Þjóðviljinn - 17.07.1953, Side 7

Föstudagur 17 jölí 1953 — ÞJÓÐVILJINN — "(7
A. Duncker Jensen:
V instrisirmaðir rithöfund-
ar í Bandaríkjunum
eftir 1945
Bókmenntagagnrýnendur
borgarablaðanna hafa síðustu
árin verið vanir að láta í Ijós
gleðiblandna undrun í hvert
sinn sem bandarískt skáldverk -
ræðst með gagnrýni á eitthvert
venjulega iþröngt svið banda-
rísks þjóðlífs. Þama igetið þið
sjálfir séð, hvað mönnum leyf-
ist í Bandaríkjunum. — Það er
eins og þeir, sem líta á Banda-
ríkin sem höfuðvígi lýðræðis-
ins í heiminum, undrist, að enn
skuli finnast þar lýðræðissinn-
;ar.
Þetta er þó engan veginn ó-
blandin ánægja, því að sömu
gagnrýnendur nota verk þessa
lýðræðissinnuðu höfunda fil að
toreiða yfir þau kjör, sem
vinstrisinnaðir rithöfundar
verða að sætta sig við í Banda-
ríkjunum sem stendur. — I
Þýzkalandi voru líka lýðræðis-
sinnar, sem tókst að birta verk
sín allt fram í febrúar 1933.
Hefði maður bent á þessa rit-
höfunda sem eins konar sönnun
um styrk lýðræðisins í Þýzka-
landi, hefði maður gert sig sek-
an um fölsun,
Margir af hinum þekktu
toandarísku rithöfiundum milli-
stríðsáranna eru í dag þreyttír
eða hræddir. Hin mildari ár
voru þeir eins konar „konung-
•leg stjóimarandstaða“ gegn auð-
valdinu. Þeir voru gjarman
hæðnir og uppreisnargjarnir —
þá — en núna, þegar íímarnir
eru ekki lengur mildir, eru þeir
orðnir linir.
How.ard Fast sneri máli sinu
til þeirra, þegar Martinsville
negrarnir sjö voru tekmir af
lífi. Hann vaíkti athygli þeirra
á ,21 negra sem sátu og biðu
eftir dauðadómi hvítra kvið-
dómenda fyrir afbrot, sem eng-
inn hvítur maður hafði nokk-
urn tíma verið líflátinn fyrir.
Hann ræddi um 50 negraher-
menm, sem hvítir hershöfðingjar
höfðu dæmt í 20 ára fangelsi í
Kóreu fyrir smávegis heraga-
brot:
„Starfsbræður mínir. Ég sný
mér til ykkar. Ég sný mér til
,,heiðvirðra“ og „samvizku-
samra“ manna. Ég sný mér til
John Steinbeck og Arthur Mill-
er, til Erskine Caldwell og
Ernest HemingAvay, til Lillian
Hellman og Irwin Shaw
og Vinccnt Shean og Budd
■ Schulberg, til Archibald. Mac-
Lcish, Carl Sandburg og Upton
Sin.clair, John Hersey og allra
hinna í hinum stóra þögla
flokki. Bkki með bæn —- tími
bænarinnar er liðinn — heldur
með aðvörun. Nema því aðeins
að þið mótmælið þeirri ó-
svinnu, sem er að gerast í
Ameríku, mun ykkar eigin
fílabeinsturn öryggis og and-
varaleysis hrynja í náinni fram-
tíð. Og sá skattur, sem þið
verðið að greiða, verður ekki
Pablo Neruda
Orð PABLO NERUDA: „Skáld-
skapurinn er eins og frelsið, í
föstum tengslum við fangelsin,"
eiga við um verk vlnstrisinnaðra
rithöfunda í Bandaríkjunum.
inn taki bækur hans upp á
sína arma.
Dos Passos hrópar á stríð i
tímaritum Luces.
Síðasta verk hins mikla rit-
höfundar Carl Sandbui-gs
„Remembrance rock“ er — eins
og sa'g't hefur verið — skáld-
saga d eðlilegium litum.
Og svo framvegis.
Róttækir rithöfundar eiga
erfitt með að koma bókum sín-

Margir a£ hinum þekktu bandarísku rilhöfundum
miL'sstríðsáranna eru í dag þreyttir og bræddir. I dag
koma bækur djörfustu rithöfundanna ekki út í stærst-
um upplögum. Segir A. Ðuncker Jensen bókavörður í
þessaxi grein sinni um róttæka rithöl'unda í Bandaríkj-
unnm, sem margir hvérjir eru lítt þekktir á íslandi.
minni en Hitler tók af mennta-
mönnum Þýzkalands. Aðeins
kröftugt hróp af reiði og við-
bjóði getur baett fyrir það brot, :
sem þið fremjið með þögn ykk-
ar.“
;En þeir eru önnum kaínir
við að Iosá sig við þá sannfær-
ingu, sem þeir voru nógu
frakkir að boða, meðan tím-
arnir voru blíðari.
