Þjóðviljinn - 18.04.1957, Blaðsíða 7

Bjöm Þorsteinsson sagnlræSingnr:
Fmxmtudágur l8. apríl 1957 — ÞJÓÐVILJINN
4 * y-.y » { '

YSir land Genghis Kahns
Cíimgliis Kalni og Snorri
Sturluson.
Snorri Stuiiuson segir um
'Asíu: „í þeim Muta veraMar
>er öll fegurð og prýði og
eignir jarðávaxtar, gull og
gimsteinar; þar er og mið
veröldin; og svo sem þar er
jörðin fegri og betri öllum
Ikostum en í öðrum stöðum,
bvo var og mannfólkið þar
mest tignað af öllum giftum,
spekinni og afimu og alls kon-
a.r kunnostu“.
Mér hefur oft gengið erfið-
3ega að koma auga á landa-
mæri, og mikilvægi vegabréfa
get ég ekki skilið. Ef Evrópa
er eitthvað annað og meira
en Island, Færeyjar og Bret-
landseyjar, þá nær hún aust-
ur að Irkútsk, og mörkin
milli heimsMutanna liggja
■um Mið-Ashi hálendið en
ekki um ímyndaðan baug á
rússnesku sléttunni; norðan
fjaila er eitt riki og ein menú-
ingarheild og evrópsk tunga
ráðandi, en strax í hálendinu
verða skiptin. Þetta er einnig
skoðun Snorra eins og glöggt
eést af tilfærðum kafla úr
Snorra-Eddu. Hann segir, að
í Asíu sé öll fegurð og prýði
og mið veröldín, en Kínverj-
ar nefna land sitt Miðríkið
(dzjúng guo). Því rniður
komst Snorri aldrei lengra en
tíl Noregs, en samdi þó
Heimskringlu. Höfundur þessa
greinaflokks kom fimm ára i
Rangárþ.ing og ólst þar upp
eins og Snorri, en hefur vaiia
komið til Noregs. Hins vegar
jiefur hann gist veraldar-
cmiðju, en er þó vantrúaður
á, að kínverskar ferðaminn-
ingar verði jafneftirsótt lesn-
ing eftir 700 ár og hin 1400
ára gömlu rít Snorra. Svona
fer veröldinni aftur, að einn
kemur öðrum minni. I ríkj-
mn Mongóla er einnig um
merkilega afturför að ræða.
Á dögum Snorra var uppi í
Mongólíu hjarðsveinn, sem
fekk þá flugu í kollirui að
leggja undir sig veröldina og
er þekkiur i sögum • undir
nafninu Genghiz Kahn. Hanh.
lagði undir sig alla Mið-Asiu,
en synir hans og frændur
hættu við ríkið: Kína, Persíu,
Rússlandi, Póllandi og réðust
inn í þýzfea 'keísaraveidið og
unnu frægan sigur á herjum
Vestur-Evrópu sama ár og
Snorri Sturlusom var. myrtur
(1241), en fyigdu sigrinum
ekki eftir, Ríki Mongólanna
var mesta veldi allra tíma,
en það riðlaðist í sundur á 14.
öld. Síðan er talið, að Mongöl-
um sé farið líkt og Þingey-
ingum, þeir séu allra manna.
ættræknastir og státi af
frægum forfeðrum og ágætu
hangikjöti frá Hólsfjöllum og
Góbivinjum.
Stórskotaiið og eldvörpuT.
Eg er rétt að velta þvi fyr-
ir mér, hvaðan fjölda íslend-
inga sé kominn mongólskur
sVipur, þegar okkur ber yfir
Baikal, sem er á stærð við
Sviss að flatarmáli, en lengxa
og mjón*a, teygist frá norð-
austri til suðvesturs eins og
Langisjór og fjöll á suðvest-
anverðu Islandi Á bökkum
þess standa þorp og borgir,
og við sjáum rétt til Ulan-
Ude, höfuðborgar Búr-
jetska alþýðulýðveldisms,
ins. Við erum komnir. inn
yfir lönd Mongóla. Við fljúg-
um ■ um skörð yfir emn f jall-
gaiöinn öðrurn ferlegri. Dala-
læða gnífir yfir myrkviðnum
fyrir neðan okkur, en fyrir
dagmál hefur sólin sigrað all-
an nætrurdrunga og bakax
þennan jötunheim. Hér ríktu
eitt sinn forfeður og frændur
Atla Húnakommgs, sem. «m
getur í Eddukvæðum:
„Fetum létu fræknir
um fjöll að þyrja
mari ina mélgreyptu,
Myrkvið inn ókunna;
hristist öll Húnmörk,
þar er harðmóogir fóru,
ráku þeir vandstyggva
völlu algræna."
Eg rýni niður í dali, þar
sem mélgreypir fákar geyst-
ust undir óvigum herjum á
dögum Atla og Genghiz
Kahns, en sé ekkert nema
skóg. I vestrænum sögubók-
um er því slegið föstu, að
fallbyssum sé fyrst beint í
hernaði árið 1346 í orustu
tmilli Frakka og Englendinga
við Crecy. Samkvæmt óyggj-
andi heimildum vestrænum
og aústrænum beíttu Mongól-
ar þó stórskotaliði og eld-
vörpum í hefnaði á 13. öld og
tættu með þeim tækjum niður
riddaralið Evrópuþjóða. Það
er margur furðulegur visdóm-
ur í sagnfræðibókum, því það
er svo sjaldan að allt má,
segjast. Eg sá fallbyssur frá
13. öld á safrn í Peking, og
mér virtust þæ.r engu ófull-
komnari en slíkir gripir í
Evrópu frá 15. öld. En Mon-
gólar eru endanlega úr sög-
unni. Þjóðh-uar tvær, sem þeir
áttu lengst í höggi við, Rúss-
ar og Kínverjar, hafa læst síg
um sjálf heimkynni þeirra.
Sain Shanda. .
Eftir því sem lengra dregur
verður gróður þyirkingslegri
í suðurhlíðum fjalla, og svo
kemur, að þau gnæfa gróður-
laus og nakin eins og Há-
göngur á Holtamannaafrétt,
en framuudan blasir endalaus
sandhaf, eyðimörkin Góbí.
Þarna var dálítil vin á mörk-
inr.i og vélin Iækkar skyndi-
lega og sezt. Mælaborðið sýn-
ir úm 900 m yfir sjó. Klukk-
an er um 9.30. Kringilfættur
afkomandi Genghiz Kahn með
lambskinnshettu á höfði tif-
ar með laskaðan hjólastiga
að farartækinu, og við hröð-
uðum okkur út til þess að
finna eðalsteina eins og Þór-
bergur.
Þetta var semiilega nokk-
uð stór vin; við höfðum ekki
vit á því; allur gróður var
löngu skrælnaður í sumar-
breiskjunnl Hér var flug-
stöðvarhús, sem okkur var
ekki boðið inn í, benzíntunn-

