Þjóðviljinn - 14.04.1957, Side 10

<3®); _ ÞJÓÐVILJINN — Sunnudagur 14. apríl 1957
Bændaförin
j Framhald af 7. sí'ðu.
| jþá tíðkast allt of víða.
Þetta bú átti 14 vörubíla
og einn fólksbíl. Þá voru einn-
ig tvær dráttarvélar í eigu
búsins og auk þess plógar og
iherfi og ýmsar léttari vélar,
en þegar á stórvirkustu vélum
; |mrfti að halda voru þær
' leigðar frá vélastöð. En að
jöðru leyti var vinnan fram-
ikvæmd eftir ákvæðistaxta. Er
liún lögð í svokallaðar vinnu-
einingar og virtist mér að fyr-
irkomulagið myndi krefjast
allmikillar nákvæmni. Sem
j dæmi getur það verið vinnu
j eining að hirða ákveðinn
j fjölda gripa í fjósi, vinnuein-
j ing að hirða um ákveðið flat-
( i armál lands í sambandi við
i aldinrækt eða grænmetisrækt
1 o. s. frv. Auðvitað verður oft
j að skipta í flokka, þegar vinn-
an krefst þess, og verður þá
meðaltal flokksins sama sem
afköst einstaklingsins, en leit-
ast við að sem jafnast fólk
veljist saman.
Eins og ætíð, þar sem unn-
ið er eftir ákvæðisvinnutaxta,
verða afköstin misjöfn og
launin þá einnig. Og ekki þarf
heldur að dvelja lengi til að
Bjá að áherzla er lögð á að
hvetja fólk til að afkasta sem
imestri vinnu. Sovétþjóðirnar,
og þá ekki sízt TJkraínumenn,
] hafa líka þurft á því að halda.
1 Eftir styrjöldina var þar allt
J í rústum meira og minna, t.d.
j Karkoffborg að % hlutum.
j Hvaða átak hefðum við þurft
- j að gera á 10 árum ef Keykja-
j vík hefði verið skotin í rústir
J að % í styrjöldinni og land-
] fcúnaður Suðurlandsundirlcnd-
1 isins að mestu eyðilagður?
! Fomgrikkir dýrkuðu íþróttir
1 Og reistu víða marmarastytt-
I ur af íþróttamönnum. Þær
! ejást líka víða í Sovétrikjun-
I Tim, en einnig mjög víða
' marmarastyttur af fólki í
1 vinnustellingum með vinnu-
áhöld í höndum.
j Eins og áður er á minnst
j tdrðist sem tekjur þeirra, er
j mestu afkasta séu svo langt
j fyrir ofan meðaltalið að
' manni finnst óeðlilegt. Sú
Bkýring virðist liggja beinast
við að þessir óvenjulegu af-
I burðamenn séu tiltölulega fáir
! »n allur fjöldinn sé í kring
um meðaltalið. í því sam-
bandi getur manni líka til
hugar komið allskyldur sam-
anburður hér heima.
j Við vorum líka spurðir um
bústærðirnar okkar hér á Is-
landi. Það var á fundi í land-
búnaðarráðuneytinu eftir suð-
urförina. Við hliðruðum okk-
ur hjá því að nefna í sömu
andránni stærstu búin og
meðalbúið hjá okkur. Stór-
mannlegt var það nú e. t. v.
ekki, en frá mínu sjónarmiði
nokkur afsökun, að slangur
af t"lum, sem ekki eru und-
. Irbyggðar með víðtækari þekk-
ingu á mörgum atriðum og að-
stæðum öðrum, geta oft og
tíðum verið meira blekkjandi
en fræðandi og því mjög vand-
meðfarnar.
7 ’ ':"íír
Stjórn búanna.
Stjórn búsins var í aðalat-
riðum hagað þannig að á
hverju ári er haldinn aðal-
fundur, þar sem kosinn er
formaður, sem jafnframt er
bústjóri. Er jafnframt kosin
nefnd honum til aðstoðar.
Einnig ákveður aðalfundur
hvernig hin ýmsu störf eru
lögð í vinnueiningar, því það
getur verið breytilegt eftir
ástæðum. Ekki er heldur sama
fyrirkomulag allsstaðar með
stjórn. Á öðru búi, skammt
frá Moskvu, sem við heim-
sóttum einnig, var bústjórinn
t.d. kosinn til tveggja ára, en
þar var siður að halda al-
mennan fund á þriggja mán-
aða fresti til að ræða um bú-
reksturinn. Lika var því skipt
í deildir eins og hinu, en bún-
aðarskilyrðin allmjög önnur
og búskapurinn allur í sam-
ræmi við það. Vinnan var
tögð í einingar eins og á hinu
búinu, og höfðu meðalafköst
sl. ár verið 450 vinnueiningar.
