Þjóðviljinn - 22.12.1955, Blaðsíða 8

8) — ÞJÓÐVILJINN — Fimmtudagur 22. desember 1955
Y------------------------->
þlÉÐtflUINN
Útgefandi:
Sameiningarflokkur alþýðu
— Sósíalistaflokkurinn —
-------------------------->
Þurfa nenn frekar
vitnanna við?
Um skeið í sumar skrifaði
Morgunblaðið dag eftir dag
greinar um það hvernig kjara-
barátta verkafólks í vor væri
undirrót alls ills, hvernig hún
hefði hrundið af stað nýrri dýr-
tíðarskriðu, raskað öllu jafn-
vægi í þjóðfélaginu og þar fram
eftir götunum. Hámarki sínu
átti þessi áróðursherferð að ná
með fundi sem Varðarfélagið
hélt, þar sem Bjarni Benedikts-
son hélt ræðu og sýknaði milli-
liðina af allri synd, lýsti þeim
sem hornsteinum þjóðfélagsins
sem héldi öllum stéttum uppi
af fórnfýsi og ósérplægni. Hefur
aldrei komið eins skýrt í Ijós
að Sjálfstæðisflokkurinn er að-
eins og einvörðungu flokkur
miililiðanna.
En þegar hér var komið urðu
f orsprakkar Sj álf stæðisf lokksins
sjálfir bangnir við áróður sinn;
þeim varð ljóst að hann mælt-
íst mjög iila fyrir meðal al-
mennings, og síðan hefur Morg-
tinblaðið verið miklu hljóðlát-
ar á þessu sviði. Enda veit
fólkið í landinu fullvel að bar-
átta verklýðsfélaganna í vor var
engin orsök, heldur afleiðing
fyrri verðbólgu, og vann engan-
veginn upp þá kjaraskerðingu
sem orðið hafði á undanförnum
árum. Og ekki hefur það held-
ur dulizt neinum, að verðhækk-
anir þær sem á hafa dunið
eru í fyllsta ósamræmi við lausn
verkfallsins; kjarabætur verka-
manna voru aðeins notaðar sem
átylia handa milliliðunum til að
moka saman meiri gróða.
Síðasta dæmið er svo glöggt
að jafnvei Morgunblaðið heyk-
ist á því að verja það. Meiri-
hluti Sjálfstæðisflokksins í bæj-
arstjórn Reykjavíkur hefur sam-
þykkt að útsvörin skuli hækkuð
um livorki meira né minna en
43% á næsta ári. Þótt allir hag-
fræðingar auðmannastéttarinnar
legðu saman væri þeim öldung-
is ófært að reikna út að slík út-
svarshækkun sé óhj ákvæmileg
afleiðing af 11% kauphækkun
verkafólks. Útsvarsupphæðin
hefði ekki einu sinni þurft að
hækka um 11%, að öðru ó-
breyttu, þvi ekki eru öll út-
gjöid bæjarins kaupgjald. En
jáfnvel þótt farið væri á yztu
þröm í útreikningum er hækk-
un sú sem íhaldið hefur sam-
þykkt að minnsta kosti fjórum
sinnuin hærri en nokkur rétt-
læting getur fundizt fyrir, og er
þá sukkið og óstjórnin og rang-
lætið í bæjarrekstrinum og út-
svarsáiagningunni látið liggja
milli hluta.
Þarna eru sem sé hirtir tug-
ir milljóna til þess eins að
skerða kjör almennings í bæn-
um. Og þessi leið er farin vegna
þess að ekki er tekið tillit til
'útsvara við útreikning vísitöl-
unnar, þannig að fólk fær þessa
blóðtöku ekki bætta í neinu.
Skyldu vera margir bæjarbúar
sem nú þurfa frekar vitnanna
sdð?
