Þjóðviljinn - 15.09.1953, Blaðsíða 4

'4) — ÞJÓÐVIL.ÍIKN — Þriojudagur 15. september 1953 —
STEPHAN

STEPHAKSSON:
„Mér brugðust cskurbaimir"
Tiadastóll, Alta,
23. okt. 1892.
tHerra Jónas Hall. —- Ðóm-
ari í ófriði.
Málsflutningur
Eg appeliera, hvort ég ekki
hef
Hlotið of stóra refsing minna
smáu klækja,
1 átta barna kös að kióra bréf
1 krirgum mig sem fljúgast á
og veltast um og skrækja.
En fjórir gamlir fullum rómi
arga
Um frið og hefnd, að siða
þessa varga. —
í samsöng slíkum margur
barki brestur,
En hassinn hinna gömlu er þó
verstur.
Eg skulda þér ekki nema
tvö bréf, fari það noiður og
niður, og skuggann þinn,
myndina, sem heitir ekki bréf,
svo hættu að telja til fjögurra
bréfa. Nú, ég þakka þér öll
bréfin, Jónas minn, og bið þig
vægðar fyrir trassaskapinn að
skrifa, en ég hefi átt fjandi
annríkt í allt sumar og lítið
næði. Já, tíðin héraa, síðan
einhvern tíma: Lítið sleða-færi
fyrstu vikumar af febr. Það
var allur vetrarsnjórinn. Jörð
auð að mestu fyrst í marz. 3.
þess mán. var hveiti sáð við
Innisfail. 4„ 5., 6., 7. var kalt
nokkuð og smá fjúk, eins frá
11. til 19. Vorveður hina dag-
ana. Apríl framan af of þurr.
Regn kom fyrst '17. og grán-
aði, sem strax tók. Svo rigndi
aftur 24. Frá 25. til 29. stóð
yfir april-kastið, sem fækkaði
svo blessunarlega á fóðmnum,
að „Lögberg“ sagði. 26. var
heill hríðardagur með tals-
verðri golu, hitt vom logn-
fjúkdagar með köflum og
þiðnaði og fauk á víxl. Snjór-
inn hefur kannske verið hér
8 til 10 þuml., tók strax á
eftir. Öllum hér var haan að
skaðlausu. Maí var venju
fremur þurr og kaldur. Mesta
úrfellið var 5 , 6., 7., dauða-
fjúk um tíma og skæðadríía
undir kveld seinasta daginn,
sem náttúrlega þiðnaði un'
kveldið. Náttfrost fram und-
ir 20. öðm hverju. Þegar fram
í júní kom, var gróðrar-tí&in
afbragð, stórar skúrir og hit-
ar. Frostnótt aðfaranótt 19.
Um miðjan júlí urðu hitamir
allt of sterkir og rigndi ekki
nóg, fyrir t.d. hafra á há-
lendi og jafnvel hveiti, sem
var langt til sprottið. Frost-
nætur voru 18. og 26. Fram
úr miðjum ágúst var ágæt
heyjatíð, stUlur, þurrt, en
nokkuð heitt. Úr því fór að
rigna öðm hverju mánuðmn
út og var illt með heystökk-
un, en slá hefði mátt bæði
gras 'og hveiti oftast. Frosc-
vart varð sums staðar hér
aðfaranótt 13. og alls staðar
29. Fyrstu dagana af sepi.-
ember héldust enn óþurrkar
og stórfrost kom aðfaran. 4.,
að því leyti, að það náði yfir
allt. Eftir það var hver aag-
urinn öðrum miidari og blíð-
ari fram að 15. þ. m., þá kom
hríð og setti niður einn hinn
mesta snjó, sem ég hefi seð
Ikoma hér í einum rykk, hann
varð 'þetta í ökla og hné á
sléttunni og þar í milli. Ég
heyri, að C. P. R. agentar
kalli 6 þuml. snjó í Manitoba
3 fet í Regina, 2% í Innis-
fail og Edmonton, en mér er ó-
mögulegt að skilja í reikningi
þeirra hér, því mér eru ekki
nema 4 þuml. til ökla og 18
Enni heiðu hnúkar frá
Hríðar greiða flóka.
