slysavamafélags íslands
hafa borið fram. Þeir koma sér
allir saman um tillögumar, en
mennirnir eru Guðbjartur Ól-
afsson, Garðar Jónsson og
Lúther Grímsson. Umsögn
þeirra og tillögur eru á þessa
leið: „Eftir beiðni samgöngu-
málaráðuneytisins vorum við
undirritaðir tilnefndir til að
rannsaka sjópróf út af sjóslys-
um og gera athuganir við þau.
Við yfirlestur og athugun á
réttarskjölum þeim, sem við
höfum fengið hjá skipaskoðun-
arstjóra út af slysförum á fiski-
skipum vildum við taka eftir-
farandi fram og gera að tií-
lögum okkar: í fyrsta lagi, að
í hvert sinn, sem slys skeður
um borð í skipi sé skipstjóra
skylt ,að láta fara fram rétt-
arrannsóknir strax þegar skip-
ið kemur í höfn, jafnt erlend-
is sem hérlendis, og vitni þau
sem kölluð eru fyrir séu ekki
valin af skipstjóra, heldur
þeim sem rétti' hefur stjórnað,
í samráði við stjórn stéttarfé-
lags þess manns, sem fyrir
slysinu varð. í öðru lagi, að
ekki sé látið hiá líða :að leita
læknishjálpar, strax og menn
verða fyrir meiðslum, svo full
vissa fáist fyrir því, hve al-
varleg þau eru. í þriðja lagi,
að réttarrannsóknir vegna sjó-
slysa séu fullkomlega fram-
kvæmdar á sambærilegan hátt
og slys þau sem verða í landi,
t. d. bifreiðaslys. í fjórða lagi,
þegar slys ber að höndum á
hafi úti og orsakir eru taldar
vindur og sjólag, sé ávallt leit-
að umsagnar skipshafna á ná-
lægum skipum til samanburð-
ar á vinnuskilyrðum, þegar
slysið skeður. f fimmta lagi,
að í hvívetna, sem sannast að
ef slys orsakast af vangá eða
vanrækslu skipstjórnarmanna
eða annarra skipsmanna, séu
þau þá látin ganga til dómsúr-
skurðar".
★
Og nú strax getur togarabur-
geisinn Ólafur Thórs andað
léttar. Hann undirbýr fram-
haldið á listrænan hátt með
því að gera þremermingunum
sem allra hæst undir höfði:
„Þetta eru tillögur þær sem
þessir fulltrúar sjómannastétt-
arinnar og öryggisins á hafinu
hafa nú borið fram í málinu“.
En Ólafi Thórs nægir ekki
einn skjöJdur. Hann er orðinn
svo þaulleikinn stjórnmálalodd-
ari, að hann telur sér heppi-
legast að leika tveim skjöld-
um. Nú þarf hann enn að ráðg-
ast við sérfræðing sinn og vin,
Bjarna Benediktsscn:
„Eftir að þessar tillögur
voru komnar fram, þá ráð-
færði samgöngumálaráðuneyt-
ið (!) sig við dómsmálaráðu-
neytið (!) að nýju um málið.
Og ég hygg, að varðandi þriðju
fyrirspurnina, hvaða ráðstafan-
ir hyggst ríkisstjórnin að gera
í þessum efnum, þá komi hin
rétta mynd gleggst fram með
því að ég lesi hér upp at-
hugasemdir dómsmálaráðuneyt-
isins í sambandi við tillögurn-
ar, eða út af tillögum þessara
þriggja umboósmanna sjó-
mannastéttarinnar og öryggis-
ins á hafinu. sem ég álit að
þurf i“.
★
Og Bjarni Benediktsson læt-
ur ekki flokksbróður sinn, tog-
araburgeisinn, vera lengi í
vandræðum! Ólafur brýndi nú
raustina:
„Varðand; fvrstu tillöguna
segir dómsmálaráðuneytið á
þessa leið: „Öll sjópróf fara
fram að hætti sakamála, skv.
50 gr. 1. nr. 68 1947. í því felst,
að þau ber að halda svo fljótt
sem unnt er, og ákveður dóm-
urinn að sjálfsögðu, hvaða
vitni eru yfirheyrð, þó á skip-
stjóra hvíli sú skylda að gefa
upplýsingar um þá menn, sem
ætla má að skýrt geti málið,
sbr. 45. gr. 1 nr. 56 1914“. Og
dómsmálaráðuneytið heldur
áfram: „Það er því misskiln-
ingur, sem fram kemur í til-
lögunni og bréfi skipaskoðun-
arstjóra, að vitni séu valin af
skipstjóra .
