Þjóðviljinn - 01.09.1957, Síða 3

Þjóðviljinn - 01.09.1957, Síða 3
Þegar „Biblía, Það Er / Öll Heilög Ritning, útlögd á Nor- rænu“ kom út á Hólum í Hjaltadai árið 1584 reis í einni svipan af lágum velli hátind- ur í íslenzkri bókagerð frá öndverðu. Síðan hafa birzt margar veglegar bækur á Is- landi, en engin þeirra hefur tekið - Guðbrandsbiblíu fram um stórmannlegan glæsibrag -— landið hefur að vísu risið, en það hefur ekki skipt um hæsta tindinn. Síðastliðin átta ár hefur Lithoprent unnið að ljósprent- un bókarinnar í ígripum. Nú er verkinu lokið; áskrifendur munu geta vitjað bókar sinnar upp úr miðri viku. Af þessu tilefni hitti ég að máli Jakob Hafstein framkvæmdastjóra Lithoprents, fékk að skoða bókina og taka af henni mynd- ir. Biblían er i stærra broti en nokkur önnur bók íslenzk, má ég segja; hún er 1242 blað- síður, auk tveggja síðna for- mála Magnúsar Más Lárus- Myndir, hnútar, upphafsstafir sonar prófessors sem „hafði umsjón með verkinu“. Hún er Ijósprentuð eftir tveimur ein- tökum. Annað er i Háskóla- bókasafni, úr eigu Benedikts Þórarinssonar; hitt er á Landsbókasafni, eintak sem Guðbrandur biskup sjálfur gaf Knappstaðakirkju í Fljótum. Biblían er sett undurfögru gotnesku letri með góðu bili milli lína og rausnarlegu rúmi á skilum kafla og bóka. Mik- ill fjöldi skorinna bókahnúta og upphafsstafa Ijá henni dýrðarbrag. Er talið að biskup hafi skorið þá flesta eigin höndum, en hann var mikill völundur. Þá er ótalinn grúi mynda, stundum allt að fjór- um á opnu, svo sem eins og myndin af þeim Heilögu Smyrslunum á 40. blaðsíðu, i annarri Mósebók (sjá mynd- ina). Talið er að biskup hafi fengið þessar myndir léðar hjá einhverri þýzkri prent- smiðju. Segir dr. Björn Sig- fússon háskólabókavörður mér að Chr. Westergaard-Nielsen greini frá þvi i nýlegri bók að hann hafi eigi alls fyrir löngu séð foma þýzka biblíu með myndum, er svipi svo til myndanna í Guðbrandsbiblíu að þær sýnist vera prentaðar eftir sömu mótum. Dr. Björn segir mér einnig að fanga- mark biskups sé á einni mynd- inni í biblíu hans; en ýmsar ástæður gætu legið til þess að hann hefði skorið þá einu mynd, t.d. skemmd i hinu út- lenda móti. Hin nýja útgáfa er prentuð á fagran og dýran pappír. Hún er ennfremur bundin í brúnt skinnband, sem ætlað er að Iíkjast sem mest bandi Jurins hins þýzka; og auk þess verður það slegið málm- spennslum, sem hið forna band. Þau voru því miður ó- komin á það eintak, sem Jak- ob Hafstein hafði við höndina. Guðbrandur biskup Þor- láksson var mestur bókaút- gefandi á íslandi um sína daga — og þótt lengra væri leitað aftur og fram. Hann komst fyrst í náin kynni við prentverk, er harin varð prest- ur á Breiðabólstað í Vestur- hópi árið 1567: þangað hafði prentari Jóns biskups Ara- sonar, Jón Matthíasson, flutt prentsmiðjuna frá Hólum er hann gerðist þar prestur. Guð- brandur varð biskup 1571; og kveður Páll Eggert það hafa „verið eitt með fyrstu verkum Guðbrands, eftir að hann var