Þjóðviljinn - 19.01.1957, Side 7

Laugardagur 19. janúar 1957 — ÞJÓÐVILJINN — (7
Lúðvík Jósepsson, viðskiptamálaiáðherra
Olíumálin
Leiga á olíuskipam
— leigan á Hamraielli
Síðari hluii
ÚG vík þá að hinu ádeilu-
" efni íhaldsblaðanna á mig
í sambandi við olíumálin, en
það er leigan á Hamrafellinu.
Því er haldið fram, að Hamra-
fellið hafi verið leigt til olíu-
flutninganna í vetur á okur-
leigu og muni skipið græða
um 14 milljónir króna í 4
ferðum.
Hvað er hið rétta í þessu
máli? Eins og áður er að vik-
ið í þessari grein tók Hamra-
fellið að sér að flytja til
landsins gasolíufarm í nóv-
ember sl. og tók þá 100 shill-
inga farmgjald. Það farm-
gjald var 50 shillingum lægra,
en olíufélögin höfðu ætlað sér
að leigja skip fyrir í því til-
felli, en hikuðu við vegna þess
að þau fengu ekki meðmæíi
fyrir slíkri flutningsgjalda-
hækkun. Enginn hafði skiljan-
iega neitt við þessa leigu
Hamrafellsins að athuga, ekki
einu sinni þeir sem síðar hafa
haldið því fram að skipið
þyrfti ekki nema 60 shillinga
fragt.
Leiga Hamrafells í þessum
fyrsta túr fór fram eins og
siður hefur áður verið með
leigu íslenzkra flutningaskipa.
Leitað hafði verið eftir til-
boðum í túrinn og þar sem
Hamrafellið var lægra en er-
lendu skipin var það tekið.
Þannig hefur þessu verið var-
ið þegar skip hafa verið leigð
til flutninga með heila farma,
eins og salt, sement, saltfisk,
eða annan vaming.
Á meðan Hamrafellið var í
þessum fyrsta túr sínum skall
Súez-stríðið á. Upp úr því
gjörbreyttist viðhorf skipafé-
laga til flutninga um Mið-
jarðarhaf og Svartahaf. Olíu-
félögin hér gátu yfirleitt ekki
fengið nein skip til olíuflutn-
inganna og alls ekki nema á
óstjórnlega háu verði. Ég
lagði því strax áherzlu á að
tryggja Hamrafellið til áfram-
haldandi flutninga fyrir okkur
á olíu úr Svartahafi, en þaðan
kaupum við nær alla okkar
olíu. Eigendur Hamrafells
færðust undan í fyrstu og
báru fyrir sig að norskir
skipaeigendur og aðrir, sem
þeir hefðu samband við, vildu
hvorki fyrir eitt né neitt verð
leggja akip sín í þessa flutn-
inga eins og málin stóðu. Big-
endur Hamrafells tilkjmntu
ennfremur að þeir hefðu leigt
skipið einn túr vestur um haf
vegna benzín- og olíuflutninga
til Keflavíkurflugvallar.
Fyrir mjög eindregin til-
mæli ríkisstjómarinnar féllust
eigendur Hamrafells á að taka
að sér flutningana frá Svarta-
hafi næstu mánuði og fengu
losað sig frá leigu skipsins í
vestur-túrinn. Þetta gerftist
þegar önnur skip voru yfir-
leitt ekki fáanleg til þessara
flutninga.
En þá kom spurningin um
leigugjald fyrir skipið. Skilj-
anlega töldu eigendur Hamra-
fells sig eiga rétt til sama
flutningsgjalds og þá var á
frjálsum markaði. Þeir töldu
sig gera vel að láta skipið í
þá flutninga, sem önnur skip
vildu yfirleitt ekki taka að
sér.