Gras spratt með lang-sein-
asta móti í sumar, vegna vor-
þymnganna. Engi ekki fuli-
sprottið fyrr en undir miðjan
ágúst. Mikill scon var hér um
grasleysi, ea það var ósatt,
1 ÞEIM kvajðum og bréfum Stephans G. Step-
hanssonar, er birzt hafa hér í biaðinu að und-
anförnu, hefur hin viðfeðmari viðfangsefni iífs-
ins einkum borið á góma: stjórnmál, helmsfrið,
framför mannkynsins. Þau mál voru dýrust
hugðarefni hans. i*að mætti ímynda sér að höf-
undur þeirra hefði verið einn mestur áhrifa-
maður samtiðar sinnar, staddur hverju sinni
þar sem helmsviðburðir voru í deiglunni. I’að
ætti þyí að geta skýrt og dýpkað mynd hans
og afrek, jafnt í list og hugsun, að minnast
þess hvert „Hfs-starU hans var, við hver vanda-
mál hann áttl að etja á daglegum vettvangi,
hverjum hversdagsefnum hugur hans hiaut að
bindast í ríkum mæli. Stephan G. Stephansson
var bóndi alla ævi, í fábýlu landi, fjarri þeim
heimsstöðum er örlög þjóða eru talin skapast.
Bréf það sem hér er birt í dag fjallar eingöngu
um búskaparönnina, um frost og snjó og regn,
um uppskeru og sléttueld: „Alltaf tók eldurinn
sig upp aftur, þó að við slökktum, seinast vakti
nærri öll byggðin og barðist í 2 fylkingum alla
nóttina .... 12 dagsverkum eyddi ég sjálfur
í eid-barsmíð“. — Kímnin sem lýsir sumstaðar
af þessum línum er mjög ríkt einkennl á bréfa-
gerð Stephans G. Stephanssonar.
til hnés, því ég er af kyoi
Iágfætlinga. Síðan hríðardag-
inn hefur verið sólbráð eða
þíðvindi alla daga, hart frost
sumar nætur, aðrar aðeins
héla, allt vatn og lækir is-
laust, frostskorpa að koma í
jörð, hæðir hrein-auðar, snjó-
gráð enn alls staðar á lág-
siéttu, er nrsdjúpt, nóg-
ur hagi alls staðar.
Snjóinn setti hér nið-
ur stormlaust og frost var
lítið. Kálfar okkar lágu alls
staðar úti hríðarnóttina, því
þeir höfðu ekki vit á að koma
heim.
Daginn eftir hríðina.
Sólin breiða bræðir gljá,
Byljir reiðir móka,
fwuvwvw
seinni part heyanna. T. d. sló
ég með tuddum 15 væn æki á
3—4 kl.t. hérna yi'ir í tung-
unni. Úr gripa-nagi hérna
heima í kring sló ég aftur
ekki nema 26 æki á 3 til 4
dögum. Uppskeru veit ég ekki
vel um ,en hún er sögð góð
kringum Innisfail og Red Deer,
en varla mun hún þó eins góð
og í fyrra. 'Ég veit upp á víst,
að kringum Innisfail sá mest
frost á görðum, síðan ég kom
hér. íslendingar í suðurhluta
byggðarinnar fengu með
minnsta móti af öllu, þeir sáðu
hafra-útsæði, sem aldrei kom
upp, hefur verið skemmt —
ætluðu sumir til Okanagan til
að eiga gott og lögðu árar í
Framhald á 11, síðu.
