Þjóðviljinn - 23.07.1954, Síða 7

Föstudagur 23. júlí 1954 — ÞJÓÐVILJINN — (7
ISlfötuselurinn er
• djúpfiskur, en
stundum fær hann mikla löng-
un til að sjá sig um í heim-
inum; þessvegna kom hann
uppundir landið um síðustu
mánaðamót. En í Hornafjarð-
arósi er níu mílna straumur,
og það vissi skötuselurinn
ekki, enda hrifsaði flóðið
hann með sér inn í fjörðinn.
Og þá hætti skötuselnum að
lítast á blikuna, því að hér
var sjórinn ósaltur og eig-
inlega alveg bragðlaus en
auk t>ess svo ægilega grugg-
ugur að skötuselurinn sá ekk-
ert út úr áugunum, radar-
tækin seni hann haf&i upp úr
hausnum dugðu honum ekki
einu sinni til að finna leið
úr þessum voða, og á endan-
um varð skötuselurinn svo
örvæntingarfullur að hann
hljóp á land.
Ég sat við gluggann á gisti-
húsi þeirra ágætu hjóna
Mörtu og Kristjáns Imsland
þegar þeir komu utan fjöruna
leikbræðurnir Lúlli, Gísli og
Ingólfur og sá strax á þeim
að miklir atburðir höfðu
gerzt. Þeir drógu á eftir sér
einhvern ókennilegan hlut og
yfir för þeirra var samskon-
ar stemning eins og í kvik-
myndinni þegar Hillary og
Tenzing komu aftur frá því
að sigra Everest. Lúlli, Gísli
og Ingólfur voru að koma frá
því að sigra skötuselinn.
Þeir drógu skötuselinn upp í
fjörukrikann fyrir framan
hótelið og lögðu hann þar á
gam’an tunnufleka sem ein-
hverntíma hafði verið notaður
undir tæki til að berja niður
staura í bólverk. Eg fór út til
þe'rra og spurði hvernig þeir
hefðu náð skötuselnum. Þeir
voru þí sem óðast að skoða
upo í hann.
,,Við náðum honum í þara bak
við stein'þ sagði Gísli. „Sá
var Ijótur þegar hann gapti.
Lúlli hrökk við“.
„Þlð hrukkuð lika við“, sagði
Lúlli. ,.Ég tók í sporðinn á
honum“.
„Var hann lifandi?" spurði
ég.
„Já, alveg sprell“, sögðu þeir.
„Hann hefði getað drepið
ykkur“, sagði ég.
„Já, en við uivum á undan“.
Hausinn á skötuselnum bar
þess merki að joir höfðu rot-
að hann. „Svaka var hann
Ijótur þegar hann gapti‘.
Þeir glenntu- sundur á honum
kjaftinn svo að fullorðinn
maður hefði getað rekið höf-
uðið upp í hann.
„Mér sýnist hann ekki vera
orðinn neitt tiltakanlega fríð-
ur ennþá“, sagði ég. Tennur
hans voru oddhvassar og ægi-
legar, og eintómar skögul-
tennur í þokkabót, og minnti
munnsvipurinn ónotalega mik-
ið á hina frægu áletrun
hjá Dante: Ilver sem liér fer
inn, gefi upp alla von. —
„Var hann virkilega Ijótari
en þetta þegar þið funduð
ha nn ?“
„Hann er að minnsta kosti
dauður núria", sögðu þeir.
Hænsnahópur hafíi ferigið sér
spássértúr niðrir í f jöruna, og
eins og við var* að búást um
svo fróðleikáfúsa fugla. þá
þyrptust þau nú' að til að
skoða skötuselinn, horfðu á'
hann til skvptis með hægra
og vinstra auga og hölluðu
heimspekilega undir flatt. Og
þegar þeir félagar v.eltu
skötuselnum á bakið, þá gögg-
uðu hænsnin lágt og eftir-
væntingarfullt.
„Við ætlum að skera hann
upp“, sögðu þeir, eins og til
frekari “skýringar fyrir á-
horfendur, mig og hænsnin.
„Heyr“, sagði ég. Hænsnin
kinkuðu kolli.
Aftur á móti sat æðarkolla
með einn unga i flæðarmálinu
nokkru utar og lét ekki í ljós
minnsta áhuga á fyrirtækinu.