Enn þeysa nierm á gæðingum um Góbí, eyðimörkina miklu, sem
Kínverjar nefna Þornaða hafið.
Á ílugveLlt beið hr. Sjú Enlæ, forsætisráðherra og bauK Steinþór Guðmundsson velkomiiui.
ur og tankar ofanjarðar,
sjálfgerður völlur og mikið
af hrossataði, sem gaf til
kynna að hér væru stundum
riddarar á ferð. Flugvélar
voru stöðugt að koma og
fara, og sonur eyðimerkur-
innar trítlaði með stigann
milli farkostanna og tók ekki
ofan þrátt fyrir hitann.
Hefði ég verio mæltur á
mongólska tungu, hefði ég
ritað stjóminni og krafizt
þess að liún skyti hesti undir
karlinn, svo hann gæti haft
stigaskollann í taumi. Mon-
gólar eru orðnir svo sam-
vaxnir hestum og úlföldum af
þúsund ára þeysingi um fjöll
og eyðimerkur, að þeir ættu
aldrei að sjást fótgangandi.
Það er oft hægt að skjóta
heilu kvarteli milli fótleggja,
þeirra; þeir minna helzt á
kentára, sem hefur verið
stolið neðan af, þegar þeir
stiga af baki. Hestarnir
þeirra eru nauðalíkir ís-
lenzkum gæðingum að stærð
og útliti, og á hestbaki er
þessi þjóð getin og getin í
þúsundir ættliða. Vínföng
þeirra eru kumis, kaplamjólk,
sem hefur skekizt við söð-
ulboga í leðurbelg, unz hún
verður rammáfeng, og hátíð-
arréttur er hangikjöt af
sauð.
1 fjarska sjáum við glitta í
tjörn og kringum hana bú-
smala, hesta og úlfalda. Við
Brynjólfur leggjum af stað
í áttina, en leiðin er lengri
en við héldum. Það er heitt,
engisprettur suða í skræln-
uðum gróðri og smáeðlur
skjótast milli hola sinna. Við
tefjumst við að elta þessi
furðukvikindi og náum i hai-
ann á nokkrum, en snúum að
lokum aftur til þess að verða
ekki skildir eftir og leggjumst
í heita mölina.
Hér er land stöðugt að
þorna og skrælna e.t.v. að
hækka; enn þá er móðir
jörð kvik og hagræðir ytra
borði sínu frammi fyrir
spegli himinhvolfsins. Skyldu
djúpar fellingar og hvassar
brúnir vera í tízku hjá him-
inhnöttum að þessu sinni eða
mittisbönd úr hafi? Vonandi
ekki eyðimerkur.
Fyrir um það bil ári laa
ég í Tímanum, að fundizt
hefði frumskógur með ivvilc-
indum frá miðöld jarðsöguim-
ar langt inni á Góbí, og grcin-
inni fylgdu myndir. Nú hafa
menn fiogið yfir Góbí þc'era
og endilanga, en ekki fundið
nein þau furðuverk, sem
Tíminn lýsti, enda virtust
myndimar gerðar eftir teikn-
ingum Walt Disney. Og þó
hefur margt merkilegt ko:nið
í Ijós á síðustu árum á þc su
sandhafi, Shamo, sem ILín-
verjar nefna einnig Han-hai,
þomaða hafið; þar hefur m’,
a. fundizt hin forna höfuð-
borg Genghiz Kahns.
I
Til Peking.
Að lokum kveðjum við
Góhí að sinni, klukkan er
11.35, og fljúgum suður yfir
Mongólska fjallgarðinn, rcm
hlóðzt upp fyrir um það bil
203 milljónum ára, en c t'tir
eggjum hans hlykkjast Múr-
inn mikli eins og Miðga: ðs-
Qrmur, sem hefur dagað uppi.
Hann hverfur niður i dali og
teygist upp á hæstu gní]>ur.
Þá vitum rið, að við er im
komnir til Kína. Þetta fui.iu-
lega mannvirki, um 4000 km
langt, var reist fyrir um það
bil 2000 árum af þjóðahafmu
fyrir sunnan, en það vildi
forðast þátttöku í mótun sög-
unnar. Og okkur bar óðfiuga
til fólksins á bak við múrinn,
við svífum um stund yfir
Pekingsléttunni og set jurust
góðan spöl utan borgarhliðsí.
Klukkan er um 2 þann 11,
Framhald á 10. síött.