Þjóðviljinn - 08.07.1956, Page 5

Suamudagur 8.,júLí 1956 — I>JCÆ)VIL»JJLfiIN — (5
90% fólksins
atvinnulaust
þriðja hluta ársins
Ekki kynjasaga
f rá Tíbet
heldur veru-
leiki á
Norðurlandi
Vestur úr Eyjafirði opn-
ast fjörður milli hrikálegra
hamra: Ölafsfjarðarmúla og
Hvaldabjarga. Þetta er
stuttur fjörður. Fyrir botni
hans stendur þorpið Ólafs-
'fjörður og ber sama nafn
og fjörðurinn.
Það fer sjaldan mikið
'fyrir þessum stað í fréttum
blaðanna. Atvikin höguðu
því þannig að á þjóðhátíð-
ardaginn í sumar fékk ég
tœkifœri til þess að spjalla
við nokkra Ólafsfirðinga og
kynnast þessum stað örlít-
ið, Og þá kom í Ijós að í
Ólafsfirði hafa gerzt mikil
tíðindi — og ill. Hin verstu
itðindi.
• Ekki lengra síðan
Verkalýðssamtökin í Ólafs-
firði eru mjög ung. Það er
ekki lengra síðan en 1939 að
menn báru í poka á bakinu
möl og sand í húsin sem eru
uppi á brekkunni, — og þetta
gerðu menn fyrir 60—70 aura
um tímann. Enginn vildi helzt
byrja á því að borga út. At-
vinnurekendur biðu eftir því
að einhver annar byrjaði að
borga út kaupið.
Þá var ekkert verkalýðsfé-
Jag á þessum stað. En svo var
Verkalýðsfélag Ólafsfjarðar
stofnað með 22 félagsmönn-
um. Stofnendur höfðu raunar
ætlað að vera allmiklu fleiri,
en þegar einn atvinnurekand-
inn sem mættur var á stofn-
fundinum gekk út þegar
stofnendur áttu einir að vera
eftir, tíndust nokkrir verka-
menn út á eftir honum, til
þess að hann gæti sjálfur séð,
að ekki vildu þeir koma ná-
lægt slíkum verknaði sem
stofnun verkalýðsfélags. 1
augum svörtustu afturhalds-
sálnanna í Ólafsfirði jafngilti
slíkt framferði — stofnun
verkalýðsfélags — nánast því
að vera glæpamaður eða sveit-
arómagi, sem þeim fannst
nokkurnvegin eitt og hið
sama.
• Gáfust upp eftir árið
Aðalforgöngumenn að stofn-
un Verkalýðsfélags Ólafs-
fjarðar voru þeir Jón Guð-
mundsson og Hartmann Páls-
son. Það sem þjappaði mönn-
um sgman í félagið var eink-
um það, að útgerðarmenn
voru þá að reyna að koma á
þeirri breytingu frá fyrri
kjörum, að taka beitu- og
olíukostnað af óskiptum afla.