Irwin Shaw lof.ar FBI og
New York Times hátíðlega, að
stríðsádfiilu leikrit sitt frá 1936
„Grafið þá dauðu“ skuli aldrei
framar verða sýnt hvorki í
Bandaríkjunum né erlendis. I
skáldsögu sinni „Kalt loft“
kaupir hann sér aflausn fyrir
gagnrýni sína á kommúnista-
ofsóknunum með því að leiða
bókina inn á þá braut, að hún
verður frekar gagnrýni á hin-
um ofsóttu en ofsóknarmönn-
um. Hemingway og Steinbeck
leita aftur til goðsagnanna til
að þeim verði ekki á að segja
of mi-kið.
Caldwell neitar að gera ann-
að en segja hnittinyrð; um
heim, sem er að farast — og
verður vart bj.argað.
Hersey gerir iðrun og yfirbót
í skáldsögu sinni „Veggurinn"
með því ao láta algjörlega vera
að minnast á innlegg kommún-
ista í baráttuna í gyðingahverf-
inu í Varsjá.
Vincent Shean er kominn á
kaf í indverska dulspeki og hef-
ur við það öðlazt þá lífsskoðun
sem mun ékki hrinda honum
frá dálkum ,fLifes" og „Times"
og ekki koma . í veg fyrir, að
„Book-of-the-month“ klúbbur-
um á framfæri við .amerísk
bókafoi'lög, sem mega sín nokk-
urs. Ein siðasta smugan var
hið stóra útgófufélag í Boston,
Little Brown & Co-, sem sagði
nýlega upp eina forstjóranum
sínum, af því að hann vildi
gef.a út 'bækur eftií Howard
Fast. Því næst sendi útgáfu-
félagið kaupendum sínum bréf,
viðurkenndi yfirsjón sína og
lofaði, að slíkt skyldi aldrei
henda aftur.
Alveg sérstök félagss'amtök
með mikið fjármagn að bök-
hj.arli hafa gert það að sér-
grein sinni að ráðast á vinstri-
sinnaða rithöfuinda og e.vði-
leggja þau útgáfufélög, sem
gef.a út bækur þeirra. Þessi
félagssamtök fá oft að láni hug-
myndir hjá hinum hálffasist-
isku samtökum uppgjafaher-
manna „American Legion", sem
einnig lætur ávallt til sín taka
i kynþáttaóeirðum. Samtökm
senda út bæklinga og fregn-
miða í milljónaupplögum, svo
og viðtöl „Eitur , í bókum
vorum" sem eru send út um
120 útvarpsstöðvar með aðvör-
unum um að kaupa ekki á-
.kveðnar baakur. Þannig var
ráðist á. Little, Brown & C°.
fyrir „áfturhvarfið" fyrir að
hafa m. a. gefið út ,.The aul-
umn garden" fiftir Lilljan Hell-
man, .íHugsjónir og hindur-
vitni“ eftir Dunham' og „Our
rfijected children“ eftir Albert
Deuteh.
Það '. er unnið markvisst: að
því að þrengja- sjóndeildarhring
toókélskra manna. .Bækur eru
ekki aðeins settar skör lægra
en sjónvarpið, heldur eru þær
stundum beinlínis taldar glæp-
samlegar.
I andkommúnistíslkiu kvik-
myndtnni „Sonúr minn, John“,
sem okkur' hefur ennþá verið
hlíft við, fellur grunur á mann
af þeirri ástæðu einni, að hann
er „bókelskur". í d'ag sitja
mai-gir í fangelsi fyrir þá sök
eina, að iþeir lásu bækur —
eins og ákærandinn sagði ber-
um orðum — inefnilega rit eftir
Marx, Engels, Lenin og Stalin.
Og var það ekki Eisenhower
forseti, sem reis á fætur o.g til-
kynnti heiminium, þegar hann
Var ikjörinn rektor Columbia
háskólans, að hann hefði ekld
lesið bók í mi'u ár?
Bókaverðir í New York eru
einkennandi fyrir þróunina.
Þeir byrjuðu á iað fjarlægja
bók Fasts „Tom Paine borgari"
og réðust cþví næst á bækur
Arthurs Millers (Sölumaður
deyr) og Laiuru Hobson (Okkar
á milli sagt). Hámarki sínu
náði hreinsunin, þegar fjarlægð
var bókin „Connecticut Yankee
eftir Mark Twain.
Það er sorgleg staðreynd, að
i mörg ár hafa verið ófáanlegar
heildarútgáfur á ensku af verk-
um Dreisers, Jack Londons og
Upton Sinclairs, en í Ráðstjórn-
arríkjunum .hafa verk þess.a
höfunda í áður nefndri röð
komið út í iy2 milljón, 12 og 3
milljónuni eintaka.' — Það er
einnig sorgleg staðreynd, að að-
eins er hægt að fá nokkurn veig
inn fiullkomna mynd af Mark
Twain af rússneskum útgáfum.
