Þjóðviljinn - 10.11.1955, Side 6

f}) —r ÞJÖÐVILJINN — Fimmtudagur. 10. nóvember 1955
HlðÐVIUINN
Útgefanði:
Samelnlngarflokkur alþýða
— Sósíalistaflobkurinn —
Við sama hey-
1 garðshorniö
Flestum mun í fersku minni
hvaö afturhaldið ætlaðist fyrir
á haustmánuðum ársins 1944
■ þegar verkalýðshreyfingunni og
Sósíálistaflokknum tókst að
liindra fyrirætlanir þess og gjör-
breyta allri þróun íslenzkra efna-
hagsmála og stjórnmála með
myndun nýsköpunarstjórnarinn-
ar.
Eina úrræðið sem afturhald
landsins eygði þá var að ráðast
á lífskjör almenniings, læjkka
kaupgjaid verkalýðsins stórlega
og þar með einnig tekjur bænda
og annarr.a vinnandi stétta. Sér-
fræðingar og spámenn aftur-
haldsins sögðu þjóðinni að þessi
leið væri sú eina sem fær væri
og sú eina rétta. Að öðrum
kosti blasti hungrið eitt fram-
undan, þjóðin væri stödd á
barmi gjaldþrots og öngþveitis.
Þá markaði flokkur verkalýðs-
hreyfingarinnar, Sósíalistaflokk-
urinn, svo glöggt og skilmerki-
lega aðra og heillavænlegri
stefnu að afturhaldið var hrakið
á flótta og hiuti borgarastétt-
arinnar knúinn til samstarfs við
verkalýðinn um uppbyggingu
atvinnulífsins og stórstígari
framkvæmdir en áður höfðu
þekkzt á íslandi. í stað hruns
og kauplækkunar tóku við betri
og bjartari tímar í lífi allrar al-
þýðu, öflugt atvinnulíf og stór-
huga framkvæmdir voru ein-
kenni nýsköpunaráranna og ís-
lenzk verkalýðshreyfing skóp
mcðlimum sínum betri kjör og
öruggari afkomu en nokkur
dæmi voru til um áður.
..Sagan endurtekur sig“ var
Stundum orðtæki Tryggva heit-
ins Þórhallssonar. Afturhaldið
er enn að sigla málefnum þjóð-
arinnar í strand. Og enn hefur
afturhaldið upp raust sína,
raustina frá haustdögunum 1944.
Eiun helzti forkólfur þess og
fjármálasérfræðingur, Vilhjálm-
ur J>ór, er látinn boða lausnina:
nióurskurð útlána og vaxtahækk-
un, stöðvun íbúðabygginga og
annarra verklegra framkvæmda
og stórhækkun skatta og tolla.
Telur Vilhjálmur Þór þetta leið-
ina til þess að koma á „jafn-
vægi“ milli framboðs og eftir
spurnar á vinnuafli svo hægt sé
að koma fram kauplækkunum
íijá verkalýð og launþegum.
Hið gjaldþrota íslenzka aftur-
hald er sem sagt enn við sama
heygarðshomið. Lausn þess er
stöð.vun framkvæmda í landinu
Og nýjar árásir á lífskjör fólks-
ins. En eins og 1944 bendir
Sósíalistaflokkurinn á aðra og
raunhæfa lausn á vandamálun-
um og berst fyrir því að öll
alþýða pameinist um að hrinda
henni í framkvæmd með sköp-
un þeirrar stjórnmálaeiningar al-
þýðunnar sem leyst geti gjald-
þrotastjórn afturhaldsins af
hólmi. Afkoma og framtíðar-
horfur íslenzkra alþýðuheimila
er undir því komið að leið
Sósíalistaflokksins, leið eining-
ar alþýðunnar verði farin, en
helgöngustefnu afturhaldsins
hafnað.
Endurniiiming fórnar og sigurs
Bóris rolevoj: Saga af söim-
um mantii. 343 blaðsíður.
Jóliaimes úr Kötlum íslenzk-
aði. IniiKangsorð eftir Hall-
<lór Kiljan Laxness. — 4.
bókaflolckur ðláls og menn-
ingar. 6. bók. — Ileirns-
kringla 1955. l’rentsmiðjan
Hólar.
