Þjóðviljinn - 18.01.1955, Blaðsíða 6

«) ÞJÓÐVTLJINN — Þriðjudagur 18. janúar 1955
utgefandi: Sameiningarflokkur alþýðu — Sósialistaflokkurinn.
Ritstjórar: Magnús Kjartansson, Sigurður Guðmundsson (áb.)
Fréttastjóri: Jón Bjarnason.
Blaðamenn: Ásmundur Sigurjónsson, Bjarni Benediktsson, Guð-
mundur Vigfússon, Ivar H. Jónsson, Magnús Torfi Ólafsson.
Auglýsingastjóri: Jónsteinn Haraldsson.
Ritstjórn, afgreiðsla, auglýsingar, prentsmiðja: Skólavörðustíg
19. — Sími 7500 ( 3 línur).
Áskriftarverð kr. 20 á mánuði í Reykjavík og nágrenni; kr. 17
annars staðar á landinu. — Lausasöluverð 1 kr. eintakið.
Prentsmiðja Þjóðviljans h.f.
Athyglisverð sanþykkt mjélkur-
fræðingafélags islands
S.l. sunnudag var birt hér í blaSinu samþykkt Mjólkur-
fræðingafélags íslands, gerð á aðalfundi félagsins nýlega,
þcr sem eindregið er skorað á stjóm Alþýðusambands ís-
lands að beita sér fyrir sem nánustu samstarfi milli verk-
lýðssamtakanna og vinstri flokkanna hér á landi.
Þeir sem að þessari samþykkt standa — mjólkurfræð-
ingarnir — eru sem kunnugt er starfsmenn þeirra stofn-
sna, sem annast vinnslu, sölu og dreifingu á aðalfram-
leiðsluvöru landbúnaðarins, sem eingöngu hefur verið i
framleidd fyrir innlendan markað. í starfi sínu verða þeir j
því fyrstir manna varir við, ef erfiðleikar steðja að með
söluna, jafnvel fyrr en bændurnir sjálfir.
Hinir daglegu sölureikningar sem starfsmenn mjólkur-
búanna fara höndum um sýna fljótlega hvernig loftvogin
hreyfist á sviði markaðsmálanna, og birgðasöfnunin, sem
þegar fylgir í kjölfar lækkandi sölu, verður jafnframt
þegar í stað viðfangsefni þessara manna.
Hins vegar er það alkunn staðreynd, að þessi loftvog
hækkar og lækkar nákvæmlega í réttu hlutfalli við fjár-
hcgsafkomu og kaupgetu alls fjölda neytendanna í bæj-
um landsins. Þessu reynir enginn framar að neita. En
þessi neytendafjöldi er í stærstum stíl verkafólkið, sem
skioulagsbundið er í verkalýðsfélögunum, allur hinn mikli
fiöldi lægra launaðra opinberra starfsmanna, smáat-
vinnurekendur og millistéttarfólk, sem á engan hátt nálg-
ast að afkomu og efnahag þann stóra hóp nýríkra fé-
sýí lumanna, sem á síðustu árum hefur tekizt að hreiðra
um sig í atvinnu- og viðskiptalífinu, með þeim afleiðing-
um, að milljónamæringum fer fjölgandi með ári hverju,
þótt atvinnulífið berjist í bökkum. Kjarni hins stóra vinn-
andi neytendahóps er vitanlega verkalýðurinn, sem auk
þcss er bézt skipulagður í samtökum sínum.
