Þjóðviljinn - 15.02.1957, Qupperneq 10

10) — ÞJÖÐVILJINN — Föstudagur 15. febrúar 1957
\
^ Framhald af 7. síðu.
að koma ákvæðum hennar x
framkvæmd.
1 fjórðu grein segir svo um
það atriði:
Eftir því sem við á, skal
“''hvert aðiidarríki hafa sam-
vinnnu við hlutaðeigandi
vinnuveitenda- og verkalýðs-
samtök, með það fyrir aug-
um að korna ákvæðum sam-
þykktarinnar í framkvæmd.
. Formlega fullgildingu skal
senda framkvæmdastjóra Al-
þjóðavinnumálaskrifstofunnar
til skrásetningar, og gengur
hún þá, eins og áður segir, í
gildi ári eftir að fullgildingin
hefur verið skráð hjá I.L.O.
Það ber að taka fram i til-
kynningunni til Alþjóðavinnu-
málaskrifstofunnar, livort á-
kvæðum samþykktarinnar
verði beitt til fullnustu eða
með takmörkunum. Sé um
takmarkanir að ræða, ber að
gera grein fyrir þeim tak-
mörkunum í einstökum atrið-
um.
í 9. grein eru ákvæði um
það, hvenær aðildarríki, sem
fullgilt hafa samþykktina,
geti sagt henni upp, ef þeim
sýnist svo. — Uppsögn er
heimil að 10 árum liðnum frá
fyrstu gildistöku samþykktar-
innar. Þó öðlast slík uppsögn
ekki gildi fyrr en ár er liðið
frá skrásetningardegi upp-
sagnar. Sé uppsagnarheimild
þessi ekki notuð innan árs frá
lokum 10 ára tímabilsins,
framlengist fullgildingin um
' annað 10 ára tímabil — og
• svo koll af kolli á 10 ára
fresti.
Skylt er framkvæmdastjóra
Ai(þjóðavinnumálaskrifstof-
unnar að senda aðalritara
Sameinuðu þjóðanna allar til-
kynningar um fullgildingar
aðildarríkjanna á þessari sam-
þykkt.
Sú skylda fellur, eins og áð-
ur er sagt, á þau aðildarríki,
sem fullgilda samþykktina, að
þau eru þar með orðin skuld-
bundin til að stuðla að því, að
við hvers konar vinnu séu
konum greidd sömu laun og
körlum fyrir jafn verðmæt
störf, og er þeim skylt að
tryggja framkvæmd þessarar
reglu að svo miklu leyti sem
unnt er, með tilliti til þeirra
aðgerða, sem hafðar eru við
ákvörðun launa, í hverju ein-
stöku aðildarríki um sig.
^ Samstarísneíndir
Eins og allir vita, er kaup
hér á landi almennt ákveðið
með samningum milli atvinnu-
rekenda og verkalýðsfélaga
^eða annarra launþegasamtaka,
og hefur ríkisstjórn aðeins í
undantekningartilfellum bein
afskipti af ákvörðun kaup-
taxta eða launasamninga.
Þó getur ríkisstjórnin á
ýmsan hátt stuðlað að því, að
Jíomið verði á reglunni um
sömu laun kvenna og karla og
fullnægt þannig skyldum þeim,
sem samþykktin leggur aðild-
arríkjum, sem hana hafa full-
gilt, á herðar. Ber sérstaklega
að hafa það í huga í þessu
sambandi, að skyldur ríkis-
stjórna miðast við þær reglur,
sem hér gilda um afskipti rík-
isvaldsins af ákvörðun kaup-
gjalds.
Það er ljóst, af' skýrslum
Alþjóðavinnumálastofnunar-
innar, að ríkisstjómir þeiira
Launaiafnrétti karla og kvenna
ríkja, sem fullgilt hafa sam-
þykktina, fullnægja skyldum
sínum samkvæmt henni á
mjög mismunandi hátt.
Nokkur ríki hafa látið sér
nægja að hvetja samtök at-
vinnurekenda og launþega til
þess að fylgja reglunni um
sömu laun til kvenna og
karla fyrir sömu störf. Ann-
arsstaðar hefur að frumkvæði
rikisstjórna verið komið á fót
samstarfsnefndum skipuðum
fulltrúum verkalýðssamtaka
og atvinnurekenda, til þess að
vinna sameiginlega að málinu
og koma því í framkvæmd.