Hún taldi það bersýnilega ó-
skipti engu máli því að þeir
félagar unnu af þeirri vís-
indahyggju sem ekkert lætur
ofbjóða sér og kreistu inni-
haldið úr maga skötuselsins.
Hálfmeltur koli féll á sandinn
í fjörunni.
„Lúra“, sögðu þeir félagar og
spörkuðu kolanum til hænsn-
anna.
Ég spurði hvort mikið væri af
þessari fisktegund hér í
Hornafirði.
„Já, gríðarlega mikið“, sögíu
þeir. „Við höfum stundum
þau væru að taka tvöhundr-
uðmetrana.
Og lýkur hér að" segja frá
skötuselnum sem fékk löngun
til að. sjá sig um í heiminum.
---—'-----— I I
M Engin vissa er
fyrir því hvar
landnámsmaðurfnn Hrollaugur
tók sér fyrst bólfestu, en séra
Eiríkur í Bjamarnesi álítur
að það hafi verið á Horni. Og
á Horni hefur bandaríska
hernaðarauðvaldið líka hafið
Herstöð Bandaríkjamanna við Horn í smíðum.
Jónas Árnason:

Frá Höfn í Hornafirði. Á myndinni tii vinstri sást hafnarbakki þessa friðsæla kauptúns meðan
börriin leilra sér þar enn óáreitt. Á myndinni til hægri er sami hafnarbakki þalúnri stríðsgóssi
Bandaríkjamanna.
samboðið virðingu sinni að
uppveðrast yfir einum vesæl-
um skötusel, jafnvel þó til
stæði að gera á honum ópera-
sjón, enda hefði þá ætt henn-
ar til líti's lifað við fulla
sæmd hér á Hornafjarðar-
hólmum allt til þessa dags,
þrátt fyrir alla olíu tveggja
heimstyrjalda að ógleymdum
skúmnum og veiðibjöllunni, ef
slík fáfengilegheit ættu nú um
hana að spyrjast, — þó
hænsnin réðu. auðvitað ekk-
ert við forvitni sína frekar
en fyrri daginn, enda væru
þau alltaf sömu hænsnin.
En þeir féiagar höfðu engan
hníf til að skera upp skötusel-
inn, og ég ekki heldur, svo þeir
urðu að notast við dósariok
sem þeir fundu í fjörunni.
Þeir sörguðu með lokinu
slepjulegan kviðinn og urðu
að fara gegnum margar himn-
ur áður en inn var komið og
tóku magann úr honum og
það segi ég satt að þó skötu-
selurinn sé fiska ljótastur
útvortis er hann helmingi
ljótari innvortis. En það
pi'kað lúra i háifa skjólu ‘.
Það leyndi sér ekki að maður
var kominn til Austfjarða.
En þegar nú lokið hafði verið
við að cperei'a skötuselinn, þá
var eins og hann hefði ekki
lengur neina þýðingu í tilver-
unni. Hænsnin horfðu lystar-
leysis'.ega á lúruna sem kom-
ið hafði úr maga hans, en
fóru svo aítur á stjá um fjör-
una rótandi og goggandi eins
og hver önnur hænsn, öil fíló-
sófía horfin úr fasi þe'rra,
hversdags’egir fug'ar sem
gátú ekki einu sinni flogið.
Þeir félagar opnuðu kjaftinn
á skötuselnum einu sinni enn-
þá, en maður ver'ur leiður á
öllu, jafnvel 1 vi að skoða upp
í skötusel, og þeir ske'ltu
kjaftinum aftur í síðasta sinn
og fleygðu skötuse'num, upp-
skornum og innýfla.lausum,
framurdir flæðarmálið. Hann
kom niður skammt þar frá
sem æðarkollan lúrði með
unga síhum, og þau vissu
ekki hvaðan á sig stóð veðrið
og Uru'tku upp og stukku út í
lónið og svntu burt e'ns og
landnám sitt í Austurskafta-
fe'.lssýslu, eða nánar tiltekið
á nesi því fram af Horni sem
heitir Stokksnes.
Þegar kemur undir Almanna-
skarð verða vegamót, liggur
ei:in vegur yfir skarðið en
annar út með Klifafndi cg
fram á Stokksnes. Vegurinn
yfir skarðið hefur ver'ð fjöl-
farinn frá öndverðu og fcer
enn sitt forna nafn og kall-
ast Skarðsgata. Hinn vegur-
inn var elcki lagður fvrr en
í fvrravetur að Bandaríkja-
menn hófust handa um hann,
og þessi vegur er stundum
kal'aíur Wall Street.
