Þjóðviljinn - 30.10.1955, Blaðsíða 5

Sunnudagur 30. október 1955 — ÞJÓÐVILJINN — (5
Halídór Kiljan Laxness
fær nóbelsverðlaun
ESrwin Leiser
Framhald af 1. síðu.
Ijóðagerð nútimans og kyn-
slóð&skiptin á bókmenntasvið-
inu fara gjarnan fram hjá
slíkum félagsskap, enda varð
meðalaldur hans þá fyrst þol-
anlega undir þeim aldri sem
biblían segir að hérvist mann-
anna eigi að Ijúka á, þegar
jafn mátulega sérstæðar per-
sónur og Harry Martinson og
Dag Hammarskjöld voru teknir
í hann. Mann grunar að alca-
demíunni þætti bezt að þurfa
ekki að leysa af hendi það
verkefni sem Nóbel fól henni
Hún virðist hafa þann háttinn
á að láta undan þsim viðhorf-
um sem rikja utan veggja
hennar og því gat hún eklti
til Iengdar látið sem hún sæi
ekki Laxness. En akademían
hefur greinilega aldrei látið
sér detta í hug að hafa áhrif
á þróunina, að hylla djarfan
og nýskapandi höfund sem enn
LundkvlsÉ
Framhald af 1. síðu.
mörgum félögum. Hami er ó-
þreytandi ferðalangur með víð-
an sjóndeildarhring og sýnir
alþjóðahyggju sína í verki bæði
í austurlöndum og vestur.
Treysti snilligáfu og réttlátum
málstað
Eftir öllu að dæma á Lax-
ness eftir að skrifa margar
bækur, og vel getur verið að
hann eigi enn eftir að ná há-
tindi skáldskapargáfu sirmar.
Nóbelsverðlaunin munu áreið-
anlega hvorki þagga niður í
honum né gera hann varkárari,
en tryggja honum aukið hijóð.
Hann hefur aldrei bundið bagga
sína sömu hnútum og samferða-
menn (jafnvel kaþólska hans
í æsku var vottur um uppreisn-
aranda) og aldrei óttazt að fara
sínar eigin brautir. Hann hefur
sannarlega ekki reynt að greiða
Sala áfengs
Reynsla Finna er aS brennivmsneyiia
minnki þegar /ey/ð er saia áéengs öls
Áfengisverzlun finnska ríkisins, Alko, hefur í hyggju vína og áfengs öls í stað hin3-
a'ö fara fram á aö sett veröi ný áfengislög, sem miöi aö smyglaða brennivíns og rann-
því aö draga úr ofdrykkju meö því aö breyta áfengis- sókn sem prófessor Takala
neyzlunni þannig aö neyzla áfengs öls komi í staö neyzlu gerði a kegðun manna eftir að
brenndra drykkja. hafa neytt brennivíns og eftir
að hafa neytt áfengs öls stað-
á ofbeldisglæpum í Svíþjóð og festi, að öldrykkja er miklu
Finnlandi. Slíkir glæpir eru hættuminni en neyzla brenni-
nú tíðari í Finnlandi en í Sví- víns og ólíklegri til að vekja
þjóð, en voru tiltölulega jafn- ofbeldishneigð í mðnnum, enda
margir á árunum fram að síð- þótt um sama magn áfengis sé
ustu aldamótum. Þá var byrj- að ræða.
að á héraðsbönnum við sölu
er umdeildur eða ekki er næg- götu sína, heldur valdið tvö-
ur gaumur gefinn.
„Andinn frá Genf“
Núorðið merkir úthlutun nó-
belsverðlaunanna að akademían
hafi viðurkennt rithöfund sem
allir viðurkenna. Hún lætur
undan þeim viðhorfum sem hún
setti sjálf að skapa.
faldri hneykslun sem nýtízku
legur stílbragðamaður og þjóð-
félagslegur byltingarmaður.
Hann hefur treyst snilligáfu
sinni og réttlátum málstað, og
sigrinum nær hann með þeim
skilmálum sem hann hefur
sjálfur sett.
Þegar Laxness tekur nú með
sér nóbelsverðlaunin á harm
"Vegna vinahótanna í sumar heiðurinn allan og óskiptan, hér
milli austur og vesturs telur
hún sér óhætt að loka augun-
um fyrir hinni svonefndu rót-
tækni Laxness, sem menn
teija að hafi áður liindrað
þá ákvörðun sem uú hefur ver-
Ið tekin.
Við sem höfum talað svo
lengi um Laxness erum að
sjálfsögðu ánægðjr í dag. Og
við höfum líka komizt á snoð-
ir um: hvernig fara eigi að.
Maður verður að byrja snemma
á að benda á þá sem líklegastir
séu til nóbelsverðlauna, og
beina síðan þindarlaust að
þeim ljóskösturunum.
Saint John Perse og Bertold
Brecht
Nú í ár höfum við byrjað að
minnast svolftið á Saint John
Perse, hið, mikla franska Ijóð-
skáld sem röðin ætti að koma
að þegar ljóðskáld verður næst
fyrir valinu. Komi leikskáld til
greina í næsta skipti er Bertold
liafa engar óviðkomandi að-
stæður verið að verki. En þetta
er jafnframt óvenjulega víðtæk-
ur sigur. 1 dag senda framsækn-
ir höfundar og bókmenntaunn-
endur um allan heim honum
kveðju sína og gleðjast- með
honum“.