Og auðvitað reyndu at-
vinnurekendur að láta sem
ekkert félag hefði verið stofn-
að og þóttust hreint ekki
komnir upp á að semja við
verkalýðsfélagið (!) um kaup
og kjör. Rétt eins og atvinnu-
rekendur sjálfir hefðu ekki
bezt vit á því hvað ætti að
borga fyrir vinnuna! Þaðvoru
síldarsaltendur sein sömdu við
félagið um forgangsrétt fé-
lagsmanna og taxta þess 1
kr. mn tímann. Þeir sem ekki
sömdu urðu að sætta sig við
það að greiða kr. 1,10 um
tímann ætluðu þeir að láta
vinna eitthvað. Og verkalýðs-
félagið reyndist lífseigara en
■ ggHglg
við yzta haf muni hafa átt
undir allþung högg að sækja
hjá stjórnarvöldunum. Enda
fengu afturhaldsöflin því til
leiðar komið með ýmiskonar
,,hliðarráðstöfunum“ að nið-
ursuðuverksmiðjan færi úr
eign bæjarins. Og nú þegar
ég spyr verkamenn í Ólafs-
firði um afdrif niðursuðuverk-
smiðjunnar þeirra upplýsa
þeir: Hún hefur gengið kaup-
um og sölum. Félag nokkurt
keypti hana og saltaði í henni
síld. Síðan tók ríkið við en
gerði ekkert með verksmiðj-
una. Þá keypti Frystihús Ól-

Þannig er Ólafsfjarðarmúli. Talið er að vegarstœðið um
hann sé mun öruggara en flestum gat dottið i hug að
óathuguðu máli. Vegarstœðið mun fyrirhugað um Ijósa
hjallann yfir hömrunum — yzt til vinstri á myndinni —
og þaðan í smpaðri hæð fxaman í múlanum og skáhallt
niður til Ólafsfjarðar og er erfiðasti kaflinn á leiðinni
gilið sem aðeins sést í til hœgri á myndinni, en það verð-
ur að brúa. Sprengja verður veginn inn í bergið og verður
hann þvi tiltölulega öruggur — en jafnframt dýr. En þetta
verður fögur leíð í björtu veðri.
þeir höfðu ætlað, því eftir
árið gripu þeir feginshendi
tækifæri til þess að semja
við félagið um forgangsrétt
félagsmanna þess.
• „Ríkið“ flytur vélar
Svo mikið vissi ég þó um
Ólafsfjörð að verkalýðsfélag-
ið varð um skeið alláhrifarikt,
þvi fyrir áhrif verkalýðssam-
takanna mun það hafa verið
að bærinn reisti á sínum tíma
niðursuðuverksmiðju. En fyrst
ekki hefur verið hlífzt við að
svelta fiskiðjuver ríkisins
sjálfs um fjármagn og leyfi
til starfrækslunnar — jafnvel
synjað um innflutning á efni
í dósir — í sjálfri höfuðborg-
inni mun flestum veitast auð-
velt að skilja að niðursuðu-
verksmiðja lítils þorps norður
afsfjarðar hana, en þó ekki
vélarnar, enda lét ríkið flytja
vélamar burtu. Ein bezta
dósalokunarvél landsins kvað
hafa verið flutt burt nokkru
fyrir síðustu kosningar, að
þvi talið var til h.f. Matborg-
ar í Reykjavík.
• Verða að flýja
— En hvað er hér af bát-
um?
— Það eru 5 stórir bátar
og fjöldi af trillum. En báta-
afli hefur brugðizt við Norð-
urland á vetrarvertíðum og
bátarnir því farið til Suður-
lands og ekki komið aftur
fyrr en um miðjan maí, og
farið þá á togveiðar fram að
síldveiðum.
— Mikil síldarsöltun ?
— Það voru saltaðar hér 6
Frá Ólafsfirði
þús. tunnur í fyrra, sem er
það mesta um langt árabil.
Fyrir síðasta stríð voru salt-
aðar hér 12 þús. tunnur við
frumstæðustu skilýrði.
— Vetraraflinn hefur verið
lélegur, segið þið.
— Já það hefur verið afla-
brestur undanfarin ár, enda
togarar mjög á bátamiðunum,
einkum eftir að landhelgin
var stækkuð við suðurland.
Friðunarlínan rið Norðurland
þyrfti og ætti að vera dregin
frá Horni til Grímseyjar og
þaðan í Rifstanga.
— Getið þið verkað aflann
ef einhver væri?
’— Já, það er sæmilegt
frystihús og nægilegir mögu-
leikar til vinnslu fiskafla.
• Höfnin grund-
vallaratriði
— Höfnin?