Var það hærri tala en á hinu
búinu og sennilega minna
vinnumagn í einingu, en til
þess að kynnast því fyrir-
komulagi til fullkominnar hlít-
ar hefðum við þurft meiri
tíma en við höfðum.
Til gamans skal þess getið
hér, að sama ár höfðu vinnu-
laun verið fyrir hverja vinnu-
einingu: 10 rúblur í pening-
um, 1 kg mjólk, 5,5 kg kart-
öflur og 50 gr kjöt. Getur
hver sem vill svo reiknað árs-
launin.
Á einu búinu sáum við líka
barnaheimili, þar sem börnin
voru á daginn, því yfirleitt
unnu konurnar á búunum.
Komum við m.a. í stofu þar
sem yngstu börnin sváfu, og
annarsstaðar voru hin eldri
að leikstarfi undir eftirliti og
leiðbeiningum fóstranna. Ég
hygg að enginn okkar beri
aðra sögu en að þar andaði
allt af hreinlæti og reglu-
semi, svo unun var að sjá.
Þá er það föst venja á sam-
yrkjubúunum, að hver félags-
maður hefur lítinn landskika
til eigin umráða. Á búinu í
íjkraínu var hann y3 úr ha.
Á þessum blettum sínum sá-
um við fólkið vera að vinna í
frístundum, og þar voru við-
höfð vinnubrögð mjög svipuð
því sem við höfum lengst af
þekkt hjá okkur. Hins vegar
duldist það ekki að á búunum
sjálfum var vélavinnan mjög
mikill þáttur starfanna og
virtist mér sem öllu þyngsta
erfiði væri létt af fólkinu
sjálfu, og mundi sú reynsla
ekki sízt hafa gert samyrkju-
búskapinn vinsælan.
Samt held ég að umráða-
pétturinn yfir þessum einka-
blettum sé vinsæll, enda mun
margur, sem ræktar og hirðir
blettinn sinn af alúð hafa af
honum drjúgan tekjuauka.
Þá átti búið tígulsteina-
verksmiðju og framleiddi
þannig sjálft tígulstein sem
mikið þurfti af í byggingar,
bæði gripahús og íbúðarhús.
Má raunverulega telja það
eina af framleiðslugreinum
búsins, og var okkur sagt að
verksmiðjan veitti vinnu
nokkrum af þeim ungu mönn-
um er bætast í hópinn. Ann-
ars kom það fram á öðrum
vettvangi, að allmikill áróður
er rekinn af stjórnarvöldun-
um til að fá ungt fólk til að
flytjast austur á hin víðlendu
nýræktarsvæði á sléttunum
við Kaspíahafið, sem nú er
verið að rækta og gera byggi-
legar með nýjum áveitum og
öðrum mannvirkjum.
Ríkisbú — tilrauna- og
kynbótastofnanir
Þetta verður að nægja um
samyrkjubúin þó fljótt sé yfir
sögu farið og mörgu sleppt.
En örfáum orðum vil ég minn-
ast á ríkisbúin, þótt í stuttu
máli verði, því annars verður
frásögn þessi lengri en góðu
hófi gegnir. Við komum fyrst
á ríkisbú nokkuð frá Karkoff.
Það var stærra fyrirtæki og
munu ríkisbúin yfirleitt vera
það, enda eru þau jafnframt
tilrauna-, kynbóta- og leið-
beiningastofnanir. Bústærðin
var 1.500 nautgripir, þar af
700 mjólkurkýr, 2000 svín og
4000 sauðkindur; eitthvað var
auk þess af alifuglum o. fl.
Nautgripakynin voru fimm,
og sáurn við hjarðimar úti á
ræktuðum beitilöndum. Mér
komu til hugar amerískar kú-
rekakvikmyndir, þegar ég sá
ríðandi menn gæta þeirra.
Svínakynin voru tvö en sauð-
fjárkynin þrjú og mest lagt^
upp úr ullar- og skinnafram-
leiðslu.