Þá var þess að gæta, að
hér var um að ræða þá 4
mánuðí ársins (des.—apríl),
sem fragtir eru alltaf hæstar
í íslandssiglingum og erfiðast
að fá skip í, Augljóst var að
fragtir á frjálsum markaði
fyrir þennan tíma voru að
minnsta kosti 220—240 shill-
ingar.
Ríkisstjórnin samdi við
Hamrafellið fyrir 160 shillinga
í 4 túra, eða vfir óhagstæð-
asta flutningatímann.
En var þá hægt eða rétt-
mætt að ákveða. lægri flutn-
ingsgjöld fyrir skipið?
Ég vil ekki draga úr því, að
Hamrafellið hafi getað tekið
að sér þessa flutninga fyrir
lægra gjald, en réttmætt er
að meta aðstæður allar. Gat
ekki ríkisstjórnin beitt há-
marksákvæðum á fragtir
Hamrafells og ákveðið jafnvel
60 shillinga fragt? Ég kynnti
mér þessi atriði áður en
Hamrafellið var leigt. Að vísu
gat ríkisstjórnin lagalega séð
fyrirskipað lægri fragt en 160
shillinga, en hvaða reglur
höfðu gilt um ákvörðun farm-
gjalda í hliðstæðum tilfellum
við þetta?
Athugun leiddi í ljós, að
hámarksákvæði um fragtir
hafa ekki verið notuð þegar^
um heila farma hefur verið að
ræða. Þannig hafa t.d. öll ís-
lenzku skipin jafnan búið við
þær fragtir í saltflhtningi,
sementsfhitningi, saltfiskflutn-
ingi og öðru slíku, sem frjáls
skipa-markaður hefur sagt til
um.
Hámarksfragtir hafa hins
vegar gilt um „stykkja-vöru“
og hliðstæðan flutning. Þær
reglur hafa eðlilega verið
þannig í framkvæmd að stund-
um hafa íslenzku fragt-taxt-
amir verið hærri en á frjáls-
um markaði, en stundum
lægri.
Eimskipafélag Islands hefur
lengi búið við þessi kjör og
sum árin grætt vel, en önnur
minna. Það var því augljóst,.
að skapa þurfti hér nýja reglu
gagnvart Hamrafellinu, ef fyr-
irskipa átti því hámarksflutn-
ingsgjald.
Ég vil ekki neita því að rétt
kunni að vera að ákveða slíkt
hámarks-flutningsgjald, en
hitt er mér ljóst að þá verður
jafnframt að ákveða öðrum
íslenzkum skipum, sem flytja
heila farma milli landa, há-
marksflutningsgjöld.
Að þessu sinni var Hamra-
fellið leigt með sérstökum
hætti. Það var nauðugt tekið
í þessa flutninga yfir óhag-
stæðasta tíma ársins og látið
hætta við aðra flutninga. Við
það var samið um 4 ferðir og
að minnsta kosti um 8 millj.
króna lækkun á þeim frá
frjálsum markaði.
Með 160 shillinga fragtinni
var farinn millivegur milli
þess flutningsgjalds, sem skip-
ið hafði áður fengið fyrir sína
fyrstu ferð og enginn hafði
neitt að athuga við, og þess
sem frjáls markaður bauð,
eins og komið var.
Upp úr þessari leigu Hamra-
fells verður að sjálfsögðu tek-
in afstaða til þess, hvort flutn-
ingsgjöld þess verði almennt
miðuð við hámarksákvæði, eða
látin fylgja frjálsum markaði.
Þessi leiga Hamrafells verður
einnig að skoðast í því ljósi,
að hér var um nýtt skip að
ræða, sem var að hefja rekst-
ur sinn og eðlilega með noklt-
urri óvissu um allt honum við-
komandi.
Þá gerði ríkisstjórnin um
sama leyti og skipið var leigt,
ráðstafanir til þess að skatt-
leggja kaup þess um 9 millj.
króna með 16% yfirfærslu-
gjaldinu nýja. Það má því
segja, að Hamrafellið hafi
verið:
Framhald á 8. síðu.

