Þjóðviljinn - 06.08.1954, Blaðsíða 4

■4) — ÞJÓÐVILJINN — Föstudagur 6. ágúst 1954
IWiR LO-JOJíiU'ÍSON:
Um árið 1000 komu tatarar
fyrst til Evrópu. Lengi vel
héldu menn, að. þeir væru Eg-
yptar, eða Grikkir. Þess hefur
jafnvel verið getið til, að Hóm-
er úafi verið tatari. Oft voru
þeir hefndir eftir því landi,
sem þeir komu frá. Til Sví-
þjóðar komu tatarar 1512,
sennilega frá Danmörku eða
Skotlandi. Aldrei voru þeir þó
kallaðir Danir eða Skotar í
Svíþjóð.
En árið 1766 kom fram i
dagsljósið merkileg heimild
varðandi uppruna tataranna,
nánast af tilviijun. Lítið, aust-
urriskt dagblað skýrði frá því
samkvæmt bréfi frá einum
fréttaritara sínum, að austur-
rískur klerkur í Indlandi hefði
fundið þar hjá stúdentum lít-
ið orðasafn yfir indverska
mállýzku. Þegar hann kom
heim, las hann úr orðasafninu
fyrir nokkra ungverska tatara,
og kom þá í Ijós, að þeir skildu
nærri hvert orð. Þetta atvik
vakti forvitni manna og málið
var rannsakað nánar. Við sam-
anburð á indverskum mállýzk-
um og romanes — máli tatar-
anna — kom í ljós, að það er
af fornindverskum stoíni. Auk
mélskyldleikans hafa líffræði-
leígar athuganir styrkt megn í,
þeirri trú, að tatarar.nSÍB-'.af;
indverskum uppruna og hafi:
komið. ‘ til. :Evrópu , fyrir nærri
1000 árum. Um orsökina vita ,
menn ekkert.
Miðaldirnar voru blómaskeið
tataranna í Evrópu. Þeir
mættu alls staðar lotningu,
voru taldir fjölkunnugir og for-
spáir. Þeir höfðu aðgang að
konungahirðum og umgengust
aðalinn, páfinn lagði þeirn liðs-
yrði. Þeir voru taldir ívrir-
menn og eftirsóttir elskhugar.
í Budapest í Ungverjalandi
höfðu tveir flokkar manna rétt
til að fara yfir brýrnar ár.
þess að borga brúartoll — há-
aðallinn og tatarar. Það var
ekki af fátækt, heldu.r af því
að þeir voru frjálsbornir.
En þetta breyftist fljótlega.
Tatarar kváðust vera pílagrím-
ar og hyggðust dvelja sjö ár
í löndunum, sem þeir vitjuðu.
En b'rátt kom í ljós, að.það var
alls'ekki ætlun þeirra að fara
aftur. -Hófst þá í ýmsum lönd- ■
um barátta fyrir útrýmingu
þeirra. Karlmenn voru rétt-
dræpir- og konur voru reknar
út fyrir landamærin. Svíar
tóku einnig þátt í þeísum of-
sóknum gegn tatörum. Gustav
Yasa &erði þeim.eins erfitt fyr-
- i-r ogrhann ,-gat og Jóhann III.
-sendi -þá, í þrælkunarvinnu í
srlfurnámunum í Sala. Forræð-
.isstjórn Kristínar drottningar
■ fyrirskipaði, að þeir , sþyldu
.þengdir..