Guðsoröi til eflingar biskup orðinn, að flytja prent- smiðjuna til Hóla; hefir það ekki verið siðar en 1572“. Ár- ið eftir skrifar hann vini sin- um Páli Sjálandsbiskupi og biður hann útvega sér pappír og prentsvertu. Pi-entsmiðjan var persónuleg eign biskups, og arfleiddi hann Hóladóm- kirkju að henni eftir sinn dag: „Prentverk mitt allt, með pressu og tveim járngrindum og þrennum skriftum (þ.e. letrum), það gef ég Hóladóm- kirkju og guðsoi'ði til eflingar og aukningar i þessu voru fósturlandi, svo framt sem það er bi'úkað, en sé það ekki haft til nytsemdar og gagns, þá skal mínum erfingjum opið vera það aftur að taka, ef einhver þeirra fær gæzku og manndóm til það að brúka“. Hér verður sizt rakin viða- mikil bókaútgáfa Guðbrands biskups; aðeins skal sagt nokkru nánar af biblíu hans, mestu bók á Islandi. Hún kom út, eins og áður segir, áiáð 1584; en talið er að sjö menn hafi unnið að prentun hennar Gizurs biskups Einarssonar á fáeinum öðrum bókum þess og einnig þýðingar Gísla biskups Jónssonar (að því er talið er). Þá þýddi Guðbrand- ur sjálfur nokkrar bækur Gamla testamentis, en öllum þýðingum annarra breytti hann dálítið eftir sínu höfði. Biblía Lithopre^s kostar 1500 krónur, en fnimútgáfan kostaði 8—12 dali. Það var víst tvö til þrjú kýrverð — átta til tólf þúsund krónur eftir verðlagi í ár. Má af þessu geypiverði marka, hve útgerð bókarinnar hefur í'eynzt biskupi dýr; en hún var gefin út í 500 eintökum. Konungur mælti þó svo fyrir að hver kirkja legði einn dal til biblíunnar, auk þess sem hver kii-kja skyldi kaupa eitt Þitt stinkandi dramb eintak sem þar yrði geymt. En biskup var einnig harð- fengur sölumaður og kom bók- um sinum í verð með ýmsum hætti. Stundum mun hann hafa notað farandsala; og hann iét prófastana standa sér skil á andvirði þeirra bóka, sem prestar voru skyld- ir að kaupa. Hann var sömu- leiðis ódeigur að fela frænd- um, vinum og tengdamönnum að selja útgáfubækur sínar — og tók þeim óstinnt upp ef þeir ræktu ekki bóksöluna af Sunnudagur 1. september 1957 Iwm'hibfrt ÞJÓÐVILJINN — (3 «í?-.í i'A w,s' > ■! <■" !- ■ !■ ■•'„„ SSÍ< í f ; i . .'..! T; ■. ”: *•«««»« X.rrti* »*, a "V * < < . «> -><■ í ■ hZXXh X*:: t <->5 ' - ••• ' /:i ■ Xvi*mjut'-.K ? *&* $*#*€*&&<■ at ' ‘ 1 'v ! « -v w+< ?VííMb ... & Ein blaðsíða lúmiar nýju Ijósprentunar. (Ljósm. Sig. Guðm.) stinkandi di’ambi og lif með Guðbrandur Þoi’láksson var það svo lengi þú nxátt“. Það skal þó tekið fram að þegar i tvö ár. Texti biblíunnar er í fyrsta lagi þýðing Odds Gott- skálkssonar á Nýja testa- menti, þótt útgefandi kroti að visu ofurlitið í hana. Einn- áhuga. Eitt sinn skrifaði hann bréf bræðrungi sínum, sem endursendi honum bækur, og sagði m.a.: „Þú sannar gam- alt mál: Naturam expellas biskup var búinn að skrifa bréfið, var honum svo runnin reiðin að hann lét það ósent. En hann notaði biblíuna líka sem gjaldmiðil. Þegar Ari Magnússon í Ögri gaf biskupi sundurliðaða kvittun fyrir 'heimamnuiidinum, sem