KVEÐJA
Við skiptumst á kveðjum,
tií skllnaðar dró.
Það orð voru aðeins,
innantóm þó
og sá ekki stað,
líkast síðvetrarsnjó.
Þú trúðir þeim. illa,
ég trúði þeim ver.
Skrök eða draumur
vor skilnaður er
Við héldum .til suðurs,
ég sagði við þig:
Sjá öldurnar bláu,
þœr baða í sól!
Við sáum til norðurs,
þú sagðir við mig:
Sjá öldurnar bláu,
nú byrgja þœr sóli
Fullyrtu aldreí,
þó Hnnist þér það,
að fold eða himinn
skilji vkkur að.
Þá líður að kveldi
og lœkkuð er sól,
tvö munu gista
þitt taugrefta skjól!
aldrei í draumum
einn um þitt ból.
Sem skuggann þú leiðir
um langt eða skammt,
skóhljóðið tveggja
skynjar þú jafnt.
Því menn eða guðir,
né mar eða land,
ei megna að slíta
vort örlagaband
og klöppin og björkin
þær kunna á því skil,
og kyljan og lœkurinn
sanna þar til:
að hvernig sem viti
og vilja er beitt,
anda sem unnast
ei aðskilur neitt.
____ Halldóra B. Björnsson
• þýddi.
GABRIELA MISTRAL
Kennslukonan frá Los Andes
Á einum þeim stað á vest-
urhveli jarðar sem f jarlægast-
ur er okkur íslendingum bjó
fyrir nokkrum áratugum fá-
tæk kennslukona sem hét'Luc-
ila Godoy y Alcayaga. Godoy
var nafn föður hennar, Al-
cayaga nafn móður hennar, og
bæði voru nöfnin af basknesk-
um uppruna. Þegar Spánverj-
ar lögðu Suðurameríku undir
sig á sextándu öld komust
Baskar til Chile og blönduð-
ust þar frumbyggjunum, Indí-
ánum. IJr þeim lindum var
blóð það runnið, sem streymdi
um æðar Lucilu, höfugt blóð
og órólegt. Faðir hennar yfir-
gaf fjölskylduna þegar hún
var smátelpa, og sjálf varð
hún fyrir þeirri smán í skóla
að vera gerð afturreka fyrir
heimsku sakir. Hún varð að
afla sér þekkingar á eigin
spýtur og hafði náð þeim
árangri að nú var hún sjálf
kennslukona í bænum Los
Andes. Þar sóttu örlögin hana
heim tvítuga. Járnbrautar-
verkamaður, Romelio Ureta að
nafni, átti þar einnig heima
og þau felldu saman hugi.
Fátt er vitað um samband
þeirra annað en það að hann
brást henni. Hann sneri að
vísu til hennar aftur en
skömmu síðar svipti hann sig
lífi.
Takmarkalaus örvænting
heltók ungu stúlkuna, og ör-
væntingin var svo magnþrung-
in að hún gagnsýrði alla vit-
und hennar og skírði hana í
þjáningum, þar til kennslu-
konan var orðin mesta skáld
Suðurameríku. Örvæntingin
breytti Lucilu Godoy y Al-
cayaga í Gabrielu Mistral.
Nokkur minningarkvæði um
hinn látna fengu verðlaun í
bókmenntakeppni 1914, og
brátt bárust hin myrku
ástríðufullu ljóð hennar borg
úr borg og land úr landi í
heimi spænskumælandi þjóða.
Hún hætti ekki að kenna; hún
batt ást sína við fátæk börn
þjóðar sinnar og varð svo
kunnur uppeldisfræðingur, að
hún var kvödd til Mexíkó 1922
til að skipuleggja skólakerfið
þar í landi. Sama árið kom
fyrsta stóra ljóðabókin henn-
Framhald á 11. síffu.