Tatarar .eru aHs staðar auð-
þekktir, þó að auðveidara sé
að' þeþkja þá . hér, norður í
Skandínavíu en í Suður-Ev-
rópu. Hinn brúni hörundslit-
ur,..frá óiifubrúnu j .svarbrúnt,
hrafnsvart háriþ. og > s.varbrún
augun skera sig 'úr hér norður
, • •JCt'1''<'
fra. En einni,g í Uhgverjalandi,
á Spáni og í ítalfti eru tatarar
dekkri en heim-amenn. Það er
sagt, að tatarar geti ekki roðn-
að. En þeir geta íölnað. En
stundum bregðast þessi litar-
einkenni hörunds, hárs og
augna. í ■Serbíu eru til ljós-
hærðir tatarar. í Ungverjalandi
hef ég sjálfur rekizt á flökku-
tatara, sem voru alveg hvítir
á hörund, ljósir á hár og blá-
eygir. Þessir hvítu tatarar hafa
án efa gefið tilefni til þeirra
sögusagna, að tatarar steli
hyítum börnum til að ala þau
upp sem sín eigin börn.
Hinn svonefndi þjóðbúning-
ur, sem tatarakonur klæðast
oft, er alls ekki þjóðbúningur.
í Ungverjalandi klæðast ekki
aðrar konur hcnum en flökku-
tatarar frá öðrum löndum. Tat-
arakonur hafa tileinkað sér
þennan sérstaka búning til
þess að sýnast framandlegar
og rómantískar í augum hvítra
manna. Síðu pilsi klæðast þær,
af því að fullorðin tatarakona
má ekki £ý'na fætur sína; það
er . talið ósiðlegt. Þær eru
nefnilega teprulegar, gagn-
stætt því sem almennt er talið.
i^ftur á móti finnst þeim ekk-
ert athugavert við að sýna
brjóstin; þau eru til að ala
börnin við, og allt sem þeim
yiðkemur er tatörunum heilagt,
iTákmörltvin barneign,a; þekkist
- ekki meðal þeirra, þ\ært a
,móti, þeir teija barneignir
mikla- blessim; þyí ;fleM; bö.rn .
bví’heíra. Að jafna'ðirer tat--
arakonan ekki sérlega heit í
áííum. Strangar kröfur eru
gerðar um að stúlkurnar séu
óspjallaðar þegar þær giftast.
Foreldrarnir haía strangar
gætur á því. Kjúskapartryggð
konunnar ar alger. Kynferðis-
siðgæði þeirra er rr.jög strar^t.
í Svibjóð taka foreldrar bruð-
arinnaf nokkur þúsund krónur ,
í „brúðkaup^é'1 af foreldrum
brúðgurnans. 'Eftir brúðkaupið
teljast br'úðhjcnin til fjöl-
skyldu brúðgumans. Oít hefur
brúðurin ekki einu sinr.i séð
manrisefnið sitt íyrir briiðkaup-
ið. Foreldrarnir : gera einir út
•úm rnálið. Ef hjóri skilja,- fer
konap aftur til fjölskvldu sinn-
ar.
Tat-ára er hægb að. þekkja- á
öðru en litarhætti og k'lseðnaði.
í andlítsfallinu eru .sérkenni,
sem ekki bregðast, það er lög-
un neðrikjálkans og svipurinn
í kringum munninn, og eru þau
á alþýðumáli kölluð „tatara-
kjafturinn”. Einnig fylgir tat-
örunum sérstök l;kamsljrkt,
sem ekki er ta.lin stafa af
skorti -á þrifíiaði eða notkun
ilmeína. Þess eru dænii, í
londum þar sem mikið er um
tatara, að hundar hafi verið
þjálfaðir í að þefa uppi tat-
ara, • og hafa beir fundið tat-
arabef á sl-VPim, þar sem tat-
-arar voru, - nuörgum vikum eft-
ir að beir huríu á brolt.
Jafnvel í þeim lönclum þar
sem tatarar eru fáir eru þeir
aldrei einir á ferM. -Fjolskyldu-
samþeldnin er sterkari. en hjá
r.okkrum .öðrum þjóðflokki, og
án efa er það mest henni að
þakka, p* ^atarar hafa ekki
blandazt gistiþjóðum sínum.
Ella væru þeir löngu útdauðir
sem kvnþáttur.