En hvað er þá um bændastéttina. Enginn ber brigður
á að hún sé vinnustétt, fyllilega á borð við sjómenn og
verkamenn. Munurinn er sá, að bóndinn hefur í eigin
höndum smáfyrirtæki sem veitir honum atvinnu. Á þess-
um grundvelli hefur tekizt að skapa rangar hugmyndir
híó fjölmörgum aðilum úr bæði bænda og verkamanna-
stétt um það, að hagsmunaandstæður séu milli þessara,
stétta. En þegar þess er gætt, að öll fjárhagsafkoma land-
búnaðarins er undir því komin, að afurðir hans seljist
s^m bezt á hinum innlenda markaði, og hann er ein-
gongu kominn undir fjárhagsafkomu þess neytenda-
fjölda, sem hér að framan er nefndur, þá sést greinilega
hver blekking það er, að milli þessara stétta séu hags-
munaandstæður sem réttlætt geti það, að þær berjist
innbyrðis pólitískri baráttu. Heldur sannar þetta það,
a ö þessar stéttir eiga að vinna saman á hinum pólitíska
vettvangi, ef ekki getur tekizt í einum stjórnmála^lokki,
þá a.m.k. í bandalagi þeirra flokka sem þær fylgja í
stærstum dráttum. Slíkt er eina leiðin til að tryggja
beggja hagsmuni gegn gróðavöldum spákaupmennsk-
unnar og brasksins sem sífellt eru að verða þyngri af-
ætur á framleiðslunni.
Þau öfl sem mestan hag hafa af að sundra þessum
stéttum og láta þær berjast innbyrðis, hafa nú beðið stór-
an ósigur. Það gerðist á síðasta þingi Alþýðusambands
íslands, þar sem samfylking tókst með verkalýðnum
þrátt fyrir misjafna afstöðu til stjórnmálaflokka.
En bændastéttin þarf einnig að fylkja sér til þessa
samstarfs. Hún þarf að gera það sjálfrar sín vegna og
atvinnuvegar síns, og afkomu allrar. Samþykkt Mjólk-
urfræðingafélags íslands er athyglisverð sönnun þess,
hvernig menn, er bezta hafa aðstöðuna til að meta rétti-
iega samhengið á milli lífskjara neytendans annarsvegar
•og hins vegar sölumöguleika framleiðandans og þar með
efnahagsafkomu hans, líta á þetta mál út frá reynslu
cinni. Sú bending sem mjólkurfræðingarnir gefa með
.samþykkt sinni á sannarlega erindi til bændastéttarinn-
nr. Enda mun svo fara, að sá vinstri samstarfsvilji, sem
þegar er ríkjandi einkum meðal unga fólksins í sveitum
landsins, mun segja til sín á víðari vettvangi.
Á sunnudagskvöldið var
Hamlet endurtekinn í einu lagi.
Auðvitað dettur manni ekki í
hug að ætlast til þess, að hann
komi í þriðja sinn innan
skamms, en hinu ber ekki að
neita, að komi hann í þriðja
sinn, þá mundi maður hlakka
til hans engu minna en áður.
Svona er maður gamaldags.
Laugardagskvöldið kom enn
í nýju formi. Ævintýrið um
gullkornin sem hleyptu í hæstu
spennuna straumi rómantísks
•
skáldskapar á Norðurlöndum,
var stórfenglegt og heillandi
dagskrárefni í meðförum Krist-
jáns Eldjárns og hjálparmanna
hans.
Sitt hvað fleira var góðra
efna. Barnatíminn á sunnudag-
inn þótti mér í betra lagi. Ég
er einn þeirra, sem tel börnin
sjálf beztu kraftana í þeim
þætti, þótt sannarlega beri að
viðurkenna ágæta krafta aðra,
sem fram hafa komið í þeim
efnum, og ber þá ekki sizt að
nefna Hildi Kalman og Valtýs-
dæturnar. — Þá er komin ný
útvarpssaga og okkar ágæti
Hjörvar og aldrei ágætari. Mér
lízt í allra bezta lagi á þessa
sögu. Hún er stórbrotnasta
skáldverk okkar yngri hÖfunda,
stóla, sem eru í höndum
glæpamanna þjóðfélagsins. —
En í okkar sögu vantar enn
það atriðið um Esterhazy, þeg-
ar hann flýr í vestur og gerir
þar sína játningu á náðum
vesturvera. — Og í beinu sam-
bandi við þetta vildi ég mega
þakka Fréttastofunni fyrir það,
hve oft hún sagði frá einvígis-
áskorun forseta í Vesturheimi.
