Þjóðviljinn - 23.07.1954, Qupperneq 4

4) — ÞJÓÐVILJINN — Föstudagur 23. júlí 1954
Haraldur Jóhannsson:
Umræðurnar um Genfarráðstefnuna \
neðri málstofu brezka þingsins
Vegna alþjóðlegrar aðstöðu
Bretlands hafa utanríkismál
löngúm verið snarari þáttur í
stjörnmálum þess en flestra
annarra landa. Og mikið orð
hefúr farið af umræðum um
utanríkismál i neðri málstofu
brezka þingsins. Hafa þær, er
vel hefur tekizt til, þótt greiða
sundur pólitíska þræði í deilu-
málum liðandi stundar og hafa
talizt, þegar stundir liðu fram,
merkar heimildir um atburði
síns tíma.
Umræður um Genfarráðstefn-
una sem enn stendur yfir, fóru
fram 23. júní s. 1. í neðri mál-
stofu brezka þingsins. í um-
ræðunum komu fram ýmis sjón-
armið, sum þeirra allfjarlæg
þeirri utanrikisstefnu, sem
brezka. stjprnin hefur rekið að
undanförnu og báðir höfuð-
flokkar' landsins virðast nokk-
urn vegjnn einhuga um. Verð-
ur hér stuttlega skýrt frá
nokkrum helztu ræðunum á
þann .hátt, að þeir kaflar eru
teknir upp orðrétt, sem virðast
skipta hvað mestu máli. Um-
ræðuijhaf hófust á skýrslu Ed-
ens utanríkisráðherra um fyrri
hluta ráðstefnunnar. Þegar
hanm».tók til máls, var hvert
sæti. sjfipað í þingsalnum og á-
heyrendapallar troðfullir. Hon-
um sagðist meðal annars svo
frá:
„Eins og (þingmenn) munu
minnast, var boðað til (Genf-
ar-) .ráðstefnunnar af ríkis-
stjómum Frakklands, Banda-
ríkjanna, Ráðstjórnarrikjanna
og okkar eigin samkvæmt á-
lyktun, er samþykkt var á ráð-
stefnunni í Berlín. í ályktun
þessari 'ségir, að tilgangur ráð-
stefnunnar skuli vera sá að
gera friðarsamninga fyrir Kór-
eu og ræða þann vanda að
koma á friði í Indó Kína ... Af
þessum tveim verkefnum voru
málefni Indó Kína brýnni.. .
þar er stríð háð með öllum
þelm hættum, sem því eru
samfara. Hagur Frakka af friði
í Indó Kína er ótviræður og
auðsær. Þeir eru aðilar að
styrjöldinni. Við eigum líka
skýlausán hlut að máli. Við
eigunrvini og ábyrgðar að gæta
í Suðaustur-Asiu, og ég þekki
fá dæmi um stöðu í alþjóða-
málum, þar sem hættan ó, að
átök breiddust út, hefur síður
orkað tvímælis (en nú í Suð-
austur-Asíu). Við höfum þess
vegna mjög gildar ástæður til
að óska þess, að ráðstefnan
verði árangursrík“.
„Eftir umræðurnar um Kór-
eu ... erum við engu nær sam-
komulagi en áður. Um þær
verður það eitt sagt, að þær
hafa dregið fram skýrar en
fyrr þau grundvallarsjónarmið,
sem á milli ber ... Kommúnista-
veldin fella rýrð á valdsvið
Sarpeinuðu þjóðanna, vegna
þess áð þáu skárust í leikinn
i Kóreu tíl að hrinda árás. Af
þeim sökufh var því haldið
fram, að lausn ágreiningsmál-
anna heyrði ekki lengur undir
Sameinuðu þjóðirnar. Brezka
sendinefndin vísaði þeirri af-
stöðu á bug“.