Á þessu búi unnu 370
verkamenn og höfðu laun
greidd í peningum. Vinnan
var 8 klst. á dag. Mánaðar-
laun góðra verkamanna gátu
orðið allt að 700 rúblur. Þetta
bú framleiddi fræ fýrir sam-
yrkjubúin í nágrenninu, seldi
þeim kálfa og veitti' upplýs-
ingaþjónustu, sem byggðist á
tilraunastarfsemi þess. Fram-
leiðslan var seld í Karkoff og
ágóðinn af búrekstrinum rann
til ríkisins, nema það sem fór
til viðhalds og uppbyggingar
á búinu. Þetta bú átti vélar
eftir þörfum og er svo 5rfir-
leitt með ríkisbúin. Áð öllu
athuguðu varð ekki annað séð
en hér væri um afburða glæsi-
legan búrekstur að ræða, enda
hafði þetta bú 7000 ha. lands
til umráða. Það hafði verið
stofnsett 1930, en eyðilagt
með öllu á stríðsárunum og
uppbygging hafin að stríðinu
loknu.
Á öðru ríkisbúi skammt frá
Moskvu var byggt á fleiri
framleiðslugreinum. Átti það
m.a. 125 silfurrefi.
En örfáum orðum verð ég
að minnast á vélastöðvar
landbúnaðarins, en með starfi
þeirra er skipulögð hin stærri
vélanotkun í þarfir samyrkju-
búanna. Misjafnar eru þær að
stærð og þjóna mjög misjafn-
lega mörgum búum. Þar sem
þessi starfsemi er umfangs-
mest er henni stjórnað að
nokkru leyti þannig að þeir
sem þurfa á vélum að halda,
senda tilkynningar um það í
útvarpi til viðkomandi véla-
stöðvar, sem ætíð hefur yfir-
lit um, hvar viðkomandi vél
er stödd á hverjum tíma.
Stöðin sendir aftur útvarps-
tilkynningu til viðkomandi vél-
stjóra um að sinna tiltekinni
beiðni. Þannig virðist mjög
mikið kapp á það lagt, að
nota sem bezt vinnuafl þess-
ara dýru áhalda, sem verða í
æ ríkari mæli undirstaðan að
aukinni framleiðslu.
Einnig skoðuðum við véla-
verksmiðju í Karkoff, sem
framleiðir vélar fyrir land-
búnaðinn. í henni unnu 35.000
manns. Þar fylgdumst við með
þvi, hvernig ein stór beltis-
dráttarvél var sett saman úr
öllum sínum smáu og stóru
hlutum, og endaði með því að
félagi Kristófer settist upp í
við hliðina á vélstjóranum og
ók út, svo við fórum að ótt-
ast um að við sæjum hann
ekki meir og við yrðum að
fara Kristóferslaúsir heim. En
sem betur fór birtist hann aft-
ur brosandi eins og venjulega,
og þar með var sá ótti úr sög-
unni.
Þessi verksmiðja hafði haf-
ið störf 1930 og fyrsta drátt-
arvélin komið út 1931. A
stríðsárunum voru vélar allar
fluttar til Síberíu og vinna
hafin þar en byggingar
sprengdar í loft upp. I ágúst
1943 létti hersetunni og í okt-
óber sama ár hófst endur-
byggingin. Og 1945 kom aftur
fyrsta dráttarvélin. Ennþá
hafði verksmiðjan eingöngu
framleitt til innanlandsnota,
en okkur var sagt að áætlað
væri að hefja á næstu árum
Skákiit
Framhald af 6. síðu.
Öryggi hans og gott stöðumat
kunna Þó að íleyta honum
langt að þessu sinni.
Júlíus Bogason hefur löng-
um borið hátt í skaklífi Akur-
eyringa, en sjaldan hefur hann
keppt við jafningja sína í
Reykjavík. Nú hefur Skáksam-
band íslands boðið honum sér-
leg landsliðsréttindi. Má búast
við ýmsu af honum, ef hann
notar sér þau.
Freysteinn Þorbergsson náði
2.—4.' sæti í síðustu laudsliðs-
keppni og hlaut 9 vinninga úr
13 skákum á 4. borði í Moskvu.
í þeirri æfingu sem hann er
nú með eina teflda skák á
hálfu ári, má búast við að hann
nái 6.-8. sæti.
Stígur Herlufsen hlaut titil-
inn skákmeistari Hafnarfjarð-
ar 1957, þótt hann yrði 2Vz
vinning á eftir Gilfer. Stígur er
ungur og vaxandi skákmaður.
Kristján Theódórsson er ný-
liði í þessum flokki. Ilann er
góður leikfléttuskákmaður. en
skortir enn á í stöðumati
(position).
