Þjóðviljinn - 23.07.1954, Page 3

Föstudagur 23. jú!í 1954 — ÞJÖÐYILJINN
(3
VesSíif loitt tií áœstaslasds frá Itasári’izkj qsíeieí?
Héraði, 18. júlí. Frá fréttaritara Þjóðviljans.
í þessari viku var boðaður á Egilsstöðum fmrdur, þar
sem mættir voru fulltrúar flestra bæjar- og sveitarfélaga
af Mið-Austurlandi, sýslumenn Múiasýslna, nokkrir al-
þingismenn Austíjarðakjördæma, Jakob Gíslason, raf-
orkumálastjóri og Eiríkur Briem, forstjóri Rafmagns-
veitna ríkisins.
Fundinn boðaði Steingrímur
Steinþórsson, ráðherra raforku-
mála, sem einnig var viðstaddur.
Ennfremur ýmsir forvigismenn
í sveitarmálefnum á Austurlandi
aðrir.
Tilefni fundarins var að ræða
fyrirhugaða rafvæðingu Austur-
lands, sem ríkisstjómin hefur
lofazt til að hrinda í framkvæmd
á þessu kjörtímabili, og er nu
meira rædd hér eystra en flest
önnur mál.
Nýtt viðhorí.
Eins og kunnugt er, samþykkti
siðasta alþingi lög um virkjun
Lagarfoss. Bjuggust menn hér
við, að framkvæmdir hæfust nú
í sumar. En í millitiðinni hefur
skapast nýtt viðhorf og veldur því
sænsk uppgötvun, sem sennilega
á eftir að valda byltingu í raf-
magnsmálum, þegar um er að
ræða flutnings rafmagns langar
vegalengdir. Eftir því sem oss er
bezt kunnugt, felst nýungin í því,
að verkfræðingum sænska raf-
magnsfyrirtækisins ASEA hefur
tekizt að finna aðferb til þess að
gera. rakstraum báspenntan. Til
þessa hefur ekki tekizt að spenna
hann upp nema mjÖg takmarkað,
kannski 1—2000 volt. Hins vegar
er það riðstraumur, sem leiddur
hefur verið með háspennu lang-
ar vegalengdir. Eins óg állir vita,
sem nokkur skil kunna á eðli
rafmagns, er rakstraumur leiddur
eftir tveimur leiðslunr og fer æ-
tíð í sömu stefnu. Fyrir því er
hægt að notast við aðeins eina
leiðslu á staurum, en í stað hinnar
leiðslunnar er jörð eða sjór notað.
Þetta er hægt vegna þess, að
rakstraumurinn er háspénntur.
Leiðir af sjálfu, að við þetta spar-
ast gifurlegur leiðslukostnaður,
þvi að venjulegan þrífasarið-
straum þarf að leiða eftir þrem-
ur leiðsíum.
Sænska aðíerðin.
Nú hefur aðfer'ð þessi verið
reynd í Svíþjóð, esi>' rafmajgn' ^-ar
leitt frá meginlandinu til eyjar-
• innar Gotlands. Var þá aðeins
notuð ein leiðsla, en sjór kom í
stað hinnar. Skiist oss, að til-
raunin hafi heppnast ágætlega,
enda upplýsti Jakob Gíslason á
Egilstaðafundinum, að fyrirtæk-
ið ASEA hefði þegar fullvissað
Raforkumálaskrifst. í Reykjavík
um, að aðferðin væri trygg. Hins
vegar er ennþá beðið eftir um-
sögn sænsku Vatnamálastofnun-
arinnar. Svar frá henni er vænt-
anlegt seint í þessum mánuði eða
snemma i!dgúst( og verður þá tek-
in fúllnaðgrákvörðun um, hvort
hin
skuU.. noluð
og rafmagn leiJ.tjfriþLaxáryirkj-
uninni eða hvort Lagarfoss verði
virkjaður, eins og fyrr hafði ver-
ið áformað. Ef sænska aðferðin
verður notuð, verður riðstraums-
rafmagninu frá Laxá breytt þar
í háspenntan rakstraum, hann
síðan leiddur i einni línu hina 169
km leið til Egilsstaða, breytt þar
aftur í háspenntan riðstraum,
sem síðan verður dreift á venju-
legan hátt um Austurland.