„Þótt samkomulag hafi ekki
Antony Eden
■-.w-i.;
nóðst um Kóreumálin, stendur
enn tilboð vort að halda samn-
ingaumleitunum áfram . . . Það
er enn sem fyrr skoðun stjórri-
ar hennar hátignar ... að Sam-
einuðu þjóðirnar geti ekki bú-
izt við að leysa Kóreumálið án
■ samþykkis Kína. sem ríkjanna
beggja í Kóreu“.
„Þó að • samveldislöndin í
Asíu hafi ekki átt fulltrúa á
ráðstefnunni, gótum við ráðg-
azt við þau, meðan ó samn-
ingagerð stóð. Það var ómetan-
legt að mínum dómi vegna þess
að engar sannnefndar öryggis-
ráðstafanir verða gerðar í Suð-
austur-Asiu án vilyrðis þeirra.
Ef tekst að koma á friði í Indó
Kína, þykir mér sennilegt, að
lönd þessi fáist til að vera í
hópi ríkja þeirra, sem hafa á
höndum éftirlit með og bera
ábyrgð á, að ’ sahiningar verði
haldnir. Ef tekst að koma á fót
einhverskónar varnarbandaTági
í Suðaustur-Asíú, staéði það
jafnframt .ekki traustum fótum
nema það nyti góðvildar og
fulltingis Colombo-veldanna“.
„Leyfið mér- nú að skýra
stuttlega frá viðræðunum (um
varnarbandalag AuStur-Asíu)
. .. Staðreyndirnar ’eru1 þeásar:
. . . stjórn hennar hátignar 'lýstí
því yfir 13. apríl, að hún vðéffi
reiðubúin ásamt stjórnum annJ
arra þeirra rikja, sem mestan
hlut eiga að máli, að taka þátt
í viðræðum um, hvort unnt
reyndist að stofna til varnar-
bandalags í Suðaustur-Asíu og
á vestanverðu Kyrrahafi. . . En
það hlaut að skipta miklu máli,
hvaða ríki ættu aðiid að varn-
arbandalaginu og hvernig skip-
an þess yrði hagað, en hvorugt
hafði þá verið ákveðið".
„Þegar ég spurði, að undir-
búningsfundur væntanlegra
þátttakenda í varnarbandalag-
inu yrði haldinn í Washington
20. apríl, fannst mér ... sem
hann hlyti fýrirffam að ráða
miklu um, hver aðilcíafríkiri
yrðu. Mér þótti hiris végaf
nauðsyn bera til, að þannig
væri ekki að farið. Það sagði
ég, og var fundinum samkvæmt
þvi breytt í fund rikja, er láta
sig Kóreuráðstefnuna miklu
varða. Eg vil taka það fram,
að á engu stigi málsins náði
þessi misskilningur... til sam-
skipta vorra við frönsku ríkis-
stjórnina ...“.
„Eg geri mér vonir um, að
við getum stofnað til alþjóð-
iegrar ábyrgðar ó samningum
þeim, sem kunna að verða gerð-
ir í Genf. Eg vona ennfremur,
að talcast megi að koma á fót
einhverskonar varnarbandalagi
í Suðaustur-Evrópu ... eða með
öðrum orðum stofnað til gagn-
kvæms griðasáttmóla líkt og
Locarno-samningsins. Við get-
um líka stofnað til varnarbanda-.
lags svipaðs og Atlanzhafs-
bandalagsins ... bandalags, er
hefði svipað gildi og samningur
Kína og Ráðstjórnarríkjanna
hefur fyrir kommúnistaveldin
í Austur-Asíu“.
„Stjórn hennar hátignar hef-
ur orðið að sæta gagnrýni
vegna þess, að hún lét ekki til
leiðast að styðja íhlutun með
vopnavaldi til að forða Dien
Bien Phu fró falli. Það er satt,
að við vorum aldrei fáanlegir
til að styðja slíkar aðgerðir.
Til þess liggja þrjár ástæður...
f fyrsta lagi var okkur tjáð, að
loftárásir einar hefðu ekki dug-
að. í öðru lagi hefði hvers kyns
íhlutun af þessu tagi lokað öll-
um samkomulagsleiðum í Genf.