Áður hafði verið 'ítil þörf
fvrir veg út með Klifatindi,
þvi að byggð var ^ngin þar
frammi nema Vbýlin tvö á
Horni. Hornsbændúr hé'du
ekki margt fé en höfðu þeim
mun me'.ri tekjur af ýmsum
hlúnnindum jarðar sinnar og
drápu sel. Þeir veiddu hann í
nætur og náðu stundum
hnndrað kópum á einu vori.
Þeir fengu a'lt upp í 260 krón-
ur fvr'.r skjnnið. Þeir höfðu
líka nokkrar tekjur af æðar-
varpi og harðbönnuðu skyttirí
i landareign sinni.
En nú hefur sem sé,;heldur
betur fjölgað á jörðinni, Þeg-
ar ég kom fram á Stokksnes
þann 3. júlí var búið áð reisa
þrjá skála og langt komið
með þann fjóría. Ég fór inn
í einn skálann ásamt öðrum
manni og við stikuðum hann
og þegar félagi minn stóð í
öðrum endanum en ég í hinum
og hann kallaði til mín þá
fannst mér hljóðið vera lengi
á leiðinni. Þetta eru gímöld.
Okkur reyndist lengdin vera
71 metri en breiddin ellefu.
Skálarnir eru hlaðnir úr högg-
steypu. Sameinaðir verktakar
sjá um gíunnana, en Reginn
um uppsetningu, samkvæmt
hefðbundnum helmingaskipt-
um íhalds og Framsóknar.
Vitað er með vissu að ætlun-
in er að reisa 12 slíka skála
á Stokksnesi og verða senni-
lega allir tilbúnir fyrir haust-
ið. Sé miðað við sömu íbúðar-
stærð og talin er hæfa 5
manna fjölskyldu í Reykja-
vík, mun þarna verða hús-
næði fyrir 400-500 manns.
Það er álíka margt fólk og
nú býr ,á Höfn. Og mundi
þá kannski einhver spyrja
hvort ekki hefði verið hand-
hægast að ráða íbúa þess
þorps í einu lagi til að ann-
ast starfrækslu radarstöðvar-
innar, og spara þannig mann-
flutninga.
■ Hinsvegar láta Kanar það í
veðri vaka við verkamenn á
Stokksnesi, að þar eigi aðeins
að vera 150 manna starfslið,
og séu þrír af skálunum ætl-
aðir því til íbúíar og einn
til skemmtanahalds, en í af-
ganginum, 8 skálum, verði
lcomið fyrir sjálfri radarstöð-
inni; og sannast hér enn, aS
vér mörlandar erum næsta
tornæmir á teeknilega hluti,
því að fáir okkar munu hafa
átt von á að slíkt fyrirtæki
þyrfti eins mikið húsnæði og
300 Reykvíkingar, enda liafa
hin ábyrgu málgögn stjórn-
arflokkanna alltaf látið á sér
skiljast að svona stöðvar
væru eiginlega ekkert stærri
en þe3sar loftskeytastöðvar
sem við þekkjum með eina
eða í hæsta lagi tvær stengur
upp í loftið og eitthvert slang-
ur af vírum ofan úr þessum
stöngum niður i einn sæmi-
lega góðan húskofa. Þannig
held ég minnsta kosti að allt
venjulegt fólk hafi skilið skrif
þessara b'aða um radarstöðv-
ar á Islandi.
En sleppum annars öllu
gamni. Við megum ganga út
frá því sem vísu að það sem
Bandaríkjanienn segja um
framlcvæmdir sínar í Austur-
skaftafeilssýslu, sem og ann-
arsstaðar á íeslandi, sé ein-
tóm lygi. Skálarnir 12 eru að-
eins upphafið að víðtækri á-
ætlun um bandarískt landnim
í þessu byggðarlagi. Banda-
rískir sérfræðingar hafa til
dæmis verið á ferð upp um
sveitina í le'.t að f'.ugvallar-
stæði. Þó virðist manni í
f'jótu bragði að þoim mundi
hvergi hentugra að hafa fjug-
vö'.l en einmitt á rennislétt-
um fjörunum rétt vestur af
Horni; aftur á móti vrði ané-
skilið hversvegna þeir leita
frekar staðar fyrir hanri uppi
í sveitinni. ef ætlunin værí að
Framhald á S.'síðu.