Atvinnu- og lifnaðarhættir
tataranna hafa einnig átt sinm
þátt í að draga að sér athygli
annarra. Söngur og hljóðfærS-
leikur, hrossaprang, ló{.alest.ur
og tinhúðun hefur löngum ver-
ið helzta iðia þeirra. En breytt-
ir tírnar hafa gert þessi frum-
stæðu störf úrelt. Hrossaprang
er ekki lengur arðbær atvinna,
í stað koparkatla og potta eru
nú komin alúminíum búsáhöld,
og hinar ungu stúlkur nútím-
ans eru að rnestu hættar að
láta tatarakonur spá fyrir sér,
í stað þess leita þær rómantík
sinni svölunar í ástarsögum
hinna mj'ndskreyttu vikublaða.
Ungverjar hafa gert nokkrar
tilraunir til að búíesta tatar-
a;ia. En bær tilraunir hafa að-
eins valdið vonbrigðum. Sem
flökkumenn virðast tatarar
þola hið ótrúlegasta harðræði,
en reglubundin vinna og föst,
búseta virðast heilsu þeirra of-
raun. Revnt hefur verið að ala
tatarastúlkur upp sem þjón-
ustur, en þær hafa oftast vesl-
azt upp. Tatörum hafa verið
fengnar í hendur jarðir til bú-
reksturs, en það hefur ekki
Ja'tossazt. En þeir geta leikið á
. hljóðfæri, enda eru rnargar
kunnar tatarahljómsveitir í
Ungverjalandi.
: Saga tataranna í Evrópu hef-
ur verið æði misjöín. Þeir hafa
víst ekki alltaf verið fyrir-
myndarborgarár. að minnsta
kosti-ekki frá sjónarmiði yfir-
valda.nna. Sumt í fari þeirra
er ekki hrósvort. en aðrar þjóð-
ir hafa líka sína galla. Tatar-
ar-nir, hafa einnig .niiðlað menn-
ingu gistiþjóða sinna ýmsu
Framhald á 8. síðu.
<1M i 0 B 1 0 , ^ fti a r s 6 C ■r « p • » f flallgrímur Jakobeson

Nur fca-pojn «up • r*o (fi • caj fca - u • lan - toj, for - pa - sla i- -&* -f- -r- -r- -t- -f-
I |T—.í-i-. 1 -d
flu * gaa blanka ko - loo • bl • qo. Jam tna -tu • rl - 2aö do jun' dolca
Þjó'ðviljinn hefur áður skýrt
frá því að júníhefti esperanto-
blaðsins Paco (friður) var gef-
ið út hér á landi og stóð Esper-
antohópurinn Mateno að -út-
gáfu þéss; Bláð -þettá, Sönv er
málgagn’' ’ I-Ieimsfriðarhreyfing-
ar -esþerántista er gefið út; áinn
rriáriúðinn í hvérju landi, Aust- •
urríki, Englandi, Svíþjóðj
Tékkóslóvakíu, Frakklandi, ís-
landi og Japan. Júlíblaðið er t.
d. gefið' út í Japan, ágústblað
í Svíþjóð o. s, frv.
í íslenzka Paco var birt lag
það sem hér, er sýnt, gcjngulag
eftir ..Kailgcím J.akoþsson v við
ljóð eftir Tékkann Chrapavy.
íslepzka blaðið hefur líkað
vel, ef dæma má eftir bréfum
og blöðum stm Mateno hefur
borizt frá Austurríki, Tékkó-
slóvakíu, Svíþjóð, Frakklandi
og víðar. Aðalritari ileimsfrið-
arhreyfingar esperantista,
Austurríkismaðurinn Anton
Balague skrifar m. a. í „La
Pacaktivulo“. Eins og rnargir
aðrir fulltruár var ég orðinn dá
'Ötíð langeygur egtir íslenzka'
Paco. . . Nú liagur bað á börð-
inu fyrir framan mig, og leið-
indi niín hurfu fvrir hrifningu
og aðdáun á starfi friðareinn-
anna íslenzku. Með útgáfu
þessa blaðs hafa bcir sýnt okk-
ur áð leiðin liggur til glœsi-
iegrar framjíðar hreyfingar
okkar og blaðs hennar. Franska
Framhald á 11. siðu.
