Þjóðviljinn - 01.12.1955, Blaðsíða 4

ÞJÖE>VILJINN — Fimmtudagur 1. desember 1055
Það er einkennileg tilviljun,
að sá íslendingur, nú lifandi,
sem mest allra hefur borið og
ber heill íslands, fuilveldi þess
og sa'nnarlegt sjálfstæði fyrir
bi’jósti, skuli eiga afmæli á
Sjálfan fullveldisdaginn — 1.
desember. •. En það er listamað-
íirinn EGGERT STEFÁNSSON,
f.
tenórsöngvari, rithöfundur og
skáld.
Það er fyilsta alvara mín,
er ég kalla hann skáld. Ekki er
það vegna þess, að hann hafi
gefið út ijóðabækur, leikrit eða
skáldsögui) heldur vegna þess
skáldanda: og skáldlega innsæ-
is, sem hvarvetna fylla rit-
v.erk hans. Sá skáldandi sveif
einnig yfir vötnunum í söng
hans og gerði hann að mesta
listamanni í söng, sem Island
hefur eignazt til þessa dags, og
jer engri rýrð kastað á aðra
söngvara -með þeirri fuilyrð-
íngu.
Listamannsbraut Eggerts
Stefánssonar hefur löngum ver-
ið þyrnum stráð, en á þeirri
braut tókst honum samt að-afla
sér þeirrar auðlegðar, 'sem er
öilum öðrum auði betri: sannr- J
ar menntunar, víðsýni andans,
samfara hinni fullkomnustu
listtækni. Hann hafði að heim-
an með sér .eina dýrmæta perlu:
gott og. göfugt hjarta, og þessi
perla var greypt í umgerð úr
skíru guiii, sem var ástin til
íslands, þjóðarinnar, sögu,
tungu, náttúru. Og á öllum ferð-
um sínum meðal margra er-
lendra þjóða um áratugi missti
Eggert aldrei af þessum dýr-
grip, heldur íágaði liann alltáf
vetur og belur. Hann hlýddi
kalli hjarta síns og gjörðist
fcoðberi islenzkrar listar úti í
iöndum, þótt það kostaði hann
það, að hann varð að iara á
mis við vel launaðar stöður
sem flytjandi erlendrar listar.
Það starf Eggerts hefur pft
verið misskilið og vanþakkað,
en margir ágætir rnenn hafa
kunnað að meta það, bæði ís-
lenzkir Qg erlendir. Má meðal
hinna síðarnefndu benda á hið
ágæta tónskáld Svía, W. Pet-
erson-Berger, sem taldi, að
Eggert hefði verulega „missi-
on‘‘ að rækja í því að kynna
heiminum islenzka tónlist. Og
þetta fræga tónskáld taldi
Eggert í röð hinna fremstu
söngsníllirtgá, sem það þekkti,
jafnvel betri en Forsell. Og
það verður aldrei metið, hversu
íslenzka þjóðin á Eggert mikið
að þakka fyrir það afrek, er
" hann vann með kynningu sinni.
v Áreiðanléga hefur hún orðið
til þess að vekja eftirtekt
héimsins á því, að frá ís-
Jandi gat fleira gott komið en
íiskurinn.' Þannig varð braut-
in greiðari íslenzkum lista-
' mönnurn, ’og rithöfundum, sem
eftirtékt heimsins beindist nú,
að.
Eggert song mikinn f jölda
íslenzkra sönglaga á grammó-
fónplötur, og þó að margar
þeirra séu gerðar áður en hin
' nýjasta og fullkomnasta upp-
tökutækni kom til sögunnar,
1 bera þær þó af öllum öðrum
íslenzkum hljómplötum vegna
•hinnar dásamlegu söngraddar
• og tækni og vegna listarinnar í
- flutningi laganna. Þessar söng-
plötur eru nú löngu ófáanleg-
ar. En ég hefi fyrir satt, að
Ríkisútvarpið eigi þær flestar,
’ ef ekki allar. En hvað sem veld-
‘ lir, Keyrast þær örsjaldan og
.rflestar aldrei. Finnst mér það
Sextíu 09 fimm ára
Eggert Stefánsson
• •
sonffvan
undarleg ráðstöfun, að snið-
ganga slíkan listamann sem
Eggert er, og ekki sæmandi
slíkri menningarstofnun.
undarins þroskast. En ef ein-
hver efar það, að Eggert sé
skáld, þá ætti hann að lesa í
þeirri bók kafia, sem nefnist:
Eggert Stefánsson og Lelia kona hans.
(Sig. Guom. tók myndina á lieimili þeirra hjóna í fyrrad.)