--------------★
fjörugur og léttur í máli að
það mun sanni nær að flestir
menn, og þó kanski aungvir
Er ég hyggst nú skrifa dá-
litla umsögn um þessa bók og
tek að fletta upp á þeim stöð-
um er ég hef merkt ath. eða
NB við yfirlestur, verður mér
ljóst að auðveldasta leiðin til
að koma efni um hana áfram-
færi er um leið hin bezta:
að endurprenta upphaf „Inn-
gángsorða“ þeirra sem Hall-
dór Kiljan Laxness skrifar
með bókinni. Og kemur það
hér:
„Þar kemur nú loksins bók
sem maður mundi hafa kallað
spennandi hér á árunum! Og
ekki spillir að vita að SAGA
AF SÖNNUM MANNI er
einnig í þeim skilníngi sönn,
að maðurinn sem alt þetta
kom fyrir er ekki neitt hug-
arfóstur skálda, heldur lifir
liann í góðu geingi enn þann
dag í dag, mikilsvirtur verka-
maður og höfuðhetja heimahjá
sér 1 Sovétríkjum. En þó
þetta sé skemtileg bók, þá er
hún aungvanveginn samin um
neinn liégóma: á þessum blöð-
um verður sumsé enn ein op-
inberun hinnar frægu „rúss-
nesku sálar“, sem spakvitrum
mönnum er svo gjarnt að orð-
leingja um, einkum þá er þeir
ræða um Dostoévskí og þessa
kalla. Yrkisefni bókarinnar er
sótt í eitt ógnarlegasta tíma-
bil rússneskrar sögu, varnar-
stríð rússnesku þjóðarinnar
gegn einhverjum illskeptasta
flokki sem nokkrusinni hefur
hafist á Vesturlöndum, og er
þá mikið sagt. Sem lcunnugt
er lét Hitlir og hitlar hans,
það er að segja þýskir fasist-
ar, ekki við sitja að brjóta
Þýskaland sjálft í mola sem
erfitt verður að sameina og
reisa upp, og honum nægði
ekki heldur að eyða og brenna
flest nágrannaríki sín hið
vestra, þessi flokkur gerði
einnig för sína til grannríkja
sinna í austur, þeirra erinda
að slökkva alt mannlíf sem
þar þiróaðist, ef hægt væri; og
er talið að illþýði þessu hafi
tekist að svipta nær tuttugu
nfiljónum saklausra manna
lífi þar í löndum, og eru þá
meðtalin börn og konur. í
SÖGU AF SÖNNUM MANNI
verður lesið um þá ævi er
saklaust fólk átti í Rússlandi
þau misseri sem á stóð viður-
eign rússa við þann flokk sem
fróðir menn telja verið liafa
grimmastan og siðlausastan
allra manna sem villimanns-
heiti hafa borið eftir verð-
skuldan frá því sögur hefjast.
En þó að saga þessi af sönn-
um manni eftir Bóris Polevoj
sé eingin gamánsaga að efni
til, þá er höfundurinn svo
Bóris Polevo j
fremur en æskumenn, örvist
við ævintýralega frásögn
hans, og þá ekki síður við
bjartsýni þá sem höfundin-
um er gefin, og þá trú hans
að mannlegur græðimáttur sé
hverju sári meiri“.
Mætti ég undirstrika það að
Saga af sönnum manni er ekki
skáldsaga í venjulegum skiln-
ingi þess orðs; bókin gæti
þessvegna alveg eins heitið
Sönn saga af manni. í eftir-
mála, sem jafnframt er sögu-
lok, segir höfundur frá tilurð
bókarinnar: hann var frétta-
ritari Prövdu á vígstöðvunum,
hitti þar eitt sinn Alexei
Meresjeff flugmann, er sagði
honum sögu sína eina nótt er
þeir vöktu saman: „Hann sett-
ist upp á bekknum, dró á-
breiðuna upp undir höku og
byrjaði á sögunni. Hann virt-
ist hugsa upphátt og hafa
gersamlega gleymt mér. En
hann sagði söguna vel og f jör-
lega. Það var auðfundið að
hann hafði skarpa hugsun,
trútt minni og stórt hjarta.
Mér var strax ljóst að ég var
hér að hlusta á stórbrotna
frásögn og dæmalausa sem ég
mundi aldrei heyra aftur og
greip því stílabólc af borðinu
sem bar þessa áritun á káp-
unni: „Dagbók yfir orustu-
flug þriðju deildar". Og svo
byrjaði ég að skrifa upp það
sem hann sagði“.
En þó Alexei Meresjeff hafi
haft tn'itt minni og stórt
hjarta, varð saga hans því að-
eins mikil að Bóris Polevoj
er snjall sagnamaður. Vita-
skuld lætur hann ekki við það
sitja að lireinrita dagbókar-
punktana frá nóttinni, heldur
setur hann atburði á svið,
semur samtöl, einkennir per-
sónur geðslagi, þrám og tökt-
um; hin langa lýsing höfund-
ar á för söguhetjunnar frá
flugvélarflakinu í skógardjúp-
inu til mannabyggða öðlast
lifandi líf af ímyndunaraflt
hans og sögugleði — sú lýs-
ing er ótvíræðust staðfesting
þess að Bóris Polevoj sé
skáld. Djúp náttúruskynj-
un helzt fagurlega í hendur
við mikinn mannkærleik í
Sögu af sönnum manni.
Þetta er hetjusaga; þó er hún
án allrar væmni. Að vísu
bregður jólakortapérsónum
fyrir, og virðist höfundi eink-
um hugarhaldið um sæmd
kvenþjóðárinnar; en hann er
nógu mikill rithöfundur til
að lofa persónum sínum ílest-
um að koma til dyranna eins
og þær eru klæddar; þær hafa
allt á hornum sér þegar svo
ber undir, og „það eru eins
margir kjaftaskúmar í þessari
flugsveit og afreksmenn", seg-
ir einn sem þekkir sitt heima-
fólk! Það hlýtur í rauninni
að þurfa mikið sálarþrek til
að skrifa jafnglaðlega bók af
jafnhörmulegum attaurðum og
gerðust í Rússlandi í heim.s-
styrjöldinni síðari. I endur-
minningunni yfirskyggir sig-
urinn fórnina.
