Þjóðviljinn - 13.03.1955, Blaðsíða 6

6) — ÞJÓÐVTLJINN — Sunnudagur 13. marz 1955
fllÓOVIUINN
Otgefandi: Sameiningarflokkur alþýðu — Sósíalistaflokkurinn.
Rltetjórar: MagnÚ3 Kjartansson, Sigurður Guðmundsson (áb.)
Fréttastjóri: Jón Bjarnason.
Blaðamenn: Ásmundur Sigurjónsson, Bjarni Benediktsson, Guð-
mundur Vigfússon, Ivar H. Jónsson, Magnús Torfi Ólafsson.
Auglýsingastjóri: Jónsteinn Haraldsson.
Ritstjórn, afgreiðsla, auglýsingar, prentsmiðjar Skólavörðustíg
19. — Sími 7500 (3 línur).
Áskriftarverð kr. 20 á mánuði í Reykjavík og nágrenni; kr. 17
annars staðar á landinu. — Lausasöluverð 1 kr. eintakið,
Prentsmiðja Þjóðviljans h.f.
Hótunin um gengislækkun
í ræðu Einars Olgeirssonar um efnahagsmálin sem
hann flutti á mánudaginn var, minnti hann á, að hótun-
in um að svara kauphækkunum íslenzkra verkamanna
með gengislækkun væri ekki upphaflega komin frá Ólafi
Thors forsætisráðherra í síðustu áramótaræðu hans, held-
ur væri hún fyrst komin frá öörum og voldugri aöilum.
Blöð Sjálfstæðisflokksins hafa taliö að með þessu væri
miklu fargi létt af Ólafi Thors, og má það raunar furðu
gegna þegar nánar er að gáö. Virðist Morgunblaðið telja
honum léttbærara að heita og vera leppur bandarísks
auðvalds, framkvæmandi erlendar fyrirskipanir til tjóns
fyrir þjóðina, en ef hann væri einn ábyrgðarmaður hótan-
anna gegn málstað verkalýðsins.
Einar minnti á setningu gengislækkunarlaganna 1950.
Frumvarpið var samið af bandarískum „sérfræöingum“
og sent Alþingi íslendinga til samþykktar. í frumvarpinu
var upphaflega ákvæði 1 2. gr. svohljóðandi:
„Landsbanka íslands er skylt að taka sérstaklega til at-
Tiugunar gengisskráningu íslenzkrar krónu, þegar almenn
breyting verður á kaupgjaldi, önnur en sú, sem kveðið er
á um í þessum lögum, skal bankinn svo fljótt sem kostur
er gera ríkisstjórninni grein fyrir niðurstöðum sínum.“
Þarna kom upphaflega fram hótunin um að tengja
gengi íslenzks gjaldeyris við launabreytingar innanlands,
og sýndi ótvírætt vilja hinna bandarísku húsbænda Ólafs
Thors og Eysteins Jónssonar, enda þótt ekki þætti fært
þegar til kom að þröngva Alþingi til að gera þessa frum-
varpsgrein að íslenzku lagaákvæði. En hér var og er um
mikilvægt hagsmunaatriði Bandaríkjanna að ræða, mikil-
vægt atriði 1 stjórn þeirra á efnahagslífi íslands, en þá
stjórn hafa þeir framkvæmt gegnum leppa sína í Sjálf-
stæðisflokknum og Framsókn.
Einar minnti á, að þegar hinir bandarísku húsbændur
Sjálfstæðisflokksins og Framsóknar knúðu fram gengis-
lækkun og gerðu þá kröfu, að kauphækkunum íslenzkra
verkamanna yrði mætt meö nýrri gengislækkun, voru
Bandaríkjamenn að búa sig undir að verða stœrsti at-
vinnurekandi á íslandi, og að bandaríska auðvaldið var
þá og er enn stœrsti viðskiptaaöili íslendinga.