Ég gat þess i upphafi þessa
máls, að ég teldi Eggert
Stefánsson skáld. Hann hefur
ritað niikið og gefið út nokkrar
bækur og bæklinga. Helztar
þeirra eru ðsiands fata morgana
Reykjavík 1943, Óðurinn til árs-
ins 1944, og sjálfsævisaga, er
nefnist Lífið og ég. Af henni
eru komin út þrjú bindi, en hið
fjórða er því nær fullbúið til
prentunar. Sú ævisaga er um
margt einstök í sinni söð, því
að hún er fyrst og fremst saga
þess, hvernig andi og' list höf-
I ríki hestsins, og benda síðan
á, hvar betur og skáldlegar
hefur verið ritað um íslenzka
hesta. Þá ætti sá hinn sami
að lesa ritgerðina 11 Paradiso
í bókinni íslands Faia morgana.
Sú ritgerð og margt annað í
þeirri bók er meðal þess feg-
ursta, sem ritað hefur verið á
íslenzku á þessari öld, og feg-
urð þess ljómar æ því skærar
sem það er oftar og betur lesið
og íhugað. Ég set hér dæmi
um ritlist Eggerts. f ritgerð-
inni ísland 20. aldar segir hann:
„Sjálfstæði hið sanna og eina .
er lyndiseinkunn. Lyndisein-
kunn þessi skapar frelsi til
allr.a hluta, sem eru í kringum
okkur, og hefur okkur uppyfir
það, sem beygja vill hugann eða
líf manns í fjötra. Finnum vér
fjötrana nálgast eða verðum
vér varir við minnstu' kreppu
að frelsi manns, verður
það lyndiseinkunn þessi, sem
spyrnír á móti hættunni og
hindrar það að fjötTarnir legg-
ist alveg að lífi voru. . .“ í
ritdómi um Sölku 'Völku eftir
H. K. Laxness segir Eggert:
„Eins nú, — stórskáldið, sem
skrifað hefur lífsins bók ís-
lenzku þjóðarinnar, — ástir
Salvarar Valgerðar Jónsdóttur,
í tímabundnu umhverfi, sem
gleymist, en mynd hennar verð-
ur eilif eign allra, sem blóð
hafa í æðum, eld í huga og
skilið geta á íslenzku þessi
Ljóðaljóð íslenzkra sálna, —•
hann er krossfestur öfugur
fyrir þjóð sinni af afturgöng-
um íslenzks óeðlis, sem er
umburðarleysi í skoðunum, ó-
nákvæm gagnrýni á því, sem
virkilegt er, og á því, sem ein-
ungis sýnist, og skilningsleysi
á fljólandi frumeðli lífsins
strauma. Bardagaaðferð þess-
ara drauga er svo að fara að
peningum manna....“ „.... Hús
hins lifandi skálds hreyfist þó
ekki; hann veit, að Pétur Þrí-
hross allra tíma „gefur ekki
skáldum að éta, nema hann
þurfi að múta þeim.“ Og hann
veit, að skáldið hefur nóg í sín-
um heimi.“
„Næturgaiinn, segir hið stóra
BÆJARPÓSTURINN hefur
fengið eftirfarandi fyrirspurn
um fiskverð: Nýr steinbítur
og þorskur kosta jafnmikið,
eða kr. 2.40 pr. kg. En þeg-
ar búið er að herða þessar
sömu fisktegundir, kostar
kílóið af steinbítnum kr. 42 —
en af þorskinum kr. 35 —.
Hvernig stendur á þessum
verðmismun? Bæjarpósturinn
biður þá aðilja, sem f jalla um
verðiagningu þessara afurða,
góðfúslega að gefa upplýsing-
ar um þetta. Annars er verð
á harðfiski nokkuð misjafnt í
búðunum. — Bæjarpósturinn
spurðist fyrir um það í nokkr
um verzlunum í gær, og
reyndist það vera frá kr. 31
— upp í kr. 35,50 hvert kíló
af harðfiski (þorski), en kr.
42 — til 43,50 hvert kg. af
hertum steinbít. Sama er að
segja um fleiri vörutegundir,
verðið á þeim er dálítið mis-
jafnt í verzlunum. Um daginn
kom t. d. á markaðinn dá-
lítið af útlendu káli (hvítkáli
og rauðkáli), og mun það
hafa kostað í heildsölu (hjá
Grænmetisverzluninni) kr. 4
— hvert kg. En útsöluverðið
á því hjá verzlunum var tals-
vert xnisjafnt, komst að ég
Fyrirspurn um íiskverð — Misjaínt verð á sömu vöru
— Fylgist vel með verðlaginu — Bréí frá móður —
hygg upp í kr. 7,95 hjá sum-
um þeirra, en aðrar seldu
það á kr. 5,70 og kr. 6 —
hvert kg. Þessi verðmunur á
sömu vörutegundum er all-
einkennilegt fyrirbæri. Annað
hvort hljóta sumar verzlanir
að leggja talsvert minna á
vöruna en þeim er leyfilegt
(og það finnst rxiér ótrúlegt),
eða þá að aðrar verzlanir
leggja mun meira á vöruna en
þær hafa heimild til (og það
finnst mér trúlegra). Annars
vill Bæjarpósturinn enn einu
sinni áminna fólk um að
fylgjast vel með vöruverðinu
og hika elcki við að kvarta,
ef það verður vart við of
háa álagningu. Þótt það muni
kannski öft ekki miklu fjár-
hagslega, þá er það þó altént
ræktarsemi við heiðarleikann
að leiðrétta slíkt. Og úr því
við erum að tala um vöru-
verð og verzlanir, þá get ég
ekki stillt mig um að láta í
ljós aðdáun mína á því, hve
fisksalar eru yfirleitt geysi-
lega fíjótir að reikna! Eg
held, að þeir séu stundum
húnir að reikna út verðið á
fiskinum áður en liann kemst
á vigtina hjá þeim, og það
mjög nákvæmlega, eða því
sem næst upp á eyri. — En
hér kemur svo bréf, sem raun-
ar fjallar um verzlun og sölu-
mennsku, þótt þar sé um að
ræða aðra og sennilega verð-
meiri hluti en neyzluvörur
Reykvíkinga.