Jóhannes úr Kötlum, sem
skrifar manna fegursta ís-
lenzku, hefur þýtt bókina;
þýðing hans ber honum alla-
jafnan mjög loflegan vitnis-
burð. En úr því hann lætur
menn að jafnaði snæða í stað
þess að borða, og talar um
tvípund í stað kílós, þá hefði
hann til samræmis mátt nota
orðið eftirlæti öðru hvoru í
stað hins danska. orðs uppá-
halds. Tilvísunarfornafnið sem
kemur stundum á óheppileg-
ustu stöðum: „. .. . sá hann
stúlkuna frá Kamsjin.. með
flagnaða, sólbrennda vanga,
fleiðraðar varir, í svitastork-
inni treyju, sem var að moka
með skóflu. .. .“. Þannig hefði
Jóhannes úr Kötlum aldrei
komizt að orði í frumsömdu
máli. — B. B.

Mér hefur nýlega taorizt taók
er svo heitir. Myndirnar eru þó
ekki eingöngu frá Akureyri,
heldur einnig frá nágrenni bæj-
arins; og þar gnæfir Herðu-
breið á einni mynd, en Detti-
foss steypist i gljúfrið á ann-
arri. Og ekki ber þar nútímann
£ Akureyri einan fyrir augu,
heldur fortíðina sömuleiðis; ó-
sköp er skrítið að sjá þar Odd-
eyrina 1387, eða ísinn á Pollin-
um í júní 1915.
Eðvarð Sigurgeirsson ljós-
myndari hefur tekið flestar
myndirnar, en nokkrar hefur
Hallgrímur Einarsson ljósmynd-
ari tekið eftir frummyndum
i eigu frú Önnu Schiöth. Mynda-
texta hefur Steiudór Steindórs-
son menntaskólakennari samið;
og vafalaust hefur hann skrif-
að ritgerðina um „Akureyri,
höfuðstað Norðurlands" í upp-
hafi bókar, þó ég sjái þess ekki
getið. J>að er prýðilegasta rit-<^
gerð; skýr, greinargóð, fróðleg,
rituð á hreinu máli og lýta-
lausu. Ekki kann ég þó því
orðalagi að staður eigi akra í
fórum sínum, eins og rætt er
um í upphafi ritgerðarinnar —
virðist þar seilzt um hurð til
lokunnar eftir upphöfnu mál-
fari. f ritgerðarlok er annáll
helztu atburða í þróunarsögu
bæjárins. — ísafoldarprent-
smiðja gefur bókina út.
Það hafa verið gefnar út
ýmsar myndabækur frá Réykja-
vík; og flestar „myndabækur
Akureyri í myndum
frá íslandi“ hafa einkum lýst
höfuðstað landsins. Mun þetta
fyrsta myndabókin sem hefur
sérstakan stað á landinu, ann-
an en Reykjavík, að uppistöðu;
hefur fyrirtækið heppnazt vel.
Veldur þar tvennt mestu um:
fegurð staðarins — bæði byggð-
,ar og náttúru — og góð ijós-
myndun. Eg vildi í því sam-
bandi nefna til dæmis 3. mynd:
skýin á loftinu og skuggaskil-
in fyrir ofan Svalbarðsströnd.
Eða hina eihkennilégu 33.
mynd, með gömlu bílana og
skipið sem manni finnst ein-
hvernveginn stærra en Vaðia-
heiðin að baki. Eða 36 mynd,
þar sem fimbulvetur ríkir á
heimskauti. Eða heimkomu
Kaldbaks. Og hvæ liátt skyldi
fólkið á 53. mynd vera komið?
Eg sting upp á 5000 metra hæð.
Skelfing eru Súlumar alltaf
mikilfengleg fjöll, og persónu-
leiki Kaldbaks er jafnan sam-
ur við sig. Hinsvegar finnst
mér 63. mynd blekkja mig með
lakari hætti: það sýnist vera
nær sléttur vegur upp að björg-
unum miklu bakvið Hraun.
Annað reyndist okkur 4. bekk-
ingum hér forðum daga, þegar
einmitt Steindór Steindórsson
fylgdi okkur að Hraunsvatni.
Eg vildi aðeins minna . á
þessa bók. Hún mætti vera
kærkomin öllum sem á Akur-
eyri búa, eða þar hafa dvalizt
og bera síðan hlýjan hug til
þessa vingjarnlega staðar.
B. B.
!■»»■■■■■■■■■■■■■■■<t
: Systrafélagið
Sunnudaginn 13. nóv. heldur Systrafélagiö Alfa
sinn árlega basar í Vonarstræti 4 — Félagsheimili
verzlunarmanna. Veröur basarinn opnaöur kl.
2 e.h.
Á boöstólum veröur mikiö af hlýjum ullarfatnaði
barna og eimiig margir munir hentugir til jóla-
gjafa.
Allir velkomnir.
Stjórnin,,