Þá áskorun tel ég mjög til
fyrirmyndar í milliríkjavið-
skiptum, og hún opnar okkur
íslendingum nýja möguleika til
að segja Rússum stríð á hendur
í alvöru. Það er ekkert annað en
að Ólafur Thors skori Malénkó
til einvígis. Og sé hann hrædd-
ur við að mæta hinum rúss-
neska kollega með skamm-
byssu, þá velur hann bara
eitthvað annað vopn, t. d. tára-
gas, sem ég tel sennilegt að
Ólafur hafi meiri æfingu í
með að fara en nokkur hinnal
rússnesku ráðherra. Teldist sá
yfirunninn, er fyrr gréti. Þann—
ig gætum við íslendingar sigr—
að Rússa á hinn glæsilegasta
hátt, án þess að einum blóð-
dropa væri úthellt, heldur tár-
um. Molotoff og dr. Kristinn.
gætu verið hólmgönguvottar.
Kvöldvakan á fimmtudag var
mjög góð, að því er við kom..
ýmsum áttum Ævars Kvarnst
og upplestri Brodda úr ljóðum
Gísla Ólafssonar. En kynning á
Pétri J. Thorsteinsson hefði
nauðsynlega þurft að vera svip-
meiri. — Sagan eftir Indriða.
Indriðason, sem Andrés Björns-
son las upp á miðvikudags-
kvöldið, var heilleg að blæ, en.
hefði þurft að draga mjög úr
niðurlagi hennar. — Ólund eftir
Sigurd 'Hoel lesin á þriðjudag,
er mótívlaus, en vel sögð. —
Tónlistarfræðsla Ráls ísólfsson-
ar er ekki aðeins fræðsla, held-
ur einnig unaður. Ég mun einu
sinni hafa sagt, að um þetta
efni mættu eríndi ekki vera
löng. Ég tek hér með þau orð
mín aftur. Erindi hans á þriðju-
daginn hefði mátt vera ennþá
lengra og var þó lengra ent:
ætlað var í upphafi.
G. Ben.
Sparimerki seld f yrir á fjórða
hnndrað þúsund krónur
fjallið og draumurinn hennar?’
Herdísar Hermannsdóttur í
hinni vorköldu veröldu, eftir
Ólaf Jóh. Sigurðsson. Og hinn
rólegi, en þungi strumur
þeirrar sögu og þrælslípað mál
gefur framsögu Helga Hjörvars
þau skilyrði til að njóta sín, að
á betra verður ekki kosið í
þeim efnum.
Guðmundur Þorláksson kom
víðþ og skemmtilega við í
svörum sínum um náttúru-
fræði. Sagt er, að Gunnar
Benediktsson hafi talað allá-
heyrilega og af þó nokkru viti
um daginn og veginn. En ekki
virðist honum hafa legið of
mikið á hjarta, því að ekki
fullnýtti hann tímann, og gæti
það bent til þess, að maður-
inn væri tekinn að gamlast.
— Sigurjón nokkur Björns-
son sálfræðingur fræddi um
existensíalisma og flutti á
vegum hans mjög sterk rök
fyrir því, að rök ættu engan
rétt á sér. Þessháttar hugsana-
gangur er mér sams konar
latína og ljóð, sem hafa það
einkenni til síns ágætis að af-
neita öllum ljóðformum, og
myndlist, þar sem ekki má
sjást nein mynd.
Langmerkasta erindi vikunnar
var erindi Hendriks Ottóssonar
um Dreyfus-málið. Erindið var
skýrlega samið og flutt. En
það var ekki aðalatriði máls-
ins. Hitt var hið stórbrotna við
þetta erindi, að með því var á
dulbúinn hátt sagður þáttur af
íslenzku réttarfari. Það var
sagt frá glæp, sem þurfti að
refsa fyrir, en þeir, sem glæp-
inn höfðu drýgt, höfðu þræði
„réttvísinnar" í sínum hönd-
um. Þess vegna mátti ekki
refsa hinum seku, en þar sem
glæpurinn var þess eðlis, að
einhverjum varð að refsa, þá
hlaut refsingin að bitna á sak-
lausum. Og það var sagt frá
því, að öll þjóðin veit um sak-
leysi hinna dæmdu og heimtar
nýja málsmeðferð, en hinir
seku þybbast við, vilja ekki
einu sinni vinna það sér til
friðar að sýkna hina dæmdu.