Ef Lagarfoss væri full-
virkjaður.
Á fundinum útskýrði Jakob
Gíslason, raforkumálastjóri,
tækniiegar óg fjárhagslegar hliðar
þessa máls, og höfum vér þegar
greint hið helzta um tæknilegu
hliðina. Mál standa nú þannig,
að orka Laxárstöðvarinnar mun
ekki vera nema hálfnýtt, en sá
helmingur mun stærri en nemur
þeirri orku, sem fyrirhugað var
að virkja í Lagarfossi að þessu
sinni, en það mun hafa verið um
3500 kílówött. Var þá ráðgert að
steypa enga stíflu á brún Lagar-
foss, en aðeins gera lága grjót-
stíflu úr efni því, sem til félli,
er sprengd væru niður í benrgið
vatnsgöng og rúm fyrir stöðvar-
húsið. Var þetfa lausn Sigurðar
Thoroddsens, verkfræðings, á
málinu og í sjálfu sér mjög frum-
leg og nýStárleg. Ef ætti hins-
ýegar að fullvirkja Lagarfoss,
yrði að steypa a. m... k. tveggja
metra háa stíflu, og myndu þá
fást yfir 10.000 kw. Slík virkjun
væri alltof stór fyrir Austurland
í bili.
Ódýrara að fuilvirkja
í einni lotu.
Nú skýrði Jakob Gíslason frá
því, að reynslan hefði sýnt, að
miklum ‘ mun væri ódýrara að
geta fullvirkjað hvern foss í einni
lotu heldur en þurfa að taka
virkjunina í áföngum. Þetta gild-
ir um virkjunarkostnað á hvert
kílówatt. Samkvæmt útreikning-
um Raforkumálaskrifstofunnar
myndi fafvæðing Austurlands
núna verða um 15 milljónum
króna ódýrari með því að leiða
rafmagnið frá Laxá og nota
sænsku aðferðina, heldur en að
virkja Lagarfoss, eins og ákveð-
ið hafði verið, og er þá miðað
við 3500 kílówött. En þess ber
þá að gæta, að ekki hefur nein
ný orka bætzt við frá því sem
nú er. Ennfremur myndu Aust
firðingar sennilega fá sitt raf-
magn einu ári fyrr með því móti.
Virkjun Lagarfoss fres'iað
um 6 ár.
Út frá þessum forsendum varð
niðurstaða Jakobs í aðalatriðum
þe.?si;..
Ráðlegast yrði nú að leiða raf-
magn til Austfjarða-ýffá Laxá.
Eftir ein 6 ár mvndjíJjaxárorkan
fullnýtt og þjufti þa ■' aS hefjast
handa urii úýja virkjun. Þá væri
hins vegar of stór næsta virkjun,
sem áíormuð er í Laxá, en Lag-
arfoss fullvirkjaður mýndi að
öllum líkindum gefa hæfilega
mikla orku til þess að fullnægja
orkuþörfinni um nokkurt ára-
bil. Myndi þá straumur frá
Lagarfossi verða leiddur til Norð-
urlands til bess að mæta aukinni
orkuþörf þar. Fyrir því er óhætt
að telja miklar líkur til þess, að
Lagarfoss verði virkjaður að
nokkrum árum liðnum, þótt því
verði slegið á frest í bili.
Olli mörgum vonbrigðum.
Óhætt' er að segja, að þessar
upplýsingar hafi valdið” mörgum
Austfirðingum nokkrum von-
brigðum,."a. m. k. í bili, því að al-
mennt hafði verið gert ráð fyrir
að framkvæmdir við Lagarfoss-
virkjun hæfust nú í sumar. Slík-
ar framkvæmdir hefðu eðlilega
skapað mjög mikla atvinnu hér
eystra um hríð, ekki einungis við
byggingu orkuversins sjálfs- heid-, ,
ur hefði þet'tá' 'óhjákváémilegá '
knúið fram verulegar cníufbæt-.;
ur. á .vegum ,Qg brúm á.,Jíé5^ði
og yfir, Fagraýal. feanpig. er.t,-d..
litt.. hugsanlegt, að hin, M,'_árár -.
gamla trébrú' yfir Laearfi.jót hpj. ,
Egiisstöð^rci iJWdi. þQ}a gutnýjg^..,
á íbun§um h|^im^ stórvirk'jun^,
i • tí-Aá ílSfi.f t...