Bandaríkjaauðvaldið hafði því beina og mikla hags-
muni af því, að haldið væri niðri kaupgjaldi íslenzkra
verkamanna og gengið lækkaö, vegna atvinnurekendaað-
stöðu hér á landi; — og jafnframt mikla hagsmuni af því
sem stærsti viðskiptaaðili íslendinga, að krónan væri sem
lægst gagnvart dollar.
Þarna komu fram þær hótanir sem Ólafur Thors ítrek-
aði um áramótin, sem trúr þjónn hinna bandarísku hús-
bænda,.fús til að framkvæma vilja þeirra sem fer samæn
við hagsmuni íslenzku gróðaklíknanna og skuldakóng-
anna, en er andstæður hagsmunum þjóðarheildarinnar.
Með skýrum rökum sýndi Einar fram á að það er
„hrein villukenning og vitleysa að kaupgjald íslenzkra
verkamanna og gengi íslenzku krónunnar þurfi að breyt-
ast saman“.
„Gengi íslenzks gjaldeyris byggist á því hve mikið við
framleiðum til útflutnings og hvaða verð-við fáum fyrir
þær afurðir sem við flytjum út. Og það byggist á því,
hvaða hóf og hagsýni þau máttarvöld, sem stjóma inn-
flutningnum til landsins, sýna í innkaupum sínum fyrir
þjóðina. Hér á landi eru þess vegna aukin afköst í sjávar-
útveginum höfuðundirstaðan undir öruggum gjaldeyri og
undir velmegun almennings. Hitt spursmálið hvemig
verkamenn og auðmenn eða aðrir slíkir innanlands skipta
andvirði hinnar seldu vöm á milli sín, er algert innan-
landsmál, sem hefur engin bein áhrif á gengi krónunnar".
Verður þessi kafli úr ræðu Einars birtur einhvem næstu
daga hér 1 blaðinu. Hótun afturhaldsins, að kjarabótum
verkamanna verði rænt með gengislækkun, er eitt aðal-
áróðursatriðið gegn baráttu verkalýðsfélaganna fyrir
kauphækkunum, og því nauðsyn að verkamenn geri sér
ljóst hvað í henni felst.
Brynjólíur Bjarnason svarar íhaldsráðhemmum:
Hfkisstjórnin grípur inn tii þess ai
reyna að koma í veg fyrir samninga
Svo sannarlega eru verka-
lýðsfélögin ekki að gera kröfu
til þess aí allur gróði í þjóð-
félaginu sé afnuminn. Þvert
á móti er gert ráð fyrir mjög
mikilli gróðamyndun eftir sem
áður. Við sósíalistar viður-
kennum ekki, að gróðasöfnun
einstakra manna sé nauðsyn-
leg á því stigi, sem fram-
leiðsla mannanna er nú komin
á. Gróðamyndun einstakra
manna er hins vegar lögmál
kapítalismans. Við sósíalistar
viðurkennum ekki það skipu-
lag. Við teljum það siðlaust
og mannskemmandi og vera
orðið framförum mannkynsins
fjötur um fót. En með kröf-
um okkar og verkalýðsfélag-
anna nú er vissulega ekki ver-
ið að krefjast afnáms auð-
valdsskipulagsins. Þess vegna
eru kröfurnar líka miðaðar
við það að mjög mikil gróða-
myndun einstakra manna geti
eftir sem áður átt sér stað.
Og nú kemur ríkisstjórnin
og leggur til að skipuð sé
nefnd til þess að rannsaka
það, hvort atvinnuvegirnir
þoli kauphækkun og hvort
kauphækkun geti komið verka-
mönnum að notum. Öll undan-
farin ár hefur verið svikist
um að láta gera skýrslur um
hluti sem þykir nauðsynlegt
að almenningur fái vitneskju
um í öllum siðuðum löndum
svo sem tekjuskiptingu stétt-
anna, breytingu á kaupmætti
launa, hlutdeild hinna ýmsu
greina í þjóðartekjunum og
gróða hinna ýmsu atvinnu-
greina og fyrirtækja. Það er
nú bráðum liðið heilt ár síðan
verkalýðsfélögin sögðu upp
samningum til þess að fá
samningstímann styttan í því
skyni að geta hvenær sem
er lagt til baráttu fyrir hækk-
uðu kaupi, ef ekkert yrði
gert til þess að auka kaup-
mátt launanna, en sama þró-
un, sem hefur í för með sér
síminnkandi kaupmátt laun-
anna, yrði látin halda áfram.