Rleðlar. úr bókhaldsvél — Úþægilegur tími. íyjir
vinnandi íólk — yíirhreiðslur y-íir kýr — og
manneskjur
UNDANFARNA daga . háfa
lieldur óvinsælir pappírsbleðl-
ar verið bornir í hús Reyk-
víkinga. Það eru útsvaretil-
kynningarnar, beint úr bók-
haldsvéiinni, og margur -styn-
ur þungah hegar . hann lítur
á up hæðiria scm honum er
gert að- b.orgá.. Og er sasnm
ekki von raaður> istyn.ji, þegar
í ljós kemiir -að raaður á> ef
til ViH að bcrga nokkin þús
und krómrr, -iafnve! þótt
blankheitin *éu að geravút af
við -maan og> þa'S 3;-o-mi aitírai
fyrir að mánaðarkaupið nái.
saman. En ekki. vat' það þetta
sem ég ætlaði að tala um
heldur það, aft þesss dagana
liggur ú.isyarssiu'áin ;írprarni.
í.,Miðbæjarsiv;óí4Pr’an;,-.iC)g .aug-,
lýstur tími íyrlr , -aijnenniug
.að blaða í.henni.er frá. kl.
9—5. En Bæjarpósturinn hef-
ur verið beðinn að koma
þeirri... ósk. á- framfæri við
■ rétta aðila, að tíma þessum
verði breytt. . Fjöldi fó.llcs er
-einmitt í vinnu á þeacuni. tíma
og á , þcss - engan lcost að
glugga í þessa .merkilegu skrá.
Yæiri, ,því ekki lrægt aó . bæta
ti. d. ..váY tíma frá kl; 8c—9 á
kvöldin v.egna vinnandi fólks ?
Vonandi .taka skattayfirvöldin
þettá til vinssmlegrar athug-
unar. og. bæta úr.þgssu.
SV.ONA. jim,.. hÚ3u,mp,rið- ■ finnst
,, .rpauni ygturjnn, svo undur
.. fjarj^gur. og ekkert .er manni
fjær en að liugsa um haust-
, ..rigningar,,,rok. og, kulcla.’En þó
.. það^óður siður á.myndar-
legum,.þ£sjum:áð búa einmitt. á
. surarin í haginii fyrir .veturinn.
Sumarblíðan hindrar ekki
framlcvæmdir sem háðar eru
veðri, og þess vegna hefði t.
d. verlð tilvalið fyrir. fcæjaryf-
irvöldin ao nota sumarið til
þoss að bæta úr biðskýlaskort-
inum. En hvort mun sumarið
líða svo til enda að ekkert
verði að gert? Biðskýlin á við-
komustöðum strætisvagnsnna
eru ómissandi, einkum þó í út-
hverfunum, þar sem ferðir
vagnanna eru strjálar og ill-
viðrin ná sér-allra bezt á strik.
Og þess vegna hefði verið vel
til fallið að reisa biðskýli þar
serii þeirra er mest þilrf áður
en veður fara að gerast vá-
lynd. Það er ekki langt síðan
að búnaoarmálastjóri hvatti
bændur til þess að fara að
huga að yfirbreiðslum yfir
kýrnar undir liaustið, áður en
veður fara að spillast. Og er
ekki líka full ástæða til þess
fyrir bæjaryfirvöldin að fara
að Iiuga að yfirbreiðslum yfir
mannfólkið? — ekki úr hessí-
anstriga, þótt slíkar -yfir-
breiðslur væru stundum betri
en ekki þegar maður stendur
á bersvæði í roki og rigningu,
ofurseldur veðri og vindi —■.
nei, yfirbrciðslum í formi
mannsæmandi skýla fyrir þann
mikla mannfiölda sem stræfis-
vagnana notar að staðaldri.