(Fram aðH950 komu 5 milljón-
ir eintaka). Flestar andheims-
veldisgreinar hans hafa ekki
verið endurprentaðar í Banda-
ríkjunum, síðan þær voi-u fyrst
birtar í amerískum tím.aritum
fyrir hálfri öld, og mörg hand-
rit hans — þrátt fyrir kröftug-
ar áskoranir — fást ekki gefin
út og liggja í þagnarþey í skrif-
borðsskúffum Twainf jölskyld-
unnar.
í dag kom bækur djörfustu
rithöfundanna Bandaríkjun-
HOWARD FAST
um ekkj út í stæi'stum upplög-
um. Að minnsta kosti hundrað
kennarar við æðri skóla hafa
tekið þann kostinn -að segja af
sér heldur en gef-a hinni póli-
tísku .lögreglu og rannsóknar-
nefndum upp’ýsingar um sig
og starfsbræður sína. Einn
þeirra, máski mest metni bók-
menntagagnrýnandinn í Banda-
ríkj.unum, próf.essor F. O.
iMalthiessen, kristmn sósíalisti
— eins og hanh sjálfur kallaði
sig - framdi- sjálfsmorð vegna
.á'kafrar árásar blaðanna á
hann ..vegna ■ þátttöku hans í
friðarhreyfingunni og bókar
hans um alþýðulýðveldin.
Dalton Trurnbo, Albert Maltz
og Howard Fast — alR kunnir
rithöfundar — og margir miðui-
þekktir — Ring Lardner, Law-
son og Jerome — voru dæmdir
í langv.arandi fangelsi, af því
að þeir neituðu að svara spurn-
ingum óamerísku nefndarinnai-
um stjórnmálaskoðanir sinar,
Nokkrir vinstrisinnaðir rit-
höfuridar reyna að gef-a út bæk-
ur sínar sjálfir með þeim ár-
angri, að þær verða hlutfalls-
lega mjög dýrar, t. d. kostar
skáldsagan „A man without
shoes“ eftir John Sanford rúma
14 dollara eða rúmar tvö
hundruð krónu'i' íslenzkar. Bók-
in fjallar um þroskaár un.gs
manns í skóla og er full af
skemmtiiegum innskotum, eins'
og t. d. hið hugsáða viðtal við
Georg Washington, sem segir-
heilmikið um lýðræði. Siðan
fer fréttamaðurinn og „þegar
þjónninn opn.að.i dyrnar, sá ég,
að.hann var þræll". Eða orða-
senna söguhetj-unnar við kenn-
ara: „Þér talið alltaf um sann-
leikann, en þér kennið okkiur-
ekki sannleikanm. Við komust
sjálfir -að raun um, að stjórnar-
skráin er byggð á eign, ekki
lýðræði, að spánsk-ameríska
stríðið var háð vegna sykur-
pliantekranna en ekki hinna
soltnu Kúbu-búa. En auðvitað;
stoðar ekkert að maður viti
þetta um sykurplantekrumar.
ef maður getur ekki þolað
soltna Kúbiubúa".
Aðrir róttækir rithöfundar
verða að vinna í verksmiðjum
og skxifstofum, heldur en
beygja sig fyrir hinni opinberu
iog óopinberu ritskoðun á verk-
um þeirra. Þannig er Alexand-
er Saxton járnbrautarverka-
m-aður á daginn og skáld á
nóttunni. Þekktasta verk hans
er skáldsagan „The -great mid-
land“ um bandariska járn-
brautarverkamenn 1912—’41.
Eiinnig verður negrarithöfund-
urinn Lloyd Brown að vinna í
verksmiðju á d-aginn. Ævisaga
ha-ns í stuttu máli: Alinn upp
á barnaheimili, vann með valt-
ara, var í bandaríska flughern-
um í striðinu, hnepptur í varð-
hald eftir styrjöldina fyrir starf
í þágu stéttarfélags. Kunnasta
verk hans er „Iron city“, skáld-
saga um tilraunir pólitískra
fanga til að fá hrundið dauða-
dómi yfir negra. Maður gleym-
ir ekki negranum Zachary og
hinni síbrostnu von hans um að
verða eimlestarstjóri og stýra
„The 'glory train“ um landið.
Það er 1 jóð aim von sjá.lfs
mannkynsins.
Aðrir negrahöfundar, sem
líta svo á, að negravandamáliA
sé hagræint, en ekki eins og
Richard Wright, að það sé sál-
rænt, eru t. d. Willard Motley
(Lifðu hátt —deyðu ungur, Við
börð’jmst í myrkri), og Lang-
ston, sem er þekktastur fyrir
ljóð sín, en hefur einnig skrif-
að ágæt verk 1 óbundnu máli
m. a. h.ið 'bráðs'kemmtilega tví-
tal „Si-mple speaks his mind“.
þar sem ne-grinn Simple segir
á harlemmáilýzku skoðun sina
á öllum og öllu. (Það var svei
mér heppilegt, að Adam, og
Ev;a voru ekki negrar. Við hefð-
um aldeilis fengið i baukinn
fyrir þetta syndafall"). .Simple
á ekke.rt s.aimeiginlegt með hin-
um vonsvikn-u negrum, sem. við
Framhald á 11. síðu.