Þjóðviljinn - 21.08.1953, Qupperneq 6

Ö) — ÞJÖÐVILJINN — Föstudagur 21. ágúst 1953
«EC«
(IIÓÍVIUINN
Útgefandi: Sameiningarflokkur alþýðu — Sósíalistaflokkurinn.
Ritstjórar: Magnús Kjartansson (áb.), Sigurður Guðmundssou.
S'réttastjóri: Jón Bjarnason.
Blaðamenn: Ásmundur Sigurjónsson, Bjarni Benediktsson, Guð-
mundur Vigfússon, Magnús Torfi Ólafsson.
Auglýsingastjóri: Jónsteinn Haraldsson.
Ritstjórn, afgreiðsla, auglýsingar, prentsmiðja: Skólavörðustíg.
19. — Sími 7500 (3 línur).
Áskriftarverð kr. 20 á mánuði í Reykjavík og nágrenni; kr. 17
annars staðar á landinu. — Lausasöluverð 1 kr. eintakið.
Prentsmiðja Þjóðviljans h.f.
Hlakkar í Morgunblaðinu
Morgunblaðið víkur í gær í forustugrein að árás þeirri
sem bandafíski herinn ætlar að framkvæma á ísland
í næsta mánuðii í „æfingarskyni“, en í þeirri árás mun
„árásarflotí þungra herskipa og stórra flugvélaskipa . . .
iramkvæma fallbyssuskothríð með hlöðnum sprengikúl-
um á eyju undan strönd íslands og gera loftárás/r á skot-
mörk á íslandi“. Og Morgunblaðiö er ekki í miklum
vanda með að skýra hvers vegna Bandaríkin þurfa
einmitt að æfa sig með Iþví að gera árás á foland. Þaö
segir:
„Þær flotaæfingar Atlanzhafsríkjaima sem innan I
skamms fara í hönd eru þáttur í bví starf/ þeirra að I
tiTggja frelsi sitt og öryggi með hjálp hver annarrar“.
Svona einfalt er þetta. Fallbyssuskothríð og sprengjum
á að rigna yfir íslenzka eyju, loftárásir verða gerðar á
'•kotmörk á íslandi — og þetta framtak Bandaríkjanna
er „þáttur í því starfi þeirra að tryggja frelsi sitt og
örvggi“ með hjálp ísiands. Þetta er góð og gidd játning,
bótt hún komi, óvart, og hún er í samræmi viö fjölmarg-
ar yfirlýsingar bandarískra herfræðinga. Þeir fara ekkert
dult ,með þáð að ísland á að verða bandarísk útvarð-1
stöð, ef til þess stríðs kemur sem auðvald Bandaríkjanna
hefur undirbúið af mestu cfurkappi. ísland á að hagnýta
til árása á meginland Evrópu og á íslandi eiga aö bitna
jafn afdráttarlaus svör. Og sprengjur þær sem á íslandi
dynja verða ekki hagnýttar á Bandaríkin sjálf. Þetta
heitir á máli valdhafanna fyrir vestan haf að tryggja
frelsi og öryggi Bandaríkjanna — meö hjálp íslands.
Qg þaö hlakkar í Morgunblaðinu yfir því aö nú skuli
dynja á íslandi sprengjur frá herskipum og flugvélum.
það heldur áfram með eftirvæntingartón:
„Flotaæf/ngar þær sem fram fara allt frá ströndum
íslands til Gibraltar sýna það og sanna að þátttaka lands-
,ns í varnarbandalaginu er meira en orðin tcm ....
Flotaæfingarnar sýna það ljóslega að þátttaka íslands
í Atlanzhafsbandalaginu er ekki marklaus sýndarleikur“.
Fögnuðurinn er miikill og einlægur. Að vísu hafa
,.orð“ hernámsflokkanna og blaöa þeirra verið mörg
og stór og mikiifengleg stundum, en mikill hégómi eru
þau hjá sprengjuárásum á íslenzkt land frá flugvélum
og flota gráum fyrir járnum. Og hernámiö sjálft, eins
ánægjulegt og þaö var þó, er „marklaus sýndarleikur“
meöan vopnin nafa ekki talaö eins og þau eiga nú 1
'oks að gera.