Brecht sjálfsagður, éftir út-
hlutunina í ár getur pólitík
ekki lengur skipt máli og af
brautryðjendum í nútímaleik-
ritun hafa þó bæði Pirandello
og O’Neill fengið nóbelsverð-
launin.
En það var nú á fjórða tugi
aldarinnar. Eftir eitt ár mun
koma í ljós hvort okkur skjátl-
ast, hvort akademían er skárri
en við höfum ástæðu til að
ætla. Þangað til gleðjumst við
yfir valinu í ár og drögum fjöð-
ur yfir öll hin leiðinlegu og
augljósu mistök sem akademí-
unni hafa orðið á.“
Þessi ósk um ný áfengislög
er studd af tveim vísindalegum
rannsóknum sem gerðar hafa
verið á áfengisvenjum manna í
Finnlandi. Frá annarri rann-
sókninni hefur verið skýrt
nokkuð áður hér í balðinu, en
hana gerði magister í félags-
fræði, Pekka Kuusi að nafni.
Athugun í tvennu lagi
Kuusi kannaði ásamt mörg-
um aðstoðarmönnum drykkju-
siði manna í sex kaupstöðum
Finnlands, þar sem engin áfeng-
isútsala var, og naut til þess
aðstoðar áfengisverzlunarinnar.
Rannsóknin var í tvennu lagi.
Árið 1952 voru áfengisvenjur
manna í þessum kaupstöðum
athugaðar. 1 þrem kaupstöðum,
Ikalis, Jáivenpáá og Nokia,
var síðan tekin upp sala á
léttum vínum og áfengu öli.
Engin breyting var gerð í hin-
um kaupstöðunum þremur.
Tveim árum síðar var aftur
gerð athugun á drykkjusiðum
í þessum sex kaupstöðum og
sýna niðurstöður hennar að á-
standið hafði stórbatnað í þeim
kaupstöðum, þar sem tekin var
upp sala á áfengu öli sem kom
í stað aðfluttra brenndra
drykkja.
Drykkjuskapur háfði stór-
minnkað í þessum þrem kaup-
stöðum á tveim ánim, glæpir
sömuleiðis, en heilbrigðisástand-
ið stórbatnað. Kuusi, sem sjálf-
ur er alger bindindismaður,
kemst að þeim niðurstöðum, að
misnotkun áfengis sé því meiri
sem erfiðara sé að ná í það,
því meir sé þá keypt af því í
einu og ofneyzlan sé þá um
leið því meiri.
Hin rannsóknin sem hér ræð
ir um var gerð af prófessor að
nafni Martti Takala og fjall
aði hún um samhengið milli of-
beldisafbrota og áfengisneyzlu,
en fjórir af liverjum fimm of-
beldisglæpum í Finnlandi eru
framdir þegar ofbeldismaðurinn
er undir áhrifum áfengis.
Takala hefur gert samanburð
Neyzla áfengs öls dregur
áfengis í FJnnlandi pg varð
reynslan sú að ofbeldisglæpir ár' btennivSsdrykkju
jukust mjagT,.en..miiuikuðu svo
aftur þegar hætt var við hér-
aðsbönnin.
Báðar þessar athuganir
styðja þá skoðun að öllum sé
fyrir heztu að reynt sé að
Árið 1919 var sett á algert draga úr neyzlu' brenndra
afengisbann i Finnlandi, en það drykkja> og reynslan sýnir að
bar ekki þann árangur sem ekkert ráð er betra til þess en
menn höfðu gert sér vonir um. yeita mönnum aðgang að á.
Smyglað áfengi flæddi inn í
fengu öli.
landið, einkum frá Eistlandi,
ofdrykkja jókst og ofbeldis- Á stríðsárunum og fyrstu
verk, framin undir áhrifum á- árin eftir striðið minnkaði öl-
fengis, urðu miklu fleiri. Árið framleiðslan í Fimilandi m.a.
1932 voru bannlögin felld úr vegna skorts á hráefnum. —
gildi, sala áfengis var gerð Neyzla brennivíns var því
frjáls og einnig var leyfð sala meiri og nam 15.9 millj. litrum
áfengs öls og léttra vina. j árið 1946. Árið 1950 var hins
Strax eftir að bannlögin vegar auðveldara að fá öl og
höfðu verið numin úr gildi þá hafði brennivínsneyzlan
fækkaði ofbeldisglæpum stór-j minnkað úr 15,9 millj. lítrum í
lega og enginn vafi leikur á,‘ rúmlega 8 millj. litra og þessar
segir prófessor Takala, að það tölur sýna, segir finnska á-
var að þakka afnámi bannsins. fengisverzlunin, að með áfengu
Sú skýring var gefin á þessu öli er hægt að draga stórlega,
að menn gátu nú neytt léttra úr neyzlu brennivins.
Frá Kópavogsskóla
Eldri deildir bamaskólans komi x skólann þriöju-
daginn 1. nóvember:
12 ára deildir kl. 9.
11 áxa deildir kl. 10
10 ára deildir kl. 11.
7, 8 og' 9 ára deildir komi á miðvikudag M. 10.
Skólastjórinn
Happdrætti Landgræðsluspðs
Vinningui: MERCEDES BENZ 220
Dregio 5. nóvember
og aðeins úr
seMum miðum
Landaræðsiusjóður
Grettisgötu 8 - sími 3422.