Eíniú báspeanulínu'-. • , •••>
kgmið. -« •uia.'j .-vH.-
Hvort sem Austfirðihgár'' fá''
si’tt rafmagn frá Laxá eða Lagar-- ■
fossi, er hitt víst, að efrii í"háó;-3
Framhald á 11. síðu; 1 '•
Skýrsla iim bú-'
reikninga íyrir j;;;;;3
árið 1951 * j'jj:
Búnaðarfélag íslands hoíur.'riý’-;..
lega gefið út skýrslu Eúreiknt ; r
ingaskrifstofu ríkisins um niður—
stöður búreikninga fyrir. r árjíðM
19.51. Skýrsla þessi nær;s*jifii>...
helztu niðurstöður búreikning,a,.:
þeirra, er bárust skrifstofunni -s
fyrir, árið 1951 eða fardagaárið .;
19»1—1952. Eru reikningarnir-gO; ■,
talsins; 3 úr Borgarfjarðar.sýslu,....
1 úr Dalasýslu, 1 úr V-Barða--
strandarsýslu, 4 úr Eyjafjarðar-r.-'
sýslu, 3 úr N-feingeyjarsýsju,- 1
úr Rangárvallasýslu og..7 .úr, ÁVt. ■;
nessýslu.
Víkingar halda í 18 daga keppn-
isför til Danmerkur á morgun
Fara ufan í boði B1903 ©g keppa fimm
ieiki við dönsk félög
A morgun teggur meistaraflokkur Knattspyrnufélags-
ins Víkings í 18 dúga keppnisför til Denmerkur. Víkingar
fara utan í boði danska félagsins B1903, sem kom hingaö
til lands í fyrrasumar í boði Víkings.
, . .... i-‘. y
Víkingar hafa áður ;4eítií
þátt í tveim keppnisferðum til
Þýzkalands með Val og Frariit,
en fara nú fyrsta skipti einir
utan. Þó styrkja þeir iið sitt
að þessu sinni méð fjorúiri
lánsgönnuufe ÚX.
Reyk3avikurfáJer-;nú!
.itm frá’ Ákureyri.
Niðnrsiöðuz búreiknmga fyrir 1951
Heildararðurínn óx iti 29,2% og
reksturskostnaðurínn nm 24,9%
Búreikningaskrifstofa ríkisins hefur nýlega sent frá sér
skýrslu um niðurstöður búreikninga fyrir 1951. Nær
skýrslan yfir helztu niðurstöður 20 búreikninga, sem skrif-
stofunni bárust.
Fimm kappleikir.
Kappliðsmenn Víkings fljúga
utan til Kaupmannahafnar á
morgun, en á sunnudag heyja
þeir fyrsta leikinn við gest-
gjafann B1903. Á þriðjudaginn
leika þeir við III. deildarliðið
Brönshöj og fer sá leikur einn-
ig fram í Kaupmannahöfn. 3.
leikurinn verður einnig við III.
deildar lið, Nykcping frá FaL
stri, en fjórði leikurinn við
Roskilde á Sjá’andi. Fimmti
og siðasti leikur Víkinga verð-
ur síðan við úrvalslið knatt-
spýrnufélaga i Sjálandsdeild-
inni. . “• , ■
Fjórir lánsmeiin.