Þannig eru viöbrögð Morgunblaösins, stærsta blaös
landsins, málgagns utanríkisráðherrans, viö atburðum
þeim sem vakiö hafa óhug meö þjóöinni allri.
En viðbrögð islenzku þjóöarinnar hljóta aö verða önn-
ur. Einmitt með þessum æfingum fær hún mynd af
þeirri ,,vernd“ sem Bandaríkin hafa fyrirbúiö íslending-
um: það er sama verndin sem íbúar Kóreu þekkja af
sárustu raun, vernd vopnanna, vernd tortímingar og
eýðingar. Eflaust taka þátt í æfingunum hér herskip og
flugvélar sem hafa öðlazt sérstaka þjálfun 1 Kóreu og
vita nákvaþnlega hvernig á aö haga þeirri vernd sem er
. meira en oröin tóm“, meira en „marklaus sýndarleikur“.
Einmitt í gær barst út um heiminn fregnin um að
Sovétríkin heföu sprengt fyrstu vetnissprengju sína í
tilraunaskyni. Sú staðreynd sýnir öllum öðrum betur
• hvert gildi vernd vopnanna hefur á þessum tímum,
hún sannar hverjum manni sem á eftir snefil af heil-
bríigðri skynsemi aö öryggi íslands er 1 því einu fólgiö
að friöur haldist 1 heiminum. Því er það sú eina utan-
ríkisstefna sam íslenzk getur talizt að 1-eggja allt sitt
fram til þess að stuðla að friöi og góöri sambúö þjóða
í heiminum, að afvopnun og ströngu eftirliti með múg-
drápstækjum. Eina raunhæfa öryggisstefna íslendinga
er aö segja sig tafarlaust úr hernaðarbandalagi ameríska
auðvaldsins og hrekja bandaríska hernámsliðið af landi
brott. Og skilningur á þessu er nú stöðugt að aukast.
Þess veröur ekki langt aö bíða aö litiö veröur á þá menn
sem brjóstumkennanlega sjúklinga sem æpa upp yfir
eig í stjórnlausum fögnuöi út af því að yfir íslenzkt land
eigi aö rigna sprengjum og tundurskeytum.
Bjöm Jóíissos, formaðui Verkamannafélags Hkureyrarkaupstaðar:
Bygging fullkomins hraðfrystihúss á
Akureyri hrýn og aðkallandi nauðsyn
I eyrum ókunnugra lætur
ur sú staðreynd k.ynlega í
eyrum að á Akureyri er ekk-
ert hraðfrystihús fyrir sjáv-
arafurðir. Þessi staðreyuid er
íþeim mun ótrúlegri þegar
þess er gætt, að allt í kring
um landið, í því nær öllum
þorpum og kaupstöðum, þar
sem útvegur er stundaður að
noKkru marki eru frystihúsin
talin eitt af frumskilyrðum
hans og atvinnan, sem þau
veita uppistaðan í atvinnulíf-
inu.
Ástæðurnar fyrir því að hér
er ekkert frystihús til nauð-
synlegustu geymslu á kjöt-
birgðum gætu verið þessar:
f fyrsta lagi að verkafólk
hér í bæ hefði svo mikla at-
vinnu, að það annaði iþví ekki
að fullvinna aíla togaranna
og bátanna, önnur að rekst-
ur hraðfrystihúss væri slík
firra af fjárhagsástæðum, að
ekkert vit væri í honum og
þriðja að hlutdeild Akureyr-
ar væri svo lítil að ekki væri
hér starfsgrundvöllur fyrir
frystihús af iþeim sökum.
Engin þessara ástæðna er
hér fyrir hendi. Verkamenn
hér hafa árum saman barizt
við geigvænlegt atvinnuleysi,
stundum meginhluta ársins.
