Þjóðviljinn - 17.04.1957, Síða 4

;ii) — ÞJÖÐVILJINN — Miðvikudagur 17. apríl 1957
Isíðustu viku sýndi Austurbæjarbió ítölsku kvik-
myndina Félaga (Paisan). Eins og oft vili verða
hér- á landi, varð aðsókn að mynd þessari lítil, hún
var. aðeins sýnd fjögur kvöld vikunnar og þá oftast
fyrir þunnskipuðu húsi. Þó var hér á ferðinni fræg-
asta og viðurkenndasta mynd Rosseilinis, mikið lista-
verk, eitt bezta dæmið um nýraunsæisstefnuna í
kvikmyndagerð á Ítaiíu þegar hún stóð með sem
mestum blóma áður en hnignunarskeiðið hófst. Sá,
sem þessar línur ritar, átti þess ekki kost að sjá
Félaga fyrr en á síðústu sýningu og var þá orðið of
seint að vekja athygli þeirra lesenda blaðsins, sem
ekki höfðu séð hana. Kannski verður kvikmyndin
endursýnd einhvern tíma seinna í Austurbæjarbíói
eða annað hvort bíóanna í Hafnarfirði fær hana
til sýninga, og er þvi ekki úr vegi að geta hennar
nánar hér nú, þó að eftir dúk og disk sé.
í bók sinni The Film till now ræðir enski kvik-
myndagerðarmaðurinn Paul Rotha m. a. um ítalskar
kvikmyndir fyrstu áranna eftir stríð. Sá kafli er að
vísu stuttur, en
að mestu helg-
aður Rossellini
og tvéim mynd-
um hans Óvar-
inni borg (Citta
aperta) og Fé-
lögum, einkum
hinni síðar-
nefndu. Rotha
greinir frá því,
að - Roberto
Rossellini og
samstarfsmenn
hans hafi lítið
fengizt við kvik-
myndagerð áður
S. M. Eisenstein lauk við mynd en þejr hófu
sína „Pótemkin" árið 1925 störf í and-
spyrnuhreyfing-
unni meðan stóð á baráttunni um Ítalíu, en jafn-
skjótt og bandamenn hefðu hertekið Rómaborg hafi
þeir safnað að sér myndatökuvélum, sem teknar
höfðu verið herfangi, komizt yfir lítilsháttar fjár-
magn og ráðið til sín leikendur, fiesta algera við-
vaninga. Síðan hafi kvikmyndin Óvarin borg orðið
til á árinu 1945 með Róm að bakgrunni, hin ein-
stæða heimild um hernóm Þjóðverja. í grein sinni
ræðir Rotha síðan nokkuð um þessa kvikmynd, en
víkur síðan að Félöguni og fer sá kafii sér á eftir,
endursagður og í lauslegri þýðingu.
Óvarin borg var þann veg gerð, að allir gátu skil-
ið efni hennár og boðskap, og kvikmyndin vakti
feikna athygli hvar sem hún var sýnd utan ítaliu.
Það var langt síðan kvikmyndahúsin höfðu sýnt

„Félogar” Rossellinis
mynd jaín eindregna í hreinskilni sinni. Önnur
kvikmynd Rossellinis var stórfengleg. Paisan (1946)
markar þáttaskil í þróunarsögu kvikmyndanna líkt
og Potemkin á sínum tíma. Myndin er sett saman
úr sex þáttum, sem tengdir eru hver öðrum í
réttri tímaröð með herför bandarískra og brezkra
hersveita norður ítalíuskaga, allt frá því að innrásin
er gerð á Sikiley og þar til sést fyrir endann á her-
förinni. Þættir þessir, hver einstakur og allir sam-
eiginlega, segja sögu tveggja þjóða með ólíka menn-
ingararfleifð en bundnar baráttu við sameiginlegan
óvin, þó of aðskildar menningarlega og sögulega, of
háðar ytri aðstæðum, til að greina sameiginlega
mannúð. Boðskapur myndarinnar snertir vandamál
nútímans líkt og Strokumaður Púdovkins, en hún er
þó ekki bundin og takmörkuð við fyrirfram ákveðna
rökleiðslu, eins og síðarnefnda kvikmjmdin, Hún
lýsir staðreyndunum eins og þær eru. Þó að Paisan
sé fersk mynd og hafi ekki átt sinn líka, ber hún
engin einkenni „tilraunamyndar". Þetta er fullmót-
að verk inanna, sem skynja og hafa sjálfir komizt í
snerting við vandamál samtimans.
„Paisan“ var orðið sem bandarísku hermennirnir
notuðu í meinlausri fyrirlitningu yfir óbreyttan
ítala. Þetta var fyrirlitning bezt mennta (og þó með
öllu menntunai-snauða) og hæst launaða lýðs í heimi
á þeim fáfróðasta og- vesalasta. í myndinni er
þessi fyrirlitning vegin, uppruni hennar og fyrir-
burður í heimi sem mönnum er kennt að sé
'einn. Hermenn, sem lenda á ftalíu, komast að raun
um að íbúarnir eru svo frámunalega fáfróðir, að
þeir geta ekki einu sinni greint á milli frelsara
sinna og kúgara. Þessi einstæða fáfræði er her-
mönnunum ráðgáta og þeir reyna að geta sér til,
hvemig standi á henni.