Um bágbornasta þátt vikunn-
ar hefur þegar verið getið í
Þjóðviljanum, en það er út-
drátturinn úr Daníelsbók í
barnatíma sunnudagsins. Hann
var úr öllu hófi klaufalegur og
smekklaus og í hæsta máta sið-
laus. Mér hefur fundizt, að gam-
alt og lífsreynt alþýðufólk vera
þeir einu, sem, geta handleikið
biblíulegan rétttrúnað á siðleg-
an hátt. Að öðru leyti var sunnu
dagskvöldið gott. Það er alltaf
hressilegt, að hlusta á frásagnir
um ævintýramenn aldanna, —
þess háttar ævintýramenn, sem
ekki komast lengur fyrir í þeim
litla og gerþekkta og þræl-
slungna heimi, sem við lifum í í
dag. Það má minná gagn gera
en frásögn Stefáns Zweigs um
fund gulllandsins í vestri. Það
var líka gaman, að heyra söguna
af Povel Juel, sem gerði það að
hugsjón sinni og sérgrein að
koma litlum þjóðlöndum undir
veldissprota stórra kúgara og
var drepinn fyrir vikið. Mikið
hefur kúgunartækninni fleygt
fram síðan þá. —'Dagur og veg-
ur hjá Thorolf Smith var látlaus
og óaðfinnanlegur, en nokkuð
litlaus og bragðlaus. Veðurþátt-
ur Páls Bergþórssonar var
þrunginn af skemmtilega fram-
reiddum fróðleik, og búnaðar-
þáttur Arnórs Sigurjónssonar
var mjög viðfeldinn áheyrnar.
Arnór mætti oftar koma í Ut-
varpið en hann gerir. Mál hans
er mjög gott, frásögn skýr og
lifandi og eitthvað sérlega
skemmtilegt við bollaleggingar
hans, þqtt stundum virðist þær
dálítið hæpnar, en þær eru sér-
kennilegar. Eg vildi leyfa mér
að benda Útvarpinu á að fá
Arnór við og við í Daginn og
veginn, bollaleggingar hans
ýmsar mundu sóma sér þar sér-
KEMUR rigningin þér I vont
skap? Ekki mér, því að ég
á svo áiaægjulegar minningar
frá rigningunni í gamla daga,
þegar maður fékk að fara í
gúmmístígvél og vaxkápu með
ól í hálsinn og flaúeli þar
inaanundir. Og svo stóðum við
einkennisklæad við vegarbrún-
ina og biðum eftir bílunum
sem slettu á okkur og bezt
var að fá sem mest í andlit-
ið. Og þegar nóg var kornið
af slíkum slettum var iagt
upp í gönguferð niður að hús-
inu hennar Önnu gömlu, því að
hjá henni var biluð þakrenna,.
Og þar stóðum við í biðiöð,
meðan einn stóð undir renn-
unni og vatnið fossaði í strið-
um straumum niður á sjóhatt-
inn og sprauíaðist síðan út
í allar áttír. Það lét hátt í
sjóhattinum, er vatnið gus-
aðist niður á liaan og við
gátum látið bátana okkar
sigla hraðbyri niður í sjó. Þá
þurftu bílarnir stundum að
flauta vel og lengi áður en
við hleyptum þeim framhjá,
Þá var ligningin leikur - Kjötverkfall - Orgelpálar
en þá lá 'þeim heldur ekki eins
mikið á og nú til dags. Þá
gerðu bílstjórarnir ser það að
- góðu að bíða, meöan dáiítiil
vaxkápuklæddur angi í gúmmí-
stígvéluih sótti bátinn sinn út
í mórauðaa vatnselginn og
hljóp í land með hann í fang-
inu. Þá var rigningin ekki veð-
ur, heldur skemmtilegur leik-
ur.
★
HÚSMÓDIR skrifar: „Hvítkál
hefur stórlækkað í verði og
það er gott og blessað svo
langt sem. það nær. Kjöt er
svo dýrt: að það er því nær
ókaupandi og hiiui margumtal-
aði íslenzki haustmatur er orð-
inn lúxusvara sem almenn'ug-
ur verðuit að láta sér nægja
útvarps- og blaðafréttir af og
bíða í von um að hann verði
einhvern tíma kaupandi. En
hvernig stendur á því að þetta
er allt svona dýrt. Kunningja-
kona mín, sem er nýkoinin ut-
anaf landi, fullyrðir við mig
að bændur fái 17 krónur fyrir
kílóið af nautakjötinu. 1 búð-
ucium hérna er það hins veg-
ar selt á 40-50 krónur. Hver
fær eiginlega þennan mismun ?