Teldi ég mjög eðlilegt, að
slíkt samstarf yrði reynt hér,
en bæri það ekki fullnægjandi
árangur, væri hvenær sem
mönnum sýndist hægt að fara
þá leiðina að koma launajafn-
rétti á með lagasetningu, eins
og ráð er fyrir gert í 2. grein
samþykktarinnar, sem eina af
fleiri hugsanlegum leiðum til
framkvæmda í málinu.
Málið taíið
Kvennasamtökin í landinu
hafa lengi barizt fyrir launa-
jafnrétti, og hin síðari ár hafa
þau lagt mikla áherzlu á, að
„jafnlaunasamþykktin frá
1951“ fengi fullgildingu Is-
lands. — I orði hefur málinu
ekki verið illa tekið en í
reyndinni hefur verið tafið
fyrir því með málamynda-
athugunum, sem aðeins hafa
endað í undanbrögðum, en
engri framkvæmd.
Strax í haust lét ég búa
jafnlaunasamþykktina til þing-
flutnings og afhenti. hana
meðráðherrum mínum til at-
hugunar á mannréttindadag-
inn í haust (24. október). Ég
hafði nefnilega ávallt litið á
þetta mál sem almennt mann-
réttindamál fremur en kven-
réttindamál í þrengri merk-
ingu. Á ríkisráðsfundi höldn-
um á Bessastöðum 26. janúar
sl. — daginn áður en Kven-
réttindafélag Islands minntist
hálfrar aldar afmælis síns,
staðfesti forseti íslands svo
tillögu mína um að þings-
ályktunartillaga sú, sem hér
er til umræðu, yrði flutt sem
stjórnartillaga á þessu þingi.
Fer vel á þvi, að ísland full-
gildi jafnlaunasamþykktina
einmitt nú á þessum merku
tímamótum kvenréttindasam-
takanna, en þau hafa sem
kunnugt er þráfaldlega á und-
anförnum árum krafizt þess
af þingi og stjórn að alþjóða-
samþykktin um sömu laun
kvenna og karla yrði fullgilt
fyrir Islands hönd.
Á því er þó nú þegar orðin
alllangur dráttur, sem óþarft
er að verði miklu lengri.
Allt frá árinu 1948 hafði ég
flutt frumvarp til laga um
jafnrétti kvenna og karla, þar
á meðal um algert launajafn-
rétti. Þing eftir þing var mál-
ið flutt og því vísað til nefnd-
ar. Þar lögðust stjórnarflokk-
arnir á málið. Stóðu þeir svo
fast gegn því, að meirihlutinn
fékkst aldrei til að gefa út um
það nefndarálit. Á þinginu
1954 sótti ég það allfast, að
framhaldsumræður fengjust
um málið. En ekki fékkst það
fremur en áður. En þá fluttu
nokkrir þingmenn úr Sjálf-
stæðisflokknum tillögu til
þingsályktunar. um að skora á
ríkisstjórnina. að rannsaka
hvaða ráðstafanir ísland þyrfti
að gera, til þess að geta full-
gilt jafnlaunasamþykktina frá
1951.
Eftir að þessi tillaga hafði
verið samþykkt, var því all-
oft borið við, að ótímabært
væri að ræða frekar frum-
varpið um sömu laun kvenna
og karla, þar sem það væri í
rannsókn hjá ríkisstjórninni,
hvað hægt væri að gera í
þessum launajafnréttismálum.
— Var af þessu auðséð, að áð-
urnefnd tillaga var í þeim eina
tilgangi flutt að tefja fyrir
launajafnréttisfrumvarpin'u.
En hvað kom þá út úr
„rannsókninni“, sem fram-
kvæmd skyldi samkvæmt til-
lögu Sjálfstæðismanna? Auð-
vitað ekki neitt, enda gat
ekkert út úr henni komið. All-
ir vissu, að þaraa var bók-
staflega ekkert rannsóknar-
efni til.