Þegar liersveitirnar hafa hertekið Napólí og Róm
virðast samskipti íbúa og hermanna kristallast í
misskilningnum. Drukkinn blökkumaður er seldur
fyrir stígvélin, sem hann hefur á fótunum, og
vændiskonan klófestir hinn sljóa Lothario. Boðendur
lýðræðis iita með undrun á þennan aukaávöxt fas-
ismans. En þegar þeir sjó, í persónu blökkumanns-
ins, sem snöggvast eymdina, sem er uppruni allrar
fáfræði og glæpa, er þeim nóg boðið og þeir snúa
sér undan og hlaupa í brott. Og þeir hafa ekkert
lært. Sýnín hefur snert streng í hjarta þeirra, en
ekki huga.
Þegar norðar dregur á Ítalíuskagann skiptast
leiðir. í Flórens og á mýrum Pódalsins reka frels-
ararnir sig á ítali, sem náð hafa meiri pólitískum
Úr fyrsta þætti kvikmyndar Rossellinis,
„Félögiun“
þroska en þeir sjálfir. Skæruliðarnir vita til hvers
þeir berjast og það, sem kamski vekur mesta undrun
Ameríkananna, hvemig á að berjast. Söguleg skýr-
ing á hinum menningarlega árekstri er gefin í einu
atriðinu, þegar hinir málgefnu, bandarísku her-
prestar standa vamarlausir frammi fyrir auðmýkt
— og hroka — munkanna, sem neita sér um.nær-
ingu, svo að gyðingur og mótmælandi öðlist hina
einu sönnu sáluhjálp. Eftir því sem á myndina líð-
Ur verður samband borgara og hermanns í hinum
sigursæla her æ tortryggilegra. Fyrirlitning her-
mannanna á paisan á rætur sínar að rekja til eig-
in .veynslu af lýðræðinu. En Rossellini er í rauninni
ekki að verja hann. Þriðji aðjlinn er settur fram
til að taka við af paisan og lýðræðissinnanum,
skæruliðinn.
En kvikmyndin verður ekki metin með sanni
á þann-hátt að festa á blað hugsanir, sem sýning
hennar vekur. Þetta er fyrst og fremst mynd um
stríð og afleiðingar þess. En framar öllum öðrum
myndum sækir hún efnið í lífið sjólft. Hugmjmdirn-
ar skapast af efninu, þær ráða því ekki og móta
það varla......, Paul Rotha fer þessu næst nokkr-
um orðum um einstaka þætti kvikmyndarinnar,
hrósar t. d. mjög lokaþættinum og' telur hann eitt
óhrifamesta atriði sem sézt hafi í kvikmyndum. Seg-
ir síðan:
Erfitt er að segja hversu mikið af þessu ber að
þakka kunnáttu og æfingu. Rossellini og aðstoðar-'
menn lxans höfðu nær enga reynslu í kvikmynda-
gerð fyrir fáeinum árum, ef undan er skijinn
Sergio Amidei, höfundur tökuritsins. Þeir karlar
og þær konur, sem koma fram í myndinni, sýna
aðeins það sem þau þekkja af eigin reynd. Það
er reynslu striðs og dauða, sem skapað hefur þetta
allt.
Þannig farast hinum enska kvikmjmdagerðar-
manni orð.

Blaðburðardrengur verður íyrir vonbrigðum —
Starísgleði drengsins spillt — Fullorðna íólkið
verður að geía unglingum gott fordæmi
X+Y skrifar:
.HEIÐRAÐI PÓSTUR. Ungur
vinur minn gerðist svo djarf-
ur að ráða sig í vinnu hjá
einu dagblaðanna hér í bæ,
nánar tiltekið til blaðburðar.
Þessi drengur hefur lengi
haldið að nokkurt mark væri
takandi á fullyroingu full-
orðna fólksins um að holt
væri ungum drengjum að skila
þeirri vinnu vel, sem þeir
tækju sér fyrir hendur, enda
var það ásetningur hans að
standa sig vel og vanda sig
við útburðinn, sem hann og
gerði. En viti menn, þegar að
því kom að innheimta skjddi
áskriftargjald blaðsins, þá
kom í ijós að sumir hinna
fullorðnu voru ekki tilbúnir
að greiða sína reikninga,
heldur sögðu drengnum að
koma seinna og sögðust þeir
mundu borga. (Þess ber að
geta að langflestir greiddu
sína reikninga strax.) Þegar
svo sagan endurtók sig aftur
og aftur, fór drengurinn að
efast um áhuga fullorðna
fólksins og marg yfirlýstan
vilja þess til að hjálpa ung-
lingunum til að verða nýtir
og ábyggilegir menn. 1 þessu
tilfelli, sem er aðeins eitt af
mörgum hliðstæðum, hafði at-
hugaleysi fólksins þau álirif á
starfsgleði drengsins að hann
treysti sér ekki til að halda
vinnunni. Kaup drengsins mið-
aðist að hálfu leyti við inn-
heimtuna og þess vegna bar
hann minna úr býtum en ef
allir hefðu brugðizt vel við
og borgað sína reikninga. —
Eg hef átt tal .við afgreiðslu
blaðsins, sem drengurinn vann
hjá og fengið þær upplýsingar
að ekki hafi verið kvartað um
vanskil lijá honum nema
fyrsta daginn, sem hann bar
út. Eg fékk líka að vita það
að það eru tiltölulega fá
hverfi sem svonalagað kemur
fyrir í og er það sannarlega
gleðiefni, fyrir alla aðila.