EGAR þeir Búlganín og
Krústjoff ferðuðust um Ind-
land á dögunum höfðu þeir eins
og frægt er orðið ýmislegt útá
stefnu Vesturveldanna í heims-
málunum að setja. Meðal annars
létu þeir í ljós álit sitt á Bag-
dadbandalaginu, sem stofnað
var síðastliðið sumar. Að þessu
bandalagi standa Bretland,
Tyrkland, Irak, Iran, og Pákist-
an, en Bandaríkin hafa heitið
því fullum stuðningi þótt þau
vilji ekki ganga formlega í það
enn sem komið er. Veldur þar
mestu um að eitt bandalagsrík-
ið, Irak, á að nafninu til í stríði
við ísrael, og engin bandarísk
stjórn lætur sér detta í hug að
móðga kjósendur ,af gyðinga-
ættum rétt fyrir forsetakosning-
ar með því að ganga í bandalag
við yfirlýsta fjandmenn ísra-
els. Það var víst í Kashmír sem
Krústjoff komst svo að orði, að
Bagdadbandalagið myndi ekki
verða langlíft, því að það mið-
aði að því að flytja kalda stríðið
til Asíu þvert ofan í vilja og
hagsmuni þjóðanna sem þar
byggju.
IJLÖÐ á Vesturlöndum skýrðu
frá þessum ummælum Krús-
tjoffs undir stórum fyrirsögnum,
en þau gerðu minna úr ræðu
sem annar erlendur gestur
flutti í indversku borginni
Bombay skömmu áður. Þar
kvað mjög við sama tón og hjá
Krústjoff, en ræðumaður gat
varla verið frábrugðnari fram-
kvæmdastjóra Kommúnista-
flokks Sovétríkjanna. Hann var
Saud konungur í Arabíu, sem
Hussein Jórdanskonungur
kom til Indlands í boði Nehrus
forsætisráðherra skömmu á eft-
ir hinum sovézku ráðamönnum.
Konungi var engu meira gefið
en Krústjoff um Bagdadbanda-
lagið. Hann kvað stofnun þess
tilraun eiiendra yfirgangsseggja
til að gera Asíuþjóðir að verk-
færum í valdabaráttu framandi
stórvelda og etja þeim hverri
gegn annarri. Saud hyllti hlut-
leysisstefnu Nehrus og kvað
hana eiga að vera fyrirmynd
annarra Asíuríkja.
QÍÐAN þeir Krústjoff og Saud
^ fluttu ræður sínar hafa at-
burðirnir orðið til þess að beina
athygli manna enn meira að
Bagdadbandalaginu. Þessa dag-
ana liggur við borgarastyrjöld
og byltingu í Jórdan útaf fyr-
irætlun valdhafanna þar að
láta að ósk brezku stjórnarinn-
ar og ganga í bandalagið. Sir
Gerald Templer, forseti yfir-
herráðs brezka heimsveldisins,
kom í síðustu viku til Amman,
höfuðborgar Jórdan, og færði
Hussein konungi og ríkisstjórn-
ERLEND TIÐINDI
Ný uppreisn í
eyðimörkinni
inni þau skilaboð, að brezku
stjórninni þætti miklu varða
að Jórdan gengi hið fyrsta í
Bagdadbandalagið. Meirihluti
ríkisstjórnarinnar tók máli
Templers vel, en fjórir ráðherr-
ar snerust gegn aðild að banda-
laginu og sögðu af sér. Þá
hröklaðist öll stjórnin frá, en
Hussein konungur fól eindregn-
asta bandalagssinnanum í henni
Hazza el-Majali, að mynda nýja
stjórn og ganga frá aðild Jór-
dans að Bagdadbandalag'inu. Af
því hefur þó ekki orðið, þvert "
á móti hröklaðist el-Majali frá
völdum í fyrradag eftir að alls-
herjarverkfall var skollið á í
landinu og tugir manna höfðu
fallið í helztu borgunum þegar
hei'lið skaut á mótmælafundi
gegn aðild að Bagdadbandalag'-
inu.