Það vantaði svo sem ekki,
að milliþinganefnd var skip-
uð til þessarar „rannsóknar",
og niðurstaða hennar varð sú
að vilja fyrrverandi stjórnar,
að jafnlaunasamþykktina væri
ekki hægt að fullgilda að ó-
breyttum lögum. En hinsveg-
ar fylgdu nefndarálitinu eng-
ar tillögur til lagabreytinga,
svo að fullgilding yrði þá
rhöguleg. Og svo liðu tímar
fram, að hvorki kom neitt
kvak frá flutningsmönnum
„rannsóknartillögunnar“, né
frá ríkisstjórninni. Niður-
staðan: „Ekki hægt“, var það
lokaorð í málinu, sem hvorir-
tveggja virtust fyllilega sætta
sig við. -— Þannig leit út
fyrír að tekizt hefði varanlega
að stinga málinu svefnþorn.
En fyrst áhugi meirihluta
þings beindist svo eindregið
að nauðsyninni á fullgildingu
jafnlaunasamþykktarinnar, en
ekki að sama skapi að lögfest-
ingu á frumvarpi mínu um
sömu laun kvenna og karla,
hefi ég nú einmitt farið þá
leiðina að leggja fyrir Alþingi
tillögu til þingsályktunar um
fullgildingu jafnlaunasam-
þykktarinnar. Það ætti því að
eiga vísan þingstuðning, enda
þar um smærra skref að ræða,
sem miðar þó í rétta átt.
^ Miðað í áttina
síðustu árin
Á þeim 9 ánim, sem liðin
eru síðan frumvairpið um
sömu laun kvenna og karla
var flutt í fyrsta sinn, hefur
hugmyndinni um launajafn-
rétti kvenna og karla líka
vaxið mjög fylgi og ýmislegt
náðst fram í þessu máli, sem
þá hafði átt örðugt uppdrátt-
ar.
Síðan hafa verið sett launa-
lög, sem gera ráð fyrir al-
geru launajafnrétti kynjanna,
þó að játa verði að ýmsar
ríkisstofnanir leyfa sér að
sniðganga og jafnvel þver-
brjóta þessi lög í framkvæmd.
Er það þeim til einkis sóma.
Þá voni á árinu 1954 sett
lög um réttindi og skyldur
starfsmanna ríkisins. Og í 7.
grein þeirra laga segir svo:
„Konur og karlar hafa jafnan
rétt til opinberra starfa og
til söniu launa fyrir sömu
störf“.
Með þessu ákvæði er starfs-
mönnum ríkisins, konum og
körlum, tryggður sami rétt-
ur til launa fyrir sömu vinnu.
Samskonar reglur í þessu
efni gilda einnig almennt hjá
bæjarfélögunum. Þá fá konur
líka sama kaup og kai-lar í
öllum viðurkenndum iðngrein-
um, sem þær hafa lokið í námi
og prófi.
Enn er þess að geta, að á
tveimur síðustu árum hefur
. munurinn á kaupi kvenna og
karla minnkað allverulega á
hinum almenna vinnumarkaði.
Einnig hefur það mjög far-
ið í vöxt á síðari árum, að
konur fái sama kaup og karl-
ar við ýmis tilgreind störf,
einkum þau, sem karlmenn
hafa aðallega unnið áður. Má
í því sambandi minna á svo-
hljóðandi grein, sem nú er
að finna í samningum milli
atvinnurekenda og margra
verkakvennaf élaga:
„Karlmannskaup, kr. 10.17
í grunn, skal greiða konum,
sem vinna við flökun á bol-
fiski, uppskipun og umstöflun
á óverkuðum saltfiski, fyrir
að kasta fiski á bíl, hengja á
fiskhjalla, fyrir hreistrun, upp-
þvott, blóðhreinsun og spyrð-
ingu á fiski til herzlu, fyrir
að laga ofan á síldartunnum,
ápökkun og allan frágang á
saltaðri síld, vinnu í frysti-
klefum, við hreingerningar á
bátum og húsum, fyrir að
sauma utan um óverkaðan
saltfisk og fyrir alla aðra
viðurkennda karlmannavinnu,
sem konur eru látnar vinna“.
Þetta sýnir, að allmörg
störf á hinum almenna vinnu-
m,arkaði eru þegar greidd
sama kaupi, hvort sem þau
eru unnin af körlum eða kon-
um. Hitt er öllu torskildara,
að atvinnurekendur skuli ekki
ennþá hafa fengizt með frjáls-
um samningum, til að greiða
konum sama kaup og körl-
um við hin léttari störf, sem
konur vinna fyllilega eins vel
karlmenn og skila eins mikl-
um vinnuafköstum og þeir.