Undanfama vetur hefur tala
atvinnulausra skipt hundruð-
um. Fjöldi þeirra hefur dreg-
ið fram lífið á hungurskömmt
um við óarðbært klakahögg.
Aðrir hafa hrakizt í leit að
bjargræði burtu frá heimil-
um sítium. Enn aðrir hafa
síðustu missirin yfirgefið bæ-
inn fyrir fullt og fast og
flutzt með fjölskyldur sínar
til Rvíkur og Suðurnesja.
Allmikil leynd hefur hvílt
yfir rekstrarafkomu hrað-
frystihúsanna, en sú almenna
skoðun, að afkoma þeirra
hafi verið viðunandi eða vel
það, þrátt fyrir framleiðslu-
bönn og misjafnt árferði, er
staðfest með þeirri reynslu,
sem fengizt hefur af relistri
þeirra frystihúsa, sem rekin
eru af opinberum aðilum og
verða að gera meira eða
minna grein fyrir reikningum
sínum.
Hlutdeild Akureyrar í sjáv-
arútveginum hefur jafnan
verið allmikil. Héðan eru nú
gerðir út 4 togarar og 8 bát-
ar. Á s.l. ári veiddu 3 togar-
ar Útgerðarfélags Akureyrar
12% af öllum þeim fiski sem
saltaður var í landinu og
fóru þó 11 söluferðir til Bret-
lands. Af þessu má ráða að
hlutur Akureyrar í sjávarút-
vegóan er það mikill að
með öllu er óeðlilegt að hér
sé ekki hin fyllsta aðstaða
til þess að fullverka þann afla
sem skipin bera .aö landi,
jöfnum höndum til söltunar,
frystingar og herzlu.
Enginn liinna þriggja rök-
semda, sem ég að framan
gat um gegn byggingu og
rekstri hraðfrystihúss hér í
bænum er því fyrir hendi.
•Hver er þá ástæðan ? Hún
er engi*i önnur en sú að
kyrrstöðu- og afturhaldsöfl-
unum í bænum hefur enn tek-
izt að hefta framgang frysti-
hússmáisins, eins mesta nauð-
synjamáls okkar Akureyringa
og þannig bakað útgerðinni
í bænum, bæjarfélaginu og
verkamcíinurn bæjarins ómet-
anlegt tjón.
Björn Jönssou
Þegar, sýnt var orðið
að „einstaklingsframtakið"
mundi ekki ráðast í byggingu
hraðfrystihúss og stóraukið
atvinnuleysi verkamanna
knúði á fastar en áður, hóf
Sósíalistafélag Akureyrar
baráttu fyrir því að bæjar-
stjórn tæki forustu í málinu.
Rltaði félagið bæjarstjóra
bréf, í okt. 1951, og skoraði
á hana að bcita sér fyrir
rnálinu og athuga möguleika
á samvinnu bæjarins, Útgerð-
arfélags Akureyringa og
K.E.A. og jafnvel fleiri að-
ila, um byggingu og rekstur
hússins. Árangurinn varð sá
í fyrstu, að kosin var 5
manna nefnd til athugunar á
málinu og tók hún þegar til
starfa. Lét hún gera áætlun
um byggingarkostmað ásamt
áætlun um rekstursafkomu.
Annaðist Gisli Hermannsson
verkfr. hjá Sölumiðstöð hrað-
frvstihúsanna það verk.
í rekstraráætluninni var
gert ráð fyrir að unnið verði
úr 9000 lestum hráefnis á 100
dögum og framleiddar 15
smál. af fiskflökum á 12 klst.
eða 30 smál. á sólarhriog, ef
unnið væri á vaktaskiptum.
Gert var ráð fyrir að 120
manrs hefðu þarna atvinnu
miðað viö 12 tima vinnu eða.
240 manns, ef unnið væri í
tveimur vöktum. Vinnulaun
yrfn þá samkv. áætluninni á
4. millj. króna áriega.