fTlÍÐINDI sem þessi eru eins
'* dæmi í Jórdan, Landið var
brezkt yemdargæzlusvæði frá
lokum heimsstyrjaldarimiar
fyrri til loka þeirrar síðari, er
það var viðurkennt sjálfstætt
ríki. í fyrstu var Jórdan að
mestu víðlent eyðimerkurflæmi
byggt nokkur hundruð þúsund
hirðingjum. En við skiptingu
Palestínu og í styrjöld araba-
ríkjanna við ísrael bættist Jór-
dan töluvert land og íbúatalan
komst upp í 1.600.000. Þrátt fyr-
ir formlegt sjálfstæði Jórdans
hafa Bretar jafnan litið á land-
ið sem hjálendu sína, Þeir hafa
frá upphafi greitt herkostnað
þess og brezkir liðsforingjar
stjórna hernum, sem talinn er
sá harðsnúnasti í arabaríkjun-
um. í raun og veru er ríkið
Jórdan handaverk Arabíu-Law-
rence, sem eins og kunnugt er
kom á bandalagi Breta og araba
g'egn Tyrkjum í heimsstyrjöld-
inni fyrri. Traustustu fylgis-
menn Lawrence í hópi araba
voru af konungsætt Hashemíta,
sem farið hafði halloka í bar-
áttu við Ibn Saud um völdin í
Arabíu. Að ráði Lawrence
bjuggu Bretar til tvö ríki handa
þessum vinum hans, Hashemíta-
prinsinn Feisal var gerður kon-
ungur Iraks og frændi hans kon-
ungur Jórdan.
¥)REZKIR ráðamenn hugðust
u tryggja valdaaðstöðu sina
við Miðjarðarhafsbotn til fram-
búðar með því að setja þessi
í-íki undir vini sína. Nú hafa
Bretar orðið að láta af hendi
herstöð sína við Súesskurð, og
þá reið þeim meira en nokkru
sinni áður á að festa sig í sessi
í Irak og Jórdan. Brezka ríkis-
istjórnin beitti sér þvi fyrir
stofnun Bagdadbandalagsins áð-
ur en Bandaríkin voru fáanleg
til að ganga formlega í það, til
þess að hindra að Egyptar tækju
óumdeilda forustu fyrir araba-
Glub pasha, brezki liðsforinginn
sem stjórnar her Jórdans.
ríkjunum öllum. Einræðisstjórn
Nuri el-Said í Irak gerði eins
og fyrr það sem Bretar buðu,
hún gekk í Bagdadbandalagið
og rauf þar með samtök araba-
ríkjanna. Svar egypzku stjórn-
arinnar við tiltæki Breta var að
reyna að fylkja arabaríkjunum
öðrum en Irak í nýtt bandalag.
Hún hefur þegar gert bandalög
við Sýrland og Saudi Arabíu
og hefur haft öll spjót úti til að
ánetja einnig Líbanon og Jórd-
an. Hefðu þau ríki skipað
séi' við hlið Egyptalands hefði
Irak einangrazt frá hinum ar-
abaríkjunum, og enginn vafi er
á að kalt hefði nætt um valda-
klíkuna í Irak í þeirri einangr-
un.
íT'RINDI Templers herráðsfor-
seta til Amman var því ekki
fyrst og fremst hemaðarlegs
eðhs heldur pólitísks. Innganga
Jórdans í Bagdadbandalagið átti
að hindra að Irak yrði einmana
í þeim félagsskap. Enginn vafi
er á að brezka stjórnin hefur
búizt við að innganga Jórdans
í bandalagið gengi eins og í
sögu. Uppreisnarástandið í land-
inu hefur 'komið Bretum og vin-
um þeirra í Jórdan mjög á óvart.