1 förinni verða þessir
leik-
menn; Ólafur Eiríksson, Gunn-
ar Símonarson, Gnðmundur
Samúelsson, Axel Einarsson,
Gurinar Aðalsteinsson, Hélgi
Eysteinsson, Konráð Adólfsson,
Jens Sumarliðason, Sveinbjörh
Krjsriápsson, Reynir Þórðar-
'ársóri, Garðar Hinriksson,
Bjarni tJUðriasdn,” Björn Krist-
jánsson, Guðbjörn Jónsson,
KR, Gunnar Gunnarsson Val,
Óskar Sigurbergsson, Fram cg
Ragnar Sigtryggsson frá Ak-
ureyri. Fararstjóri verður
Gunnar Már Pétursson, for-
maður Víkings, en aðrir í far-
arstjórn eru Gunnlaugur Lár-
usson, Ingvar Pálsson og Ólaf-
ur Erlendsson.
Mæta sama liði og í fyrra.
1 Kaupmannahöfn munu Vík-
ingar dveljast í nýreistu fé-
lagsheimili B1903. Þess má
geta að lokum, að B1903 mua
í fyrsta leiknum tefla fram
sama liði og sigraði Víking
með 4 mörkum gegn 1 hér á
vellinum í fyrrasumar.
Skv skýrslunni hefur heildar- \ Fæðiskostnaður
arður býlanna vaxið um 29,2%
a árinu. Af arðinu.m er.u 84,7%
frá búfénu, svipað og undanfar-
in ár, en frá jarðræktinni eru
10,7% og 4,6% ýmislegt. Mesti
heildararður af búi reyndist 195
þús. krónúr en minnsttir um 50
þúsund-. .... ..
Reksturskostnaður hefur í heild
hækkað á árinu um" 24,9%.
Kjarnfóður og ábúrður hefur
hækkað nokkuð og yipnukostnað-
ur einnig,.:en fyrning og viðhald
fasteigna og verkíæra hlutfalls-
lega mest.
Vinnulaun hækkuðu á árinu
um 5,1%. fýfnnukostnaður er
63,3 ai. feksturskostnaði alls
hefur hækkað'
vinnukostnaður..
um 24,2% en
alls um 13,3%. >
Útgjöld vegna búfjár er:;næst ,
stærsti liður í reksturskóstnaði
eða 22,9%. Þar af er mest kjárri-
fóður og hefur hækkað mikið
frá árinu áður. Af kostnaðí
vegna j'arðræktar er tilbúiijh á-
burður stærsti liðurinn og hefur.
hækkað mikið frá 1950: "•
JX
og er -það lægri tala en 1950.
Dönsku drengirn-
ir syngja á Sel-
fossi
Á vegum „The Danish So-
ciety for the Atlantic Pac'triéÖ®
Democracy“ verður haldiö
námskeið dagana 23.-31. ágúst
næstkomandi á lýðháskólanuinj
„Köbmandshvile" í Höi-sholm,
Danmörku.
Tilgangur námskeiðsins er
að kynna starfsemi Atlants-r
hafsbandalagsins og jafnframti
að kynna Danmörku. . .
UtanríkisráJherra Danmefk-
ur mun m.a. flytja fyrirlestur
á námskeiði þessu. "
Kostnaður við þátttöku í
námskeiðinu verður d. kr. 27öj
— og þar í innifalið riúsnæH
og fæði og ferðalög meðan I
námskeiðinu stendur. • „ . ;
Væntanlegir þáttta'kéricfffyr
gefi sig fram við utanríki--
Drengjakór KFUM i Kaup-
mannahöfn, endurtók söng-
skemmtun sina í Austurbæjar-
bíói í fyrrakvold við húsfylli og
ágætar viðtökur áheyrenda. 1
gærdag va r dönsfcu: drengjunum
boðíð í ferða'ag austur að Þing-
völlum en um kvöldið var ráð-
gerð sörigskemmtun í bíóinu á j
Sélfösai. í kvölcl verður haldin |
kveðjpsamkoma í húsi KFUM j
við Amtmánitsstíg, en kórinn j ráðuneytið, sem veiöri3 all?r
heldúr utári-Tmeð Gullfossi á I frekari upplýsingar, éi’jgi tíðar
morgun. . . lenoO. þm. 1(l
ÚÍSíLt* , ■..„ . .. '4

JB*
stLi