Það er sagan um glæpi dóm-
Það hefur mikið verið um
það spurt, hvemig vegni
þeirri ungu starfsemi, sem
nefnd hefur verið Sparifjár-
söfnun skólabarna, hver sé sú
reynsla, sem fengizt hafi, og
hver árangur. Hefur því þótt
rétt að birta eftirfarandi
greinargerð.
1 stuttu máli getum vér
sagt, að starfsemin hafi í
heild gengið mjög vel og raun
ar betur en vér bjuggumst
við. Vér teljum, að flest öll
börn um land allt á barna-
skólastigi, hafi nú fengið 10
kr. gjöf frá Landsbanka Is-
lands, eins og til var ætl-
azt, og munu að lokum öll fá
hana. Flest munu börnin vera
búin að stofna sparisjóðsbæk-
ur, til 6 mánaða eða 10 ára,
og má í því sambandi geta
þess, að sparisjóðsbækur til
10 ára eru sennilega fleiri en
upphaflega var búizt við. Ekki
eru nákvæmar tölur fyrir
hendi um það, hversu mikið
fé hefur verið lagt inn í þess-
ar sparisjóðsbækur, en það fé
mun þó nema verulegri upp-
hæð.
Sparimerki hafa verið seld
í öllum bamaskólum kaup-
staðanna, einnig í barnaskól-
um nokkurra þorpa og svo
í mörgum innlánsstofnunum
víðsvegar um land. Sala spari-
merkjanna hefur yfirleitt
gengið prýðisvel. Sú sala
hófst ekki fyrr en um vetur-
nætur, og þá aðeins í nokkr-
um skólum, en all víða ekki
fyrr en um og úr miðjum
nóvembermánuði, svo að
reynslutíminn er allur mjög
stuttur. Það er því ekki við
því að búast, að sjáanlegur
árangur sé mikill.
Ennþá liggur lítið fyrir af
tölum, sem ástæða er til að
birta, og sem vænta má enn
minna af þeim upplýsingpum,
sem meira virði eru og eink-
um er stefnt að, en það er hið
uppeldislega markmið þess-
arar starfsemi. Þó er nú vit-
að, að ekki óverulegar fjár-
hæðir eru nú komnar á vöxtu
í innlánsstofnunum, sem ella
hefðu sennilega farið aðrar og
óþarfari leiðir, og að fjöldi
barna hefur á þann hátt
kynnzt sparisjóðsbók, spari-
sjóði og banka, og sum þeirra
þá kannski eignazt þann
skilning á fjármunum, að ekki
sé alveg sjálfsagt að eyða
hverjum eyri jafnóðum og afl-
að er. En þetta er meginatriði
þessa máls, sem þó verður
naumast unnið að með
árangri nema með einskonar
verklegri kennslu, og því er
sjálf söfnunin nauðsynleg.
Mælt er og af kunnugum, að
sælgætiskaup barna hafi
minnkað.
Af upnlýsingum frá skólun-
um, sem þegar eru fyrir hendi,.
má ráða, að þar hafi verið
seld merki fyrir á fjórða
hundrað þúsund krónur. Þar
eru skólar með frá 11 krón-
um á barn að meðaltali til 90
króna, en þó flest með 30-40'
krónur á bam að meðaltali.
Þetta er mikil söfnun, miðað
við erlenda reynslu, þar sem
hér er ekki nema um 1 til l1/^
mánaðar starf að ræða. Auk
þessarar merkjasölu, sem
fram hefur farið í skólunum,.
hafa svo ýmsar innlánsstofn-
anir selt börnum sparimerki,
en ekki er vitað nú hve miklu
það nemur, og heldur ekki það
fé, sem lagt hefur verið inn
í gjafabækur án merkja, en
það er án efa talsvert. Má því
með sapni segja, að veruleg-
ar fjárhæðír hafi bætzt við
sparifé barnanna á þessum
stutta tíma.
Geta má þess, að Lands-
bankinn hefur á þessum tíma
selt og látið af hendi í um-
boðssölu til kennara og inn-
lánsstofnana sparimerki fyrir
Framhald á 11. síðu.