Hér er rétt að geta þess,
að eitt verkalýðsfélag hefur
náð samningum við atvinnu-
rekendur um að greiða konum
sama kaup og körlum í allri
vinnu. Hefur sá atvinnurekandi
sem þennan samning gerði,
látið það í ljós við mig, að
hann teldi röskar stúlkur af-
kasta jafn miklu vinnuverð-
mæti og karlmenn í allri
vinnu, sem til falli í hrað-
frystihúsum og í fiskiðnaðin-
um yfirleitt.
^ Lokaorð
Ef Alþingi fellst nú á, að
fullgilda jafnlaunasamþykkt-
ina frá 1951, er Island sam-
kvæmt ákvæðum 2. greinar
samþykktarinnar skuldbundið
til þess að stuðla að greiðslu
sömu launa til kvenna og
karla fyrir sömu störf.
Þá vil ég aftur minna á,
að samkvæmt ákvæðum 4.
greinar, á hvert það aðildar-
ríki, sem fullgilt hefur al-
þjóðasamþykktina, að beita
sér fyrir samvinnu við sam-
tök verkafólks og atvinnu-
rekenda um að koma ákvæð-
um samþykktarinnar í fram-
kvæmd.
Gæti sú aðferð vel átt við
hér, sem víða hefur verið
höfð, að ríkisstjómir liafa átt
frumkvæði að því að skipa
nefndir fulltrúa verkalýðssam-
fcaka og atvinnurekenda, til
þess að sjá um framkvæmd
málsins. Er ekki óliklegt að
Alþýðusambandið og Vinnu-
veitendasambandið tækju slíku
nefndarstarfi vel, og gætu
e.t.v. leyst málið á frjálsum
samningsgrundvelli í fullu
samkomulagi \ið fulltrúa rík-
isvaldsins.
Ef þetta tækist hinsvegar
ekki, væri sjálfsagt og í sam-
ræmi við fyrri aðgerðir Al-
þingis t.d. með setningu
launalaga og laganna um rétt-
indi og skyldur opinberra
starfsmanna, að kórónan yrði
sett á verkið með sainþykkt
laga um algert launajafnrétti
kvenna og karla.
Sumarið 1946 gerðist Is-
land aðili að Bandalagi hinna
Sameinuðu þjóða, og tók á
sig allar skyldur, sem því voru
samfara samkvæmt sáttmála
bandalagsins. En í upphafi
■ hans segir svo:
„Vér, hinar Sameinuðu
þjóðir, staðráðnar í .... að
staðfesta að nýju trú á grund-
vallarréttindi manna, virðingu
þeirra og gildi, jafnrétti
kvenna og karla og allra
þjóða hvort sem eru stórar
eða smáar“.
Síðar í sáttmálanum segir:
„Hinar Sameinuðu þjóðir
skulu ekki setja neinar tak-
markanir á val karla og
kvenna til þátttöku í hvaða
störfum sem er við jöfn skil-
yrði“. (Þar á meðal auðvitað
sama kaup fyrir sömu vinnu).
Samskonar ákvæði og þó
öllu ákveðnari eru ennfremur
í Mannréttindaskrá Samein-
uðu þjóðanna, sem ísland hef-
ur staðfest fyrir sitt leyti.
Með tilliti til alls þessa, og
einnig hins að hér á landi er
vakandi áhugi fyrir því, að
komið verði á algeru jafn-
rétti kvenna og karla í launa-
málum, vill ríkisstjórnin
leggja þvi máli lið með til-
lögu um fullgildingu þessarar
samþykktar og þeim ráðstöf-
unum öðrum, sem hún í fram-
haldi þess, telur við eiga á
hverjum tíma.
Ég leyfi mér að mæla mjög
eindregið með fullgildingu
þessarar alþjóðasamþykktar.
r-----———----------—
siauutuciRraRSim
Minningarkortin eru til söla
í skrifstofu Sósíalistaflokks-
ins, Tjarnarg. 20; afgreiðslu
Þjóðviljans; Bókabúð Kron;
Bókabúð Máls og menning
ar, Skólavörðustíg 21; og í
Bókaverzlun Þorv. Bjama-
sonar í Hafnarfirði.
,——----------—-------J