Þeir hafa ekki gætt þess að ríkið
hefur tekið miklum stakkaskipt-
um á fáum árum. Það er ekki
lengur samsafn dreifðra ætt-
sveita, sem fylgja foringjum sín-
um af fyllstu hollustu hvert sem
vera skal. Meirihluti lands-
manna er nú Palestínumenn,
með fasta bústaði, töluverðan
pólitískan þroska og sterka
þjóðernisvitund. Þetta fólk læt-
ur sig engu varða þá greiða sem
Arabiu-Lawrence kann að hafa
gert forfeðrum konungs þess fyr.
ir mörgum áratugum. Það er
fyrst og fremst arabar, hefur
ekki farið varhluta af þjóðernis-
vakhingunni sem farið hef ur um
arabalöndin á síðustu árum, og
telur sjálfstæða utanrikisstefnu
Egyptalands betur sæma araba-
ríkjunum en fylgispekt Iraks
við Vesturveldin.
XflNGAÐ til hafa Bretar alltaf
getað treyst því að þeir gætu
deilt og drottnað við Miðjarðar-
hafsbotn í krafti erfðafjand-
skaparins milli konungsættar-
innar i Amman og Bagdad ann-
arsvegar og konungsættarinnar
í arabisku höfuðborginni Riy-
adh hinsvegar. Hashemítar hafa
aldrei getað gleymt því að ætt
Saudanna hrakti þá út úr Ara-
bíu. En nú eru arabaþjóðirnar
að vaxa upp úr þessum leifum
frumstæðra þjóðfélagshátta. Það
liefur sýnt sig að þorri Jórdans-
búa hafnar hinum brezku vinum
konungsættar sinnar og vill óð-
fús gera bandalag við erfða-
fjendur hennar í Saudi Arabíu.
Hinsvegar er eftir að vita, hvort
þessi þjóðarvilji fær að ráða.
Hussein konungur, sem er ungur
og reiðir sig að mestu á brezka
ráðunauta, hefur rofið þing. Það
hefur löngum þótt brenna við
í arabaríkjunum, að úrslit kosn-
inga væru í grunsamlega miklu
samræmi við óskir ríkisstjórn-
anna sem séð hafa um fram-
kvæmd þeirra. Þó mun reyn-
ast erfitt að falsa kosningar í
þeim hluta Jórdans sem áður
heyrði Palestínu til.
AÐ er ekki einskær tilviljun
að Harold Macmillan lét af
hendi utanríkisráðherraembætt-
ið í Bretlandi sama daginn og
stjórn Hazza el-Majali lagði nið-
ur völd í Amman. Þá tíu mán-
uði sem Macmillan hefur verið
utanríkisráðherra hefur aðstaða
Breta við Miðjarðarhafsbotn
versnað svo ört, að heimsveld-
inu er bráð hætta búin. Kýpur
er eins og púðurtunna sem á
hverri stundu getur sprengt
hornstólpa Atlanzhafsbanda-
lagsins í loft upp. Ef Bretar
halda þar óbreyttri stefnu, að
kúga eyjarskeggja með aftökum,
hýðingum, fjöldahandtökum og
múgrefsingum, hlýtur að draga
til fullra vinslita með þeim og
Grikkjum. Leyfi þeir hinsvegar
Kýpurbúum að sameinast
Grikklandi tryllast Tyrkir. Of-
an á þetta hefur nú bætzt öng-
þveitið í Jórdan. Ef ekki tekst
að þröngva Jórdan inn í Bag-
dadbandalagið, eru álit og áhrif
Breta í arabalöndunum endan-
lega úr sögunni. Þess kann þá
að verða skammt að bíða að
spádómur Krústjoffs um upp-
lausn Bagdadbandalagsins ræt-
ist. M.T.Ó.
Þjóðhátíðarlog
Oddgeirs
ÝmSar af tónsmíðum Odd-
geirs Kristjánssonar eru fyrir
löngu kunnar um land allt, eink-
um meðal yngri kynslóðarinn-
ar.
Undanfarin 20 ár mun hann
á hverju ári hafa samið nýtt lag
á hverju ári til að syngja á þjóð-
hátíð Vestmannaeyinga. Nú hef-
ur hann valið úr þessari hátíða-
laga-syrpu sinni 5 lög og gefið
út. Eru lög þessi til sölu í bóka-
búðum og hljóðfæraverzlunum.