Þjóðviljinn - 30.08.1955, Blaðsíða 3

Þriðjudagur 39. ágúat 1955 — ÞJÓDVIUINN — (3
,,Eg bef aldrei komið
auja á torfmrurnAr
Hann reisti líka fyrsta bunaðarskóla landsins og
stækkaði tún sitt ur 1 dagsláttu í 60
Síðastliðinn sunnudag var afhjúpaöur í Ólafsdal í Döl-
um minnisvarð'i um Torfa Bjarnason bónda og skólastjóra
í Ólafsdal og konu hans Guölaugu Sakariasdóttur. Minn-
isvaröinn er reistur í tilefni af því aö liðin em 75 ár frá
því búnaðarskólinn í Ólafsdal tók til starfa.
Torfi í Ólafsdal, eins og hann
er enn í dag nefndur í Dölum!
vestur, var einn fyrsti og giftu-
drýgsti forustumaður í fram-
faramálum íslenzkra bænda.
Hann innleiddi margar erlend-
ar nýjungar í íslenzkan landbún
að, reisti fyrsta búnaðarskóla
landsins á lélegu býli, sem hann
breytti í eina bezt ræktuðu
jörð landsins á sínum tíma.
Afhjúpunarathöfnin hófst
með kórsöng, undir stjóm Pét-
urs R. Oddssonar prófasts. Þá
flutti Ásgeir Bjarnason alþm.
og formaður minnisvarðanefnd-
arinnar ræðu. Hugmyndina að
því að reisa minnisvarðann á
einn elzti bóndi í Dölum, Guð-
jón Ásgeirsson á Kýmnnarstöð-
um og að beiðni hans hreyfði
Ólafur Skagfjörð í Þurranesi
hugmyndinni á fundi búnað-
arfélagsins í Saurbænum. Fékk
málið góðar undirtektir og á
búnaðarþingi 1953 var sam-
þykkt. að leggja fram fé til
minnisvarðans, ásamt ýmsum
aðilum í.Döiunum.
Þegar Ásgeir hafði lokið
máli sínu afhjúpaði .lítii stúlka,
Hjördís Torfadóttir, Markús-
sonar, Torfasonar í Ólafsdal,
minnisvarða langafá síns og
langömmu.
. ■ •
Minnisyarðinn . yar reistur í
Ólafsdal, m.a. þl þess, eins og
Ásgem komst að orði, að eftir-
komendunum er minnisvarðann
sjá gefist kostur á ,,að sjá og
kynnast við hvaða aðstöðu
brautryðjendurnir stofnuðu
fyrsta búnaðarskóla landsins
fyrir 75 árum. Skólínn var
reistur á afskekktum stað. Eng-
inn akfær vegur og engin hafn-
arskilyrði og ræktunarmögu-
leikar takmarkaðir. En þrátt
fyrir mjög takmörkuð fjárráð
og óhagstaeð skilyrði frá nátt-
Úrunnar hálfu, þá stækkaði tún-
ið með hverju á.ri, hús risu af
grunni miklu stærri og vandaðri
en áður þekktust .... Skóla-
stjórinn trúði á mátt moldar-
innar. Hann þurrkaði forblaut-
ar mýrar og ruddi stórgrýti úr
grýttum jarðvegi ... En Torfa
Bjarnasyni var ekld nóg að sjá
túnin stækka og myndarleg
hús rísa af grunni, því ha.nu
átti mörg önnur áhuganiál sem
hann barðist' ötullega fyrir.
Niðjar Torfa í ólafsdal fjöl-
menntu til afhjúpunarhátiðar-
innar. Markús bóndi i ólafs-
dal, sonur Torfa, flytur hér
þakkir í nafni þelrra allra.
Honum var ljóst að menning
sveitanna byggðist ekki síður á
félagslegum samtökum ..
Næstur á eftir Ásgeiri talaði
Rákarður Jónsson myndhöggv-
ari, höfundur minnisvarðans.
Lýsti Ríkarður hvað fyrir sér
hefði vakað við gerð styttunn-
ar. Ólafsdalshjón, minnisvarð-
inn, sem er steyptur I eir, er
brjóstmynd og stendur á háum,
hlöðnum stöpli. Standa þau Ól-
afsdalshjón, Torfi og Guðlaug
hlið við hlið „léttklædd að loknu
dagsverki" eins og Rikaxður
komst að orði. Hefur bóndinn
brugðið annarri hendi um mitti
konu sinnar, en i hinni heldur
hann á puntknippi. Framan á
stöplinum sem myndin stendur
á er eirplata er sýnir sáðmann
að starfi. 1 stöplinum undir
myndinni hefur verið komið
fyrir steini þeim er Torfi í Ól-
afsdai hafði undir steðja sínum.
Næstur talaði Geir bóndi Sig-
urðsson í Glerárskógum. Rakti
hann starfssögu Torfa og Ól-
afsdalsskólans. Skólinn tók til
starfa 1880 og starfaði til 1908.