Byggingaráætlunin var mið-
uð við að byggt verði 2040
fermetra hús eða 7000 rúni-
metr?. með öllum nauðsynieg-
um véla- og áhaldakostnaði.
Var áætlað að slíkt hús kost-
aði 4.2 millj, kr.
Er nefndn hafði lokið
störfum skilaði hún svofelldu
áliti til bæjarstjórnar:
„Nefndin telur, að hrað-
frystihásbygging, sarnkv. á-
ætlun Gísla Hermaiinssonar,
mundi hafa mikil áhrif til
úrbóta uni atvinnuástand á
Akureyri og gæti að veru-
legu leyti útrýmt atvinnu-
leysi í bænum um skeið. Enn
fremur telur nefndin, að
i-eksturinn mundi auka
mikið afkomuöryggi Krossa-
nesverksmiðjunnar með hlið-
sjón af vinnslu verksmiðj-
uinar úr fiskúrgangi frá
frystihúsinu, sem er 70-75%
af fiskaflanum. Að þessu at-
huguou leggur nefndin til
að bæjarstjórn beiti sér fyr-
ir þrí, að hafizt verði handa,
svo fljótt sem unnt er aff
undirbúa byggingu hrað-
frystihúss, og afli fjár til
byggingarinnar fyrst með
því að leita til ríkis-
stjórnar og lánsstofn-
ana um lán íil framkvæmd-
aima. Nefndin telur heppi-
legt að félag verði stofnað
um hraðfrystihúsið og að
aðilar að því verCj bærinn
og útgerðaríyrirtæki í bæn-
um“.
Þetta einróma nefndarálit
fulltrúa allra flokkanna var
lagt fyrir bæjarstjórn í jan.
’52. 1 bæjarstjórninni gætti þá
þegar þeirrar sömu andúðar,
svartsýni og tregðu sem á
þeim árum þegar gósíalistar
börðust fyrir því að stofnað
yrði hér til togaraútgeroar,
en sú barátta stóð samfleytt
í heilan’ áratug. Vísaði bæjar-
stjórn málinu aftur til nefnd-
arinnar á þeim grusidvelli, að
hún kannaði möguleika á láni
til byggingarinnar og léti
gera teikningu af væntanleg-
um byggíogum. Meirihluti
bæjarstjórnar fór ekki dult
með andúð sína, þegar í byrj-
un, og liefur síðan staðfest
haoa við ýms tækifæri. M.a.
hafa bæjarfulltrúar sósíalista
flutt tillögur um byrjunar-
framlög til frystihúsbygging-
arinnar í samb. við afgreiðslu
fjárhagsáætlunar þrjú s.l. ár,
en þær tillögur hafa allar
verið felldar með 6 afturhalds
atkvæðum gegn 5 atkvæðum
sósíalista, Alþýðuflokksmanna
og Helga Pálssonar (for-
manns útg.fél. Ak.).
Því fer fjarri að allar rök-
semdir fyrir byggingu frysti-
húss á Akureyri séu taldar
fram í því nefndaráliti, sem
•birt er hér að framan. Við
þær mætti bæta ýmsum mjög
veigamiklum atriðum.
Þcgar Akureyrartogararnir
fiska í salt eða herzlu geta
iþeir ekki hagnýtt sér svokall-
aðan aukafisk (karfa, stein-
bít, ýsu ofl.j og er hann
að jafnaði látinn fara fyrir
borð eftir hvert tog, vegna
þess að ekki er hægt að gera
verð úr honum. Hjá bæjar-
togurum Rvíkur nemur and-
virði þessa afla. oftast 20-40
þús. kr. í veiðiferð, Frysti-
hússkorturinn rýrir því ekki
lítið, aðeins að þessu leyti,
a.flahlut togarasjómanoa og
afkomu útgeröarinnar.
Frystihús mundi draga úr
þeirri miklu áhættu fyrir út-
gerðina, sem er því samfara
að hafa svo einhæfa fram-
leiðslu sem nú er (aðeins salt-
fisk og harðfisk. Það mundi
Framihald á 11. síöu.