í þriðja lagi kynni það að hafa
orðið upphaf allsherjarstyrjald-
ar í Asíu. Eg vil ennfremur taka
það fram, að hinir frönsku
bandamenn okkar hafa aldrei
ásakað okkur fyrir þessar á-
kvarðanir, þrátt fyrir það, að
byrðar stríðsins hvíii ó herðum
þeirra".
„Eg sný mér næst að viðræð-
unum um Indó Kína í Genf
Umræður þessar hafa verið
langdregnar og einstaklega
flóknar ... í styrjöld, þar sem
ekki er um neina sérstaka víg-
línu að ræða, urðum við fyrst
að finna leiðir til að aðskilja
herina, sem eigast við. En til
þess að það gæti tekizt, var
nauðsynlegt, að fram færu her-
málaviðræður, þar sem hin
ýmsu atriði væru tekin til með-
ferðar. Að lokum var fallizt á,
að fulltrúar herstjórnanna ættu
fundi með sér í þessu augna-
miði, en málið var þó ekki
leyst nema að nokkru leyti, þar
eð enn var eftir að leysa þann
vanda, hverjar herstjórnir þess-
ar væru og eftir hvaða reglum
starfað skyldi... En eftir lang-
H’
araldur Jóhannsson hag-
Lfræðingur fluttl sl. nmnu
! dag athyglisvert og fróðlegt
»erlndl í út\ arpið uin umneð-
! ur þær sem fram fóru í
! brezka þinginu 23. júní sl.
1 um ráðstefnuna í Genf, sem
i nú er lokið með þelm niikils-
; verða árangri að friður hefur
verið saminn í Indó Kína.
Haraldur hefur góðfúslega
• ieyft . Þjóðviljanum blrtingu
! erindisins.
ar viðræður náðist samkomu-
lag um tillögur brezku seridi-
nefndarinnar ... þæt' voru á þá
lund, að hermálaviðræður
skyldu hafnar um Viet Nam,
en síðar yrðu teknar ákvarðan-
ir um Laos og Cambodia. Full-
trúar Frakka og Viet Nam ann-
ars vegar og Viet Minh hins
vegar hittust að máli 2. júni, og
standa viðræður þeirra enn yf-
ir. Eg vona, að þeir geti bráð-
Tega lagt fyrir ráðstefnuna
sundurliðaðar tillögur um,
þvernig aðgreiningu herjanna
verður bezt hagað í Viet Nam
og setu þeirra á skýrt afmörk-
uðum svæðum". .
Þegar sandi ri^nir á saídaust fóík — Aávaianir
oskast — Var það ugla?
S. Sk. SKRIFAR eftirfarandi:
„Eftir hádegi
síðast liðinn
þriðjudag, er fólk gekk um
Austurstræti og átti leið undir
og framhjá vinnupöllunum við
Reykjavikur Apótek, þá gerð-
ist það að ókjorum af sandi
rigndi niður úr loftinu, yfir
saklausa vegfarendur sem
voru á gangi fyrir neðan.
Sandurinn fyllti vit fólks, hár
þess, . smaug niður um háls-
málin og erti það daglangt
innanklæða. Engar aðvaranir
voru gefnar vegfarendum, svo
að þeir hefðu tírna til að forða
sér undan sandgusunni.
Svona sandregn er óneitan-
lega mjög hvimleitt og ætti
ekki að eiga sér stað í hjarta
Reykjavíkur á þeim tíma sem
Austurstræti iðar af fólks-
straumi, að minnsta kosti ætti
að mega mælast til þess að
þeir sem sandgusunum valda
hrópi aðvörunarorð til fólks
• í tíma. Maður vill helzt kom
ast hjá því að sitja hálfan
vinnudag með sandhlöss í
hári og innanklæða, sem mað-
ur : hefur ekki tækifæri til að
losa sig við. Vonandi taka
sandkastararnir þetta.til vin-
samlegrar athugunar. - S.Sk.“
★
BÆJARPÓSTURINN hefúr
fengið margar upphringingar
í tilefni af bréfi S.G. hér á
Frámhald á 11. síðu.
