Þjóðviljinn - 03.02.1957, Side 7

Sunnudagur 3. febrúar 1957 — ÞJÓÐVTLJINN — (7
Á knatts'pyrnuveilinum: í miðju: Róbert Arnfinnsson sem Peppone og Valur Gísla■
son sem Don Camillo.
Þjóðleikhúsið:
Don Comillo
©0 Pepponc
Leikritun og leikstjórn:
WALTER FIRNER
Smásögur ítalska skáldsins
Giovanni Guareschi um prest-
inn og bæjarstjórann verða ekki
taldar stórvirki í veröld bók-
menntanna, en hafa engu að
síður farið sigurför um heim-
inn og fyrir löngu unnið
traustar vinsældir á landi hér
vegna þýðinga og upplesturs
Andrésar Björnssonar og
snjallrar túlkunar leikaranna
Fernandels og Cervi á hinu
hvíta tjaldi. Þær ástsældir eru
réttmætar og auðskildar, frá-
sögn skáldsins er einföld, ljós
og lifandi, gædd auðugri, góð-
látlegri kímni og miidum, ómót-
stæðilegum töfrum. Guareschi
er einn þeirra lánsömu höf-
unda sem „forðast ei leik hinn-
ar léttu gígju“, en slaka þó
hvergi á listrænum kröfum,
djúp alvara býr að baki fyndni
hans, óvæntum uppátækjum og
kátlegum hugmyndum. Hann
er skyggn á fólk og skír-
skotar beint til hjartans; í því
er leyndardómur hans fólginn.
í sögnum þessum speglast
ítölsk stjórnmól með kótbros-
legum hætti, miskunnarlaust
og óvægið stríð stétta og
flokka, en skáldið stendur ut-
an þeirrar baráttu. Máðurinn
sjálfur er það eina sem máli
skiptir í augum hans, gildi
hans og göfgi, hann er á sama
máli og Hjalmar Gullberg:
„Um verðleik flokks þíns verð-
ur einskis spurt! Það varðar
þig“. Hann skopast óspart að
pólitísku ofstæki, innantómum
slagorðum og gífuryrðum,
dauðri og skaðvænni bókstafs-
trú, og beinir tvíræðu háði
sínu jafnt að forustumönnum
verkalýðs og kirkju. Mig gild-
ir einu hvort maðurinn heit-
ir Lenín eða Jón, segir Kristur
við Don Camillo, og skipar
honum að bendla sér ekki við
stjórnmál, skipta sér ekki af
orðstír Paradísar. Góðir menn
og gegnir eru alstaðar til, hvað
sem öllum stjórnmálum líður,
og á meðal þeirra eru prest-
urinn kaþólski og hinn komm-
úníski bæjarstjóri — þeir eru í
senn hatramir andstæðingar og
óaðskiljanlegir vinir, enda miklu
skyldari en virðast mætti í
fljótu bragði: Peppone sann-
kaþólskur innst inni og Don
Camillo traustur lýðræðissinni
og vinur fólksins. Og vinir okk-
ar allra eru þeir báðir og
ánægja að kynnast þeim á ís-
lenzku sviði í meðförum mikil-
hæfra leikara. ý".1
Walter Fimer, hinn virðulegi
gestur Þjóðleikhússins, hefur
snúið sögum Guareschi í leik-
rit og sýnt oft og víða, en
Firner er mikilvirkt leikskáld
og frægur leikhúsmaður í
Austurríki, sínu heimalandi.
Hann mótar efnið að eigin
vild, fellir saman atriði. skap-
ar nýjar persónur og nýja at-
burði þegar svo ber undir. en
allt kemur fyrir ekki — eig-
inlegan sjónieik er ekki hægt
að skapa úr sundurlausum
smásögum, verk hans skortir
að vonum þungamiðju og leik-
ræna stígandi, upphaf ,og endir.
Leikritið er ekki annað en
myndabók í tíu köflum, en. lit-
rík bók og glæsileg. bráð-
skemmtileg og hugstæð hverj-
um manni. Fram af blöðum
hennar stiga þeir báðir ljós-
lifandi, féndurnir og vinirnir
frægu, enda er þeim ólítill
styrkur að meistaralegum orð-
ræðum Guareschi; öll eru sam-
skipti þeirra prýdd safarikri
kímni og mannlegri hlýju.
Firner segir valda kafla úr
sögunni og um val hans má
eflaust deila, en megininntak
hennar birtir hann i skýru
ljósi. Athyglin beinist öll að
þeim Camillo og Peppone —
aukapersónur eru margar, en
koma lítt við sögu og fæstar
gæddar sönnu lífi,
Réttan og nákvæman skiin-
ing ieikstjórans á sínu eigin
verki ætla ég sízt að draga í
efa, en leyfi mér að dást að
mikil tækni hans, stjórnlagni
og atorku. Leikararnir leggja
sig alla fram, látbragð þeirra
og hreyfingar eru hnitmiðaðri
og ákveðnari en oftlega áður
og þarf ekki að efa að þeir hafi
margt .lært af hinum þraut-
reynda og mikilhæfa leikstjóra
Knattspyrnukeppnin er gott
vitni um skaphita hans, örugga
stjórn og nákvæmni, en aðeins
eitt vitni. af mörgum; Walter
Firner tekst furðuvel að
kveikja suðræna glóð á hinu
norræna sviði.