Á þessu tímabili hefur ýms-
um atvinnustéttum, sem ekki
taka þátt í þessari deilu, tek-
ist að hækka kaup sitt veru-
lega. Það er nú komið allmikið
á annan mánuð síðan verka-
lýðsfélögin sögðu upp samn-
ingum og meira en hálfur
mánuður, nærri þrjár vikur,
síðan verkfallinu var frestað,
til þess að freista þess að ná
samningum án verkfalls. En
ekkert hefur heyrst frá ríkis-
stjóminni nema sífelldur raka-
laus áróður gegn verkamönn-
um og kröfum þeirra. Nógur
tími hefur verið til stefnu til
þess að láta fara fram hlut-
lausa rannsókn um allt sem
máli skiptir í þessu sambandi.
Það er alveg gersamlega
gagnslaust fyrir hæstvirtan
dómsmálaráðherra að bera því
við, að kaupkröfurnar hafi
ekki legið fyrir, það sem lá
fyrir var það, að talið var
nauðsynlegt að hækka kaupið.
Og ef það á annað borð var
viðurkennt þá var ekkert til
fyrirstöðu að láta rannsókn
fara fram um það hvað væri
hægt að hækka kaupið mik-
ið. Það er ekkert annað en
undansláttur, að bera því við
að ákveðnar kaupkröfur hefðu
ekki verið gerðar. Og ef að á
því hefði staðið, og óskað
hefði verið eftir kaupkröfum
verkalýðsfélaganna þá mundi
aldrei hafa staðið á þeim.
Nú eru allt að því þrjár vik-
ur síðan þessar kaupkröf-
ur voru settar fram og það
hefur ekki komið fram nein
till. um slíka rannsókn fyrr
en nú. Og hvers vegna ein-
mitt nú? Um leið og samning-
amir um sjálf kaupgjalds-
atriðin eru að hefjast fyrir
alvöru, þá fyrst kemur ríkis-
stjórnin og leggur til að nú
sé byrjað á svokallaðri rann-
sókn sem varla mundi taka
skemmri tíma en mánuð. Það
Hér er birt niðurlagið á
ræðu Brynjólís er hann
hélt í Alþingisumræðun-
um um kaupgialdsmálin
nú í vikunni. Fyrri hlut-
inn var birtur í blaðinu
í gær.
er varla von að verkalýðsfé-
lögin geti dregið nema eina
ályktun af þessari framkomu
og það hafa þau gert með
svari sínu. Ríkisstjórnin gríp-
ur inn til þess að reyna að
koma í veg fyrir samninga,
einmitt á þeirri stundu sem
nokkrar líkur voru fyrir því
að saman mundi draga með
deiluaðilum. Með þiessu er rík-
isstjórnin beinlínis að segja
við atvinnurekendur: Semjið
ekki á þessu stigi málsins.
Gefið ekki eftir um hárs-
breidd.
Hitt er þó sérstaklega at-
hugavert hvemig till. rík-
isstjómarinnar em orðaðar.
Það sem farið er fram á, að
rannsakað verði ■— kemur, að
því er aðalatriðið snertir, ekki
deilunni við. Við vitum að tog-
ararnir t. d. hafa margir
gengið með halla og það hef-
ur verið rannsakað af stjórn-
skipaðri nefnd. En það er
ekki það sem máli skiptir
fyrir verkalýðssamtökin í
þessu sambandi. Verkalýður-
inn getur ekki miðað kaup-
kröfur sínar við það, að eitt-
hvert fyrirtæki sé rekið með
halla. Þá yrðu kaupkröfurn-
ar að vera miðaðar við það,
sem mesti hallarekstur í þjóð-
félaginu gæti borið, alveg án
tillits til þess, þó að ofsa-
gróði væri á öðmm sviðum.