Ég held satt að segja að það
sé alltaf verið að féfletta okk-
ur og við höldum að okkur
höndum og gerum ekki neitt.
Danskar húsmæður gerðu eitt
sinrn kjötverkfall og neituðu
staklcga vel. — En bezta erindi
vikunnar var erindi Ármanns
Halldórss. um fræðslulöggjöf
og skólahald. Það hafa aldrei
verið eins skýrt sett frám
rök hinnar nýju fræðslulöggjaf-
ar og nauðsyn þeirra breytinga,
sem hún innleiddi, í sambandi
við atvinnuþróun þjóðfélagsins,
enda var Ármann einn í nefnd-
inni, sem undirbjó þá löggjöf,
og það var nefnd, sem gerði sér
glögga grein fyrir því, sem hún
var að gera. Nú er eftir að vita,
hve mikið af hinum rakalausu
fordómum, sem undanfarna
vetur hafa vaðið uppi í Útvarpi
og blöðum um fræðslu og skóla
hald.^ganga í endurnýjungu líf-
daganna á því skólaári, sem nú
er að hefjast. En vel sé þeim,
sem hamla þar á móti jafn skýrt
og skorinort og Ármann gerði
að þessu sinni.
Þáttinn Heima og heiman hef
ég aldrei heyrt betri. Viðtalið
við flugþernuna á Keflavíkur-
flugvelli var sérlega hressilegt.
Það leyndi sér ekki, að blessuð
þernan var ekki nærri því eins
hégómleg og fyrirspyrjandi
gerði ráð fyrir og virtist ekki
hafa þann sið að falla í stafi,
þótt kóngar og drottningar eða
önnur „stórmenni“ gangi fram
hjá henni. Þegar hún er spurð,
undir hvaða stórveldi ísland
heyri, þá segir hún auðvitað, að
við séum sjálfstæð þjóð, en hlær
hálfvandræðalega, þegar hún
skýrir frá því í Útvarpi.
Einar Pálsson las ljómandi vel
Grasaferðina hans Jónasar, og
þó hefði látleysið mátt vera enn
algerara í upphafi sögunnar. -—
Jónas krefst takmarkalauss lát-
leysis. — Eg er þakklátur Klem-
enz Jónssyni fyrir að rifja upp
kynni við Jóhann Gunnar Sig-
urðsson, þetta þunglynda alda-
mótanna skáld í lífi 0g dauða,
ef til vill eitt stórbrotnasta
skáldefni aldamótakynslóðar-
innar, ef hann hefði átt heilsu
að fagna og lífs að njóta. —
Það hefði verið betra, að Ragn-
hildur Steingrímsdóttir hefði
lagt leikaratilbrögð minna fram
Framhald á 11. síðu.
að kaupa kjöt, því að það
hafði hækkað stórlega í verði.
Og slátrararnir sáu sitt ó-
vænna og neyddust til að
lækka verðið, því að kjötbirgð
ir þeirra lágu undir skemmd-
um. Getum við ekki gert eitt-
hvað þessu líkt ?-—Ilúsmóðir".
★
PÁLL SKRIFAR: , ,Ég gerði
mjög athyglisverða uppgötvun
fyrir skemmstu. Ég var að
lesa frásögn af aðalfundi ís-
leazkra organleikara, því að
ég hef alltaf haft geysimik-
inn áhuga á organleik, þótt
ég hafi aldrei sjálfur átt þess
lcost að handfjatia slíkt h'jó'ð
færi, og 'þá sá ég að formaður,
ritari og gjaldkeri þess félags
heita allir Páll og allir et'u
þeir miklir og merkilegir org-
anleikarar. Mér þótti þetta
stónnerkilegt, ekki sízt vegna.
þess að ég er sannfærðm- uro.
að ef aðstæður minar hefðti
leyft það á sínum tíma hefðl
ég líka lagt stund' á organleik:
og þá hefði fjórði Pállinn.
bætzt í hópjnn. — Páll“.