Eg held svo áfram með um-
sögn dómsmálai'áðuneytisins:
„Skv. 2. málsgr. sbr. 29. gr. 1.
nr. 68 1947 geta stéttarfélög
eða félög sjómanr.a krafizt sjó-
prófs og munu því fremur geta
beint þeim tilmælum til sjó-
dóms, að ákveðin vitni verði
yfirheyrð við rannsókn ein-
stakra sjóslysa“. Þetta. er um-
sögn dómsmátaráðuneytisins
um fyrstu tillöguna“.
Bjarni kaan sína lagapara-
graffa, hvað sem frarnkvæmd
þairra lfður! Ó'afur er sjálfur
að hverfa í reykský „dóms-
málaráðuneytisins“.
„Um aðr.a tillöguna segir
dómsmálaráðuneytið: „Um
þetta eru ákvæð: í sjómanna-
lögunum nr. 41 1930, í 2. kafla
4, einkum 27. gr“.
Um þriðju tillöguna segir
dómsmálaráðuneytið: „Bifreiða-
slys og önnur slík slys á landi
eru rannsökuð af héraðsdóm-.
urum, hverjum á sínum stað,
en sjóslys af fjölskipuðum dóm-
um, sjódómum og siglingadómi.
Tilgangurinn með því að láta
fjölskipaða dóma rannsaka sjó-
slys er sá, að gera rannsókn
þeirra sem öruggasta, og’ gerir
ráðuneytið ekki ráð fyrir, að
það sé meining með tillögu
þessari að sleppa því öryggi
sem felst í þvi, að láta fleiri
en einn mann framkvæma rann
sókn sjóslysa".
Um fjórðu tillöguna segir
dómsmálaráðuneytið: „Þessari
ábendingu mun þetta ráðuneyti
koma á framfæri við þá dóm-
endur, sem rannsaka sjóslys". .
Og svo loks um fimmtu til-
löguna: „Um þett.a eru laga-
fyrirmæli í siglingalögum, sjó-
mannalögum og almennum
hegningarlögum“.
★
Og nú er Ólafur Thórs kom-
inn að því sem sanna átti!
Báðum skjöldunum leikið af
prýði:
„Eg vænti, að af þessari um-
sögn liæstvirts dómsmálaráðu-
neytís sé ljóst, að allt það sem
fram á er farið í tillögum uin-
boðsmanna Sjómannafélagsiris,
Slysavarnafélagsins og Far-
manna- og fiskimannasam-
bandsins er ýmist nú þegar í
lögum eða verður tekið til
greina á annan hátt. Og með
skírskotun til framangreinds
frá dómsmálaráðuneytinu þá
var ekki talið nauðsynlegt að
breyta gildandi lögum eða
reglugerðum um eftirlit með
skipum, vegna umræddra tU-
lagna fulltrúa Farmannasam-
bandsins, Slysavarnarfélagsins
og Sjómannafélags Reykjavík-
ur. Og þetta er einnig í sam-
ræmi við það álit, sem skipa-
skoðimarstjór) ríkisins hefur
,gefið ráðuneytinu um þetta
mál“.
Það nægðu ekki tveir skild-
ir, togaraburgeisinn fann þann
þriðja, skipaskoðunarstjóra rík-
isins!
★
Umræðutími er nær enginn í
fyrirspurnatíma. Á þeim fáu
mínútum sem til svara voru
átaldi Steingrímur Aðalsteins-
son harðlega þessa meðferð,
og lauk máli sínu:
„Eins og ég hef rakið ýtar-
lega í umræðum um þetta mál
á fyrrí þingum, þá er nú á-
standið í þessum málum samt
sem áður þannig, að ég tel
alveg óhjákvæmilegt að það séu
gerðar sérstakar ráðstafanir tl
að reyna að draga úr þessum
tíðu slysum, og fyrst svo virð-
ist vera, að ríkisstjórnin ætli
ekki að gera neinar slikar ráð-
stafanir, þá geri ég ráð fyrir
því, að það verði að gera til-
raun til þess á einhverjum
öðrum vettvangi“.
Blöð Sjálfstæðisflokksins
voru einkennilega þýgul um af-
rek Öiafs Thórs og Bjarna
Benediktssonar. Það hafði þó
tekizt með samspili tveggja
ráðuneyta, eins embættismanns
og þriggja manna sem ekki
reyndust verki vaxoir, að kom-
ast frá tillögu, sem þingmenn
liöfðu samþykkt einróma og við
voru tengdar sterkar vonir sjó-
mann og vandamanna þeirra.
Framhald á 11. síðu.