Með þvi móti yrði kaup verka-
lýðsins harla lítill hluti af
þjóðartekjunum. Sem sagt,
verkamenn yrðu að búa við
kaupkjör, sem væm hungur-
kjör, þrátt fyrir miklar þjóð-
artekjur, óvenjulega mikil
vinnuafköst og ofsagróða auð-
mannastéttarinnar í heild
sinni. Það væri að vísu mjög
fróðlegt og gagnlegt að láta
fara fram ýtarlega rannsókn
á því, hvað milliliðirnir hirða
mikið af því verðmæti, sem
sjávarútvegurinn aflar. En
það kemur ekki kaupkröfum
verkamannanna við. Það eina
sem þeim kemur við, það er
hver er hlutdeild þeirra í þjóð-
artekjunum. Hitt er svo mál
stjórnarvaldanna hvernig
skiptingin er milli auðmanna-
stéttarinnar, milli kaupsýslu-
manna og atvinnurekenda í
ýmsum greinum. Það er á-
kveðin efnahagspólitík núver-
andi ríkisstjórnar, sem veldur
því að undirstöðuatvinnuveg-
ur þjóðarinnar er látinn vera
á heljarþröminni og aðrir að-
ilar látnir hirða bróðurpart-
inn af þeim verðmætum sem
hann aflar. Og það er verk-
efni og skylda þessarar sömu
ríkisstjórnar að leiðrétta það.
Hvað hitt atriðið snertir,
hvort kauphækkun muni koma
verkalýðnum að notum, þarf
enga rannsókn og kemur eng-
in hagfræðileg rannsókn að
gagni. Það eina sem getur
komið að haldi í því sambandi,
það er breytt stjórnarstefna.
Kauphækkun verður verka-
lýðnum til varanlegra nota,
nema að það sem vannst í
kaupdeilunni verði beinlínis
aftur tekið með stjórnarráð-
stöfunum. Og það er einmitt
þetta sem stjórnarvöldin hafa
verið að gera sífelldar tilraun-
ir til á undanförnum árum.
Og þess vegna hefur verkalýð-
urinn verið neyddur til þess
að heyja hin mörgu og fórn-
freku verkföll. Þess vegna
hafa atvinnutækin stöðvast
mánuðum saman til tjóns fyrir
alla þjóðina. Af þessari
reynslu undanfarinna ára, fer
þeim verkamönnum nú sífellt
fjölgandi, sem skilja það, að
það er ekki nóg að heyja
kaupgjaldsbaráttu. Til þess að
sú barátta geti komið að full-
um notum, þarf verkalýðurinn
að hafa úrslitavald um það,
hvemig þjóðarbúskapurinn er
rekinn og hvemig honum er
stjórnað. Til þess þarf hann
pólitísk völd. Og til þess þurfa
áhrif hans á Alþingi að verða
margfalt öflugri en nú.
Þær upplýsingar sem verka-
lýðssamtökin þurfa á að halda
í sambandi við þessar kaup-
deilur, það er hvaða breyting-
ar hafa orðið á kaupmætti
launanna og hvaða breytingar
hafa orðið á hlutdeild þeirra í
þjóðartekjunum undanfarin
ár. Ekki frá 1953, heldur á
öllu því tímabili, sem hin raun-
verulegu laun hafa sífellt ver-
ið að lækka, þ.e. allar götur
frá því 1947. Þessum gögn-
um hefur nú verið safnað af
hagfræðingum, sem hafa unn-
ið verk sitt vel og samvizku-
samlega og munu bráðlega
verða birt. Til þess að ganga
úr skugga um þetta þarf ekki
langan tíma. Það er hægt að
gera á 2—3 dögum og ef rík-
isstjórnin vill eiga sinn þátt
í slíkri hlutdrægnislausri rann
sókn, sem getur farið fram
án þess að tefja samningaum-
Framhald á 10. síðu.