— Það er áætlað að steypa
3 ker til lengingar á bryggju
sem er innan við garðinn, en
það var lítið sem ekkert unn-
ið við höfnina í fyrra, og ekki
byrjað neitt enn í sumar
(þetta var 17. júni). Það er
undirstöðuatriði að fullgera
hér örugga höfn, og til þess
þarf miklu stærra átak en
gert hefur verið, því enn verða
bátamir að fíytja héðan til
Eyjaf jarðar í vondum veðrum.
• Atvinna og kosningar
— Togarinn Norðlendingur
landar hér stundum?
— Já. Það em þriðjunga-
skipti um hann inilli Ólafs-
fjarðar, Húsavíkur og Sauð-
árkróks. Áhöfn hans er mest-
öll frá Ólafsfirði, og hefur
það valdið nokkurri óánægju.
— Er þá ekki næg atvinna?
— Næg atvinna! Nei, það
þyrftu að vera kosningar á
hverju ári hér í Ólafsfirði.
Þá væri þó byrjað á vinnu
mánuði fyrir kosningar og
miðað við það að láta vinna
fram að kosningum!
Atrinnan er þanuig að eft-
ir síðustu áramót mun hafa
verið samfelld rinna fyrir al-
menning í 7 daga á 4 mánuð-
um. Það kom tvisvar togari
og var 4ra daga vinna við
hann í annað skiptið en 3
daga hitt.
Til þess að næg vinna yrði
hér þyrftu togararnir að vera
tveir svo einn legði hér upp
afla í hverri viku.
• Múlavegurinn
— Er engin önnur vinna,
er ekki vegavinna á sumrin?
— Ólafsfjörður fær nokk-
urt framlag frá ríkinu, bæði
til Lágheiðarvegarins og
Múlavegarins. En það er
venjulega ekki byrjað á vega-
vinnu fyrr en undir haust.
Vegirnir em látnir danka
meðan sumarumferðin er en '
síðsumars koma svo utanhér-
aðsmenn til að vinna að vega-
lagningu. Ólafsfirðingar fá
ekki vinnu í vegunum þótt at-
vinnuleysi sé á staðnum. Jafn-
vel tæki sem hér em til eru
ekki notuð, heldur eru tæki
flutt hingað langt að.
— Mikill áhugi fyrir Múla-
veginum ?
— Já, allir Ólafsfirðingar
hafa mikinn áhuga fyrir að
Múlaveginum verði hraðað. Ef
við ætlum til Akureyrar þurf-
um við fyrst að fara alla
leið vestur í Skagafjörð, inn
hann og svo til Akureyrar.
Það er 4ra stunda hraður
akstur til Akureyrar nú, en
leiðin þangað myndi styttast
um 170 km þegar Múlavegur-
inn væri kominn.
• 90% fólksins
atvinnulaust
— Aðalböl ykkar er at-
vinnuleysið ?
— Já, það er óhætt að
segja að 90% af fólkinu hér
sé atrinnulaust a.m.k. 4 mán-
uði á vetri hverjum. Vegna
atvinnuleysisins flyzt fólldð í
burtu. En þrátt fyrir atrinnu-
leysið hafa ÓláfsfirðÍHgar
ekld sótt vinnu til bandaríska
hersins. Þeir fóm nokkrir eitt
árið, en ílengdust þar ekki —
nema 1 maður, — og fóra
ekki þangað aftur.
Allur fjöldinn af fólkinu
rill vera áfram í Ólafsfirði,
en það er ekki hægt neina
atrinna verði tryggð. Ráðið
til þess er að auka togara-
útgerð og stækkun landhelg-
innar.
Sá sem ekki telur það mikil
tíðindi og ill að 90% íbúa eins
staðar séu atvinnulausir
þriðja hluta ársins er ekki
dómbær á ill og góð tíðindi.
Það er máske fyrir að þetta
hefur verið veruleiki í smá-
bæ nyrzt á íslandi að aftur*
haldsblöðin íslenzku hafa
heldur birt kynjasögur um
kommúnista í Tíbet en segja
frá
firði. J. B.