---□.
□----
MÓÐIR SKRIFAR: „Stjörnu-
bíó sýnir um þessar mundir
þýzku úrvalskvikmyndina
„Heiða“, sem er gerð eftir

skáld, vinnur stríðið. Hann
mun syngja yfir nýjum Romeo
“og'.Tú'líu og yfir laufskrúðúgum.
lystigörðum, þar sem elskend-
ur mætast. Sólskríkjan, „Am-
bassadör" hans ljér, mun
syngja yfir Salvöru Valgerði.
Jónsdóttur og hennar líkum hér
á íslandi. Afturgöngur munu
hverfa fyrir þessari lífsins sóR
og svo mun einnig verða hér.
Ástin ber lífið uppi. Hverfi hún
af jörðunni, hverfur lífið.“
Hvar sem gripið er niður í
ritgerðir Eggerts, verða fyrir
manni gimsteinar vizku og
mannkærleika og perlur lif-
andi stílsnilldar, og stundum.
er sem andi spádómsgáfu sé
yfir honum. í október 1937 seg-
ir hann í ritgerðinni íslenzka
listsýningin á Charlottenborg:
„Gagnrýnendur í bókmennt-
um Danmerkur vilja skipu-
leggja þar dálítið líka. Þeir
heinita Nóbelprísinn fyrir
Gunnar Gunnarsson. Hann býr
jú í Kaupmannahöfn, hann
skrifar á dönsku og hann er
íslendingur samt. En ef íslend-
ingur ætti að fá hann, þá
óskum vér helzt, að hann sé
íslendingur í húð og hár —-
standi fyrir ákveðnum íslenzk-
um hugsjónum, eins o. t. d.
skáldið í Hei'dísarvík, er skrif-
ar hið glæsilega, íslenzka mál,
eða hinn mælski snillingur á
Laufásveginum, og að Islandi
sjálfu komi sá heiður til góða.“
Hér er ekki rúm fyrir mikið
af tilvitnunum, en sá íslending-
ur er „úr skrýtnum steini1', sem
ekki finnur til hjartans í brjósti
sér, er hann les ritgerðir eins
og „Quo vadis“, „Ekki vænti
ég þú heitir Gilitrutt,“ „Kurt-
eisi“ og niargar fleiri.
En ég hef þó ekki talið það
rit Eggerts, sem hann mun
sjálfur telja sitt bezta verk,
en það er „ÓÐURINN TIL
ÁRSINS 1944. Þá náði hrifning
hans hámarki, er hann þóttist
sjá vonir sínar um fullkomið
sjálfstæði íslenzku þjóðarinnar
í þann veginn að rætast að
fullu. Þá orti hann þetta fagra
og kröftuga órímaða ljóð og
flutti það þjóðinni á nýársdag
Framhald á 11. síðu.
hinni vinsælu bók Jóhönnu
Spyri, Heidi. Hún gerist í
fögru umhverfi í fjallaland-
inu Sviss, og er ósvikinn lof-
söngur um náttúrufegurð og
heilnæmi sveitalífsins. Heiða
elst upp hjá afa sínum, er
býr í afskekktum kofa uppi í
hálendinu og unir hún hag
sínum vel. Sagan segir frá
viðhorfi gamla mannsins til
fólksins niðri í byggðinni, sem
hefur haft hann fyrir rangri
sök, og baráttu hans fyrir því
að fá að halda barninu hjá
sér. Kvikmyndin er frábær-
lega vel leikin, og bregður
upp mörgum skemmtilegum,
myndum úr sveit og kaup-
stað, auk þess sem hún tek-
ur til meðferðar ýms vanda-
mál uppeldisfræðinnar. — Að-
sókn að myndinni er feikimik-
il og sýnir, að Heiða á marga
aðdáendur hér heirpa. Bókin
Heiða lcom út á íslenzku fyr-
ir allmörgum árum, en er
uppseld fyrir löngu. Virðist
svo sem óhætt myndi að
endurprenta bókina, því að
hún er talin vera ein af heztu
unglingabókum heimshók-
menntanna, og er því sígild.“
Móðir,