Á þeim tíma sóttu skólann 160
nemendur. Torfi í Ólafsdal inn-
leiddi flest ný landbúnaðarverk
þeirra tima eins og hest-
vagna og plóga og smíðaði þau
í ólafsdal. Þann tíma sem skól-
inn starfaði voru smiðaðir í Ól-
afsdal 77 hestvagnar, 115 plóg-
ar, 97 herfi og 280 aktygi. Þeg-
ar Torfi fór að búa I Ólafsdal
var túnið 1 da.gslátta, en hann
skildi við það 50-60 dagsláttur
stærð. Girðingar þær er
hann gerði um ræktarland voru
samtals 6 km og þóttu það ær-
ið langar girðingar fyrir 50 ár-
um. Torfi mun hafa fengið þús-
und kr. stofnframlag til skól-
ans, en rak hann alltaf sem
einkaeign. Þó fékk hann frá
ríkinu 100-200 kr. á hvern nem-
anda — og 650 kr. í árslaun
sem skólastjóri. Þegar skólinn
hætti störfum 1908, mun það m.
a. hafa stafað af því að þáver-
andi ráðamenn lækkuðu fyrr-
nefndar greiðslur til skólans
úr kr. 2500 í kr. 1500, og hétu
jafnframt að það yrði síðasta
greiðslan til skólans.
1 ræðu sinni skýrði Geir frá
iþvi er Torfi í ólafsdal varð
fyrst þjóðkunnur maður: Ensk-
ur ferðalangur hafði heitið
verðlaunum fjTÍr beztu svörin
við spumingunni: „Hvað á að
gera til að draga úr hinum
mikla manndauða á Islandi?"
Torfi sem þá var vinnumaður á
Þingeyrum, fékk önnur verð-
laun. Svar hans var þannig:
Þetta er minnisvarðinn um Guðlaugu og Torfa.
Margt manna var i Ólafsdal á sunnudaginn, eins og myndin sýnír.
„Láttu skynsemina stýra öllum
heimilisháttum, það styridr sál
og líkama, veitír gleði og á-
nægju og Iengir líf þitt; en
Ieyfðu ekki vananum að draga
hana undir ánauðarok srtt, það
sljógvar sálina, veikir líkam-
ann, balcar sorg og bágindi og
tekur af þér lifið á miðri leið.“
Húnvetningar vildu þá reisa
fyrirmyndarbú, og höfðu auga-
stað á Torfa til að veita því
forstöðu. Það varð til þess að
hann fór til Skotlands 1866.
Þar kynntist Torfi margháttuð-
um nýjungum, er hann inn-
leiddi svo hér á landi. Um þess-
ar mundir hófst einnig sam-
band Torfa við Jón Sigurðsson
forseta, skrifaði hann Jóni
„fréttapisla" um búnaðarmál,
er Jón birti í Nýjmn félagsrit-
um. Vorið 1871 fóru þau Torfi
og Guðlaug að búa í ólafsdal.
Sumarið 1873 fór Torfi til Vest-
urheims, en þangað stóð þá
hugur margra Islendinga. En
hann settist ekki að á hinum
frjósömu sléttum Ameríku,
heldur kom aftur, hélt áfram
bústörfum sínum, — og 1880
hóf hann þar starfrækslu fyrsta
búnaðarskóla landsins. Var það
íslenzkum landbúnaði mikil
hamingja að Torfi sneri aftur.
Á efri árum ritaði Torfi ein-
um vina sinna þannig: „Eg hef
^engstaf hagað mér eins og
barn, aldrei komið auga á tor-
færurnar fyrir því sem ég áleit
þarft að fá framgengt og aldrei
munað eftir sjálfum mér.
í sambandi við þessi ummæli
Torfa um sjálfan sig vitnaði
Geir Sigurðsson í erindi Stein-
gríms Thorsteinssonar:
Þeim sem ævinnar magn
fyrir móðurlands gagn
hafa mestum af trúnaði
þreytt
hljómar alþjóðar lof
yfir aldanna rof,
því þeir óbornum veg hafa
greitt."
Einn af þessum mönnum
var Torfi í ólafsdal.
Einar Kristjánsson skóljw
stjóri flutti kvæði. Steingrmuns
Steinþórsson flutti ávarp; og
loks talaði Markús, sonur Torfas
í Ólafsdal, og þakkaði þanta
heiður sem minningu foreldrsfi
sinna væri sýndur. Friðjónj
Þórðarson sýslumaður tilkynn.18
í stuttu ávarpi utan dagskrau*
að Breiðfirðingafélagið íj
Reykjavík vildi gjarnan leggj^
fé til minnisvarðans. Að lok-<
um söng kórinn þjóðsöngindl
undir stjórn prófasts, en kórinaj
hafði einnig sungið milli dag-*
skr&ratriða.
Átta af nemendum Torfa 3
Ólafsdal voru viðstaddir, og
ættingjar hans fjölmenntu viáí
þetta tækifæri.
Skriístofustúlka
óskast 1. október.
Umsóknir sendist undirrit-
uðum.
Ragnar Ólaisson, hrl.
Vonarstræti 12.
Dvalarheimili
aldraðra sjómanna
Minningarspjöld fást hjá:
Happdrætti D.A.S. Austur-
stræti 1, sími 7757 — Veiðar-
færaverzlunin Verðandi, sírr.i
3786 — Sjómannafélag Reykja-
víkur, sími 1915 — Jónas
Bergman, Háteigsveg 52, sírri
4784 — Tóbaksbúðin Bostor.,
Laugaveg 8, sími 3383 —
Bókaverzlunin Fróði, Leif=-
gata 4 — Verzlunin Lauga-
teigur, Laugateig 24, sírri
81666 — Ólafur Jóhannssor.,
Sogabletti 15, sími 3096 —
Nesbúðln, Nesveg 39 — Guðrr..
Andrésson gullsm., Laugavej
50 sími 3769