Bragi Þorbergsson er ungur
skákmaður, sem hefur minni
reynslu að baki heldur en and-
stæðingar hans.
★
f síðasta þætti var minnzt á
skákkennslu í skólum og upp-
haf keppni í sambandi við
hana. Sökum þess að skammt
er nú til prófa, var notast við
útsláttarkeppni. Heildarúrslit
urðu þessi:
Barnaskólar:
Austurbæjarskólinn — Lang-
holtsskóiinn 5:0. Miðbæjarskól-
inn — Melaskólinn 5:0. Mið-
bæjarskólinn — Austurbæjar-
skólinn 3:2.
Miðbæjarskólinn bar því sig-
ur af hölmi, þótt hann sé fá-
mennastur þeirra skóla er
kepptu.
Unglingaskólar:
Hér var áhugi ekki eins mik-
ill, en Gagnfræðaskóli Austur-
bæjar bar sigur úr býtum.
framleiðslu til útflutnings í
stórum stíl.
Dæmið um þessa verksmiðju
var eitt af mörgum, sem báru
því vitni hverjar truflanir
styrjöldin hafði gert á lífi
þessa fólks, bæði hvað fram-
kvæmdaáætlanir og lífskjör
snerti.
Nú vil ég biðja lesendur
mína, að taka orð mín ekki
svo, að ég þykist gefa alhliða,
heildarlýsingu á landbúnaði
Sovétríkjanna. Hann er svo
fjölbreyttur að slíkt verður
ekki gert í stuttu máli og
er landbúnaðarsýningin bezt
vitni um það, Með því að fara
víðar og sjá fleira hefðum við
fengið enn aðrar og marg-
breyttari myndir, Ilins vegar
var mjög greiðlega leyst úr
öllum okkar spurningum, og
ég held að enginn okkar hafi
efazt um að reynt hafi verið
að gefa okkur sem réttasta
hugmynd af því sem fyrir
augun bar og landbúnaðinn
eftir því sem tími vannst til.
(1 næstu grein verður
rætt um förina til Kákas-
•us, dvölina þar o. fl. sera
ástæða þykir helzt til).
Þriðjudaginn 9. apríl var svo
til gamans höfð keppní milli
Gagnfræðaskóla Austurbæjar
Og Miðbæjarskólans. Enduðu
þau átök með sem
teljast má hálfur sigur fyrir
hina ungu ,.,Miðbæinga“.
Þess má geta að Miðbæjar-
skólinn mun hafa verið eini
skólinn, þar sem veggtafl var
notað við kennsluna í vetur.
Vil ég þakka skólastjóra Mið-
bæjarskólans fyrir góða sam-
vinnu við kennslu þar. Ekkl
týndist svo peð að hann léti
ekki smíða annað nýtt fyrir
næsta tíma.
Hef ég trú á því, að betrl
árangur næðist, ef allir skólar
fengju sér veggtöfl og betur
yrði vandað til kennslunnar að
ýmsu ieyti.
Þegar öllu er á botninn
hvolft, eru það börnin, sem
eru framtíðin.
Hér kemur svo níunda skák-
in úr einvíginu í Moskvu. Er
hún ein sú skemmtilegasta sem
tefld hefur verið þar eystra.
Hvítt: Svart:
Botvinnik Smisloff
1 c4-RfG 2. Rc3-g6 3. g3-f5g7
4. Bg2-0—0 5. d4-d6 6. Rf3-c6
7. 0—0-BÍ5 8. Rh4-Be6 9 (I.ö-
cxd 10. cxd-Bd7 11. BeS-Rall
12. Bd*-Da5 13. Hel-Rc5 14.
e4-Ra4 15. Rxa4-Dxa4 16. b3-
Da3 17. f4-Bb5 18. e5-Rd7 19.
eG-Bxd4t 20. Dxd4-Dc5 21 Rf3-
fxe 22. dxe-Rf6 23. Hacl-DhS
24. Rg5-Bc6 25. Bxc6-bxc6 26.
Hxc6-Rg4 27. h4-h6 28 Rf7-
Kb7 29. b4-Hac8 30. Hxc8-Hxc8
31. Rxd6-exd6 32. Dxa7t-Kh8
33. Dd7-Hc3 34. Dd8t-Kh7 35.
Dd7t-Kh8 36. Dd8t-Kh7 37
De7t-KIi8 38. De8t-Kh7 39.
De7t-Kh8 40. De8t Kli7 .Tafn-
tefli.
M U N I Ð
Kaííísöluna í Hafnar-
stræti 1B.