Þessar línur eru ekki skrifað-
ar og sendar þér, Bæjarpóst-
ur góður, í þeim tilgangi að
skammast og bara skammast,
heldur vegna þess að ég var
þarna vottur að vítaverðu
fi’amferði hinna fullorðnu í
garð þeirra yngri, sem eru að
byrja lifsleið sína. Það væri
vissulega æskilegt að fólk
gerði sér fulla grein fyrir því
að það er mikill vandi að bera
út blöð, svo vel sé og að kaup
fyrir slíka vinnu er ekki mik-
ið og ennþá minna ef kaup-
endur láta innheimtufólkið
margsækja gjaldið og láta það
jafnvel fara endalausa erindis-
leysu.
Virðingarfyllst,
X+Y,“
•
EN EINHVERN thna um dag-
inn var hér í Póstinum vísu-
upphaf á þessa leið:
„Gæfan stynur gráti nær,
geysar hvinur lieunsku.“
Aðeins tveir botnar hafa bor-
izt, enda er þetta talsvert
erfiður fyrripartur. En botn-
arnir eru á þessa leið:
1- „Dyggðalinir ljósi fjær
leika synir gleymsku.“
2, „Laufgast hlynur, ljósið fær
létt þér vinur glejTnsku.“
K1
OrYSgáS á
Undanfarna daga hefur
mikið verið rætt og ritað um
gúmbjörgunarbátana handa
fiskiskipum. Nú eru slík tæki
talin bráðnauðsynleg, öryggis
vegna. Þingmenn telja að
ekki dugi nein reglugerðar-
ákvæði, heldur skal setja lög
um „Gúmbáta í skipum“ sbr.
nefndarálit sjávarútvegs-
nefndar neðri deildar um
breytingar á lögum frá 1947.
Auðvitað eru mörg . ár síðan
gúmbjörgunarbátarnir sýndu
ágæti sitt umfram önnur hlið-
stæð björgunartæki og því
sannarlega kominn tími til
lagasetningar.
Þegar rætt er um eitthvað
nýtt til öryggis skipi og slcips-
höfn verður manni hugsað til
þeirra tækja sem fyrir eru í
skipunum eða eiga að vera
þar samkvæmt lögum. Reglu-
gerðir og lagaákvæði gera svo
undur lítið gagn þegar vanda
ber að höndum úti á rúmsjó,
sé hluturinn sem nota þarf
ekki á sinum stað eða þá ó-
nothæfur.
Tökum t.d. bjarghringi og
legufæri, svo eitthvað sé nefnt,
hluti sem venjulega blasa við,
horfi maður um borð í skip,
— en hér á ég einvörðungu
við fiskiskip. Það heyrir undir
skipaskoðunarmenn að ejá svo
sjónum
um að þetta sem annað er
varðar útbúnað og öryggi
skipa, sé í því ástandi er lög
og reglugerðir mæla fyrir um
og hvort eitthvað vanti uppá
að eigendur og skipstjórar
gei’i skyldu sína i þessum efn-
um.
Gangi maður hinsvegar á
röðina í hinum ýmsu verstöðv-
um landsins fer ekki hjá því
að manni blöskrar hvé illa
þessir fyrrnefndir aðilar
standa í stöðu sinni og lögun-
um er illa framfylgt. Við sjá-
um kassann þar sem gúmbát-
urinn á að vera geymdur,
standa opinn dag eftir dag,
(vonandi er enginn bátur í
þeim kassa) við sjáum einnig
stýrishús skreytt með ónot-
hæfum bjarghringjum og að
leguvírinn er ryðbrunninn,
Sumsstaðar komum við ekki
auga á nokkurn keðjubút, í
öðrum stað hálfan lið eða svo,
annarsstaðar allt of granna
keðju eftir bátsstærð. Þá kem-
ur einnig fyrir að við sjáum
aðeins eitt lítið akkeri og all-
víða hvorki keðjupolla eða
klemmur. 1 vasabólí mína hefi
ég skrifað um einn bát merkt-
an R.E. „Engir keðjupollar né
klemmur, aðeins eitt lítið ank-
er, ca. 1 liður keðja, enginn
lífbátur".
Framhald á 10. siðu.