hann lét með K'istínu dóttur sinni, þá eru sjö biblíur taldar þar forleggjari og prentsmiðju- stjóri og biskup í senn þar til yfir lauk. Þetta voru molar um dýr- legustu bók á Islandi og út- gefanda hennar. Nú er hún komin út öðru sinni — eftir 373 ár. Ég hef ekki séð feg- urri grip í háa herrans tíð. Bíblía Guðbrnnds biskups verður ekki fi’amar lesin sem guðsorð; það spyr eijginn uin kristindóm hennar. Ny útgáfa hennar grundvallast á þeim skilningi að fagur gripur sé æ til yndis; og þegar „grip- uri«n“ cr a.ð auki bók, hefur fslendingur tvigilda ástæðu til að fagna. Þess verðiu getið í annálum liðandi árs, að þá var Guðbrandsbiblía gefin út öði'u sinni B.B., í 2. lið: „Medkiennunst eg Are Magnusson med þessari minni sialfs handskript, ad eg hefi þessa efterskrifada penn- inga medtekid af H(erra) Gudbrande vegna Christinar. j fyrstu med hennar jördum XX málnytu kugilldi. Jtem vij Geldneýti, smjör, bibliur Guðbrandur biskup Þorláksson 77 (Eftir málverki) ara ig notaði Odds á biskup þýðingar nokknnn bókum Textar bíblíunnar Gamla testamentis. is hagnýtti hann Sömuleið- þýðingar furca, tamen usque recurrit (Þótt náttúran sé lamin- með lurk, / leitar hún út um síð- ir). Guð hefur nú nokkur ár lagt á þig hirting, þótt lítil sé, en hvernig þér batnar þar við, það má af þessu litlu merkja. Svo bíhalt þú nú þínu stolta Bijbliur islenskar . . . . “ Og þegar biskup keypti eitt sinn tvær jai'ðir af Eiriki nokki’um Árnasyni, þá greiddi hann andvirðið í geldum xiautum, sauðum, smjöri og biblíum. „Þessa. peninga medkiennist Eirekur hann hefði vppborid og vttekid, sem sier lijkadi“. (i=j, v~u). Samt var bisk- up oft mæddur á biblíu sinni, og bókaútgáfu almennt. „Prentvei’k legg eg nú niður“, segir hann árið 1609, „propter summum verbi dei contempt- um .... (sakir hinnar miklu fyrirlitningar manna á guðs- orði). í höfuðsveit og beztu, alls íslands, Borgarfirði, hefij eg haft kver liggjandi í 3 ár, hjá séra B., en í haust varð hann að senda mér þau aft- ur“. En bölsýnin leið hjá; og „Fáksdagimnn’* Framhald af 12. síðu hringbraut., áhorfendapalla, dómarahúss, veðbankahúss, hestaréttar og bilastæða. Enn- fremur byggingu nýtízku hest- húss, rneð æfingasvæði þar sem hægt væri að kenna reið- mennsku og meðferð reiðhesta, byggingu félagsheimilis o. m. fl. Til slíkra framkvæmda þarf mjög mikið fé og þess vegna hefur Hestamannafélagið Fák- • ur, eins og fyrr segir, stofnað til happdrættis í f járöfiunar- skyni. Vinníngrurinn er 6 marnia Buick-bifreið af vönduðustu gerð, en dregið veriður 10. októ- ber n.k. Ljósmynáasýningin Framhald af 1. siðu. urum frá 68 löndum. Sýn'ngiU var fyrst opnuð í NútímaHsra- safninu í New York fyrir tveim- ur árum, var að því búnu sýnd i nokkrum 'borgum Bandarikj- anna, og síðan hefur hún farið sigurför víðsvegar um heim. Þjóðviljinn hefur birt allmarg- ar myndir, sem eru á þessari merku sýningu.

x

Þjóðviljinn

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.