„Sá (frekari) árangur, sem
náðst hefur á ráðstefnunni er
samkomulagið frá 19. júní.
Samkvæmt því skulu fundir
haldnir með hermálafulltrúum
bpggja aðila í Laos og Cambod-
ia... Aðstaðan nú er þessi:
Þrenns konar hermálaviðræður
eiga sér nú stað eða eru i þann
veginn að hefjast; einar fyrir
Viet Nam, sem hafa stapið yfir
í þrjár vikur, og tvennar aðrar
fyrir Laos og Cambodia. Við-
ræðunefndirnar hafa allar ver-
ið beðnar að skila skýrslum
fyrir 10. júlí“.
„Áður en ég lýk máli rriinu,
vildi ég gjarnan fara nokkrum
orðum um það, hvernig ráð-
stefnan kom mér fyrir sjónir.
Eg ,veit, að margir þingmanna
þekkja ráðstefnur af eigin raun,
en ég held, að þessi hafi verið
sérstæð fyrir margra hluta
sakir. Sá hluti ráðstefnunnar,
sem sneri að Kóreu, gekk greið-
lega fyrir sig... en um þann,
er vissi að Indó Kína, er aðra
sögu að segja. Komizt var yf-
ir þá torfæru að velja formann
ráðstefnunnar með því að fela
okkur Molotoff þann starfa til
skiptis. Þar eð margir fund-
anna voru leynilegir, féll það
í hlut formanna að ganga frá
dagskrá þeirra. Mig langar til
að fara viðurkenningarorðum
um Molotoff, sökum hjálpsemi
hans við að ráða fram úr dag-
skrármólum þessum; satt að
segja hefði ráðstefnan ekki ver-
ið starfshæf, nema við hefðum
haft með okkur hina nánustu
samvinnu".
„Annað það, sem torveldaði
viðræðurnar um Indó Kína, ‘
var, að stjórnir þær, er fulltrúa
áttu á ráðstefnunni, viður-
kenndu margaF ekki hverjar
aðrar. Þær aðstæður hafði ég
ekki áður hitt fyrir, og ég
treysti því, að ég eigi það ekki
eftir. Einhver varð að gerast
milliliður, jafnvel þótt hann
ætti á hættu að vera uppnefnd-
ur „Munchen-mangari“; ef eng-
inn hefði gerzt milliliður hefði
ráðstefnan fljótlega runnið út
í sandinn. Það starf féll í hlut
formannanna; engin önnur leið
var fyrir hendi“.
Clement Attlee, leiðtogi
stjórnarandstöðunnar, tók
næstur til máls og komst meðal
annars svo að_prði:
„Eg tel okkur alla standa í
þakkarskuld við hæstvirtan
síðasta ræðumann vegna fram-
lags hans- til Genfarráðstefn-
unnar... Mér var líka ánægja
að heyra það, sem hann sagði
unpMolotoff, því að ég tel það
ekki leika ,á;tyeim tungum, að
, hann hefþr Jagt sig fram til
þess að ráðstefnan bæri árang-
ur“.
„Hæstvirtur síðasti ræðumað-
ur þarf líka að eiga viðræður
við hina bandarísku vini okkar,
og hann er i þann veginn að
leggja upp í för til Bandaríkj-
anna. Eg efast ekki um, að þar
verði málin rædd af fullri ein-
urð, eins og hann hefur sjálfur
haft orð á. Eg get ekki annað
sagt en stundum virðist erfitt
að sjá hver stjórnarstefna
Bandaríkjanna er eiginlega, þar
eð ráðherrar, öldungadeildar-
menn og öðru hvprju hershöfð-
ingjar segja.-sitt hyað.,., Þessi
föp til BandaríkjgpnÐ; yrði .hin
gagnlega,st^, ,^f,húji gæti greitt
úr þeim málum".
„Hæstvirtur síðasti ræðumað-
Framhald á 6. síðu.