Valur Gíslason túlkar hið
mikla, kröfuharða og þakkláta
hlutverk Don Camillos af slík-
um ágætum að hann hefur vart
meira „afrek upnið um sína
daga. Honum tokst að fella
sundurleita eiginieika hins eiu-
stæða klerks i svo formfasta,
lífræna heild að við gleym-
um að um leik sé að ræða —
bráðlyndi prestsins, baráttu-
fýsn og taumlaus stríðni, orð-
heppni, góðvild og hjartahlýja,
allt sem Don Camillo segir
og gerir verður eðlilegt og
satt í meðförum hins snjalia
og vandvirka leikara. Gervi og
látbragð gætu tæplega verið
betra, hár maður, þreklega vax-
inn og sýnilega rammur að afli;
svipbrigðin snögg og mæisk og
laus við ýkjur. Leikur Vais er
ef til vill skemmtilegastur og
rikastur að blæbrigðum þegar
hann ræðir við Krist, þar birt-
ist skýrast djúpur, mannlegur
skilningur hans á hinu mikla
hlutverki. Frægir listamenn er-
lendir hafa leikið Don Camilio
af margvíslegri snilli — við
getum verið hréykin af Val
Gíslasyni og kjósum hann ekki
öðru vísi.
Mér er ekki grunlaust um
að hlutur félaga Peppone sé
öllu minni í leiknum en í sög-
unni, og má þó vera að um
missýningu sé að ræða. Þó að
Róbert Arnfinnsson sé yngri
leikari og óreyndari skipar
hann vandfyllt sæti sitt með
ærnum sóma, leikur hans er
einnig hnitmiðaður og eðlileg-
ur, gerhugull og lifandi. Ásýnd
hans, hreyfingar, sérstætt
göngulag og öll framkoma bera
greinilegt og ósvikið mark erf-
iðismannsins, leikstjórinn ger-
ir hann jafnvel of almúgaleg-
an í útliti og klæðaburði að
mínum dómi, og. helzti vand-
ræðalegan þegar svo ber und-
ir. Túlkun Róberts er jafnan
sjálfri sér samkvæm engu síð-
ur en Vals, og skapgerð bæj-
ai-stjórans og innra manni lýsir
hann Ijóst og skýrt: Peppone er
í öllu drengur góður, viðkvæm
sál undir hrjúfu yfirborði.
Raust hans er ekki fáguð, en
mikil og snjöll eins og verka-
lýðsforingja sæmir, og engum
mun sýnast fýsilegt að eiga
gistingu undir hnefa hans.
Leikur þeirra Róberts og Vals
er með miklum ágætum, sam-
an bera þeir uppi hina litríku
og mannmörgu sýningu eins og
ætlazt er til.
Aðeins eitt hlutverk annað
er mikilsvert í leiknum, en
leikarinn raunar ósýnilegur —
Fjárkúgun prestsins. Don Camillo (Valur Gíslason),
Smilzo (Jóhann Pálsson), Straziami (Flosi Ólafsson)
og Brusco (Baldvin Halldorsson).
rödd Krists, en hún er í senn
samvizka prestsins og túlkur
skáldsins sjáifs. Orð Indriða
Waage eru þróttmikii, látlaus
og skýr, inniieg og rata beint
til áheyrenda. Af öðrum leik-
endum ber fyrst að nefna
Amdisi Björnsdóttur, kennslu-
konuna gömlu sem skýrir efni
leiksins í byrjun, hún er kon-
ungholl með afbrigðum og
löngu gengin í barndóm. Gervi
Arndísar er ágætt og leikurinn
raunsær, en orðræður hennar á
banasænginni þróttmeiri en
skyidi, en um það verður að
vísa til leikstjórans. Gestur
Pálsson er l.átlaus oe mjög
eðlilegur í gervi kirkjuvarðar-
ins, góðmannlegur og grár fyr-
ir hærum, og skemmtilegt er
að kynnast elskendunum ungu,
Bryndísi Pétursdóttir og Bene-
dikt Árnasyni, heitri suðrænni
ást þeirra og sífeldum pólitísk-
um erjum. Bessi Bjarnason er
lögreglustjóri og næstum ótrú-
legt lítilmenni, en svipbrigði
hans og hreyfingar fyndnar og
skopiegar í bezta lagi. Af ung-
um og ötulum fylgismönnum
Peppone kveður mest að Baid-
vin Halldórssyni, hinum reið-
mælta áróðursmanni, og Heigi
Skúlason dregur upp óhugnan-
lega mjmd drápsmannsins sem
óttinn knýr til nýrra hermdar-
verka. Jón Aðils er mjög lát-
laus í hlutverki hins aftur-
haldssama stórbónda, og Inga
Þórðardóttir sómir sér vel sem
kona Peppone, skartkjóllinn
svarti fer henni ágætlega.
Tjöld Lárusar Ingólfssonar
eru mikið verk og vel unnið í
hvívetna, en sjö ólík svið ber
íyrir augu. Öll falla tjöldin
vel að efni leiksins, en litirn-
ir mættu oftlega vera mildari,
Skriftastóllinn: Valur
Gíslason sem Don Camillo
og Róbert Arnfinnsson sem
Peppone.
fallegri og þægilegri á að líta.
Aðsetur prestsins á fjallinu
er líkara helli en híbýlum
manna, en leikstjórinn veit
auðvitað fullkomin skil á þeim
hlutum, þannig eiga þeir að
vera. Þýðingin er nákvæm og
vönduð, en Andrés Björnsson
hefur að sjálfsögðu snúið leik-
ritinu á íslenzku.
Hlýjum viðtökum áhorfenda
er alger óþarfi að lýsa. Mest
var hinum ágæta gesti Walter
Firner fagnað að Ieikslokum
og óspart klappað lof í lofa
bæði á sviðinu og í salnum, en
hann skipti blómakörfum sín-’
um á milli aðalleikendanna; og
allir virtust :há'fá' lifáð mik’a
ánægjustund.
Á. Hj.