Þjóðviljinn - 04.10.1957, Side 5

Föstudagur 4. október 1957 — ÞJÓÐVILJINN — (5
Fræðimenn eru allflestir
þeirrar skoðunar, að handrit-
in frá Dauðahafi hafi heyrt
til Essenum, einum hinna
þriggja trúflokka Gyðinga um
daga Jesús frá Nazaret.
Frásagnir af trúflokki þess-
um gejona rit þriggja höfunda
frá fyrstu öld eftir Krists-
burð, Plíniusar, Jósefusar og
Fílons. Lýsing Plíníusar er
en merkileg, því að hún stað-
setur samfélag Essenanna ein-
mitt þar, sem (húsið stóð og)
handritasafnið fannst. — „Á
vesturströnd Dauðahafsins, en
þó svo fjarri því, að hvim-
leiðra áhrifa þess gætir ekki,
hafa Essenarnir tekið sér ból-
festu, — menn, sem lifa einir
sér og eru ólíkir öllu, sem
um getur í viðri veröld, karl-
menn, sem lifa án peninga,
án kvenna og hafa slitið öll-
samskiptum við ástargyðjuna
og eiga pálmatrén ein að lags-
nautum. Þeir týna ekki töl-
unni vegna þess að látlaust
bætast nýir í hópinn, sem,
ieita hjá þeim athvarfs, menn,
sem eru orðnir þreyttir á
heiminum og hverflyndi ör-
laganna hefur knúð til að
taka upp lífshætti þessa. Um
árþúsundir, þótt ótrúlegt virð-
ist, hefur trúflokkur þessi
þannig haldizt við, þótt engir
hafi fæðzt meðal þeirra, því
að svo mikið lið leggur þeim
til viðurstyggð manna á
heiminum. Fyrir neðan bústað
þeirra stendur borgin Eng-
adda (Engedi), — sem um
páknatré og frjósemi stóð að-
eins að baki Jerúsalem, en
þar sér nú ösku eina. Hand-
an hennar og ekki langt frá
Dauðahafinu er Masada,
klettavígið. Þangað nær Júd-
ea“
Málsgrein þessi sýnist taka
af skarið um, hverjir áttu
heima í klaustrinu. Lengri er
fi'ásögn Plíníusar ekki. Hann
er skorinorður að hætti Róm-
verja. Essenarnir voru hon-
um framandi og ekki er laust
við, að orð lians séu háði
blandin. En Fílon og Jósefus
voru báðir Gyðingar og gerðu
þessum trúflokki Gyðinga
fyllri skil en Plíníus. Árþús-
unrimar, sem Plíníus ræðir
um, hljóta að heyra framtíð-
inni til, og benda til þess,
að hugmyndir hans um Ess-
enana liafi verið óljósar. Fíl-
on, sem var fræðimaður í Al-
exandríu og hneigður til ein-
setulífs, benti á Eessenana til
stuönings máli sínu i ritgerð
því til sönnunar, að sérhver
góður maður er jafnframt
frjáls. I ritgerð þessari og
málsgrein úr öðrum rita hans,
.sem sagnfræðingurinn Eusobí-
us vitnar í, lýsir hann sið-
venjum Essenanna, En þar
sem Jósefus segir ítarlegar
frá en Fílon og þeim ber
fátt á milli, verður fylgt frá-
sögn Jósefusar, en þess aðeins
getið, hvenær þá greinir á eða
frásögn Fílons er gleggri.
Jósefus var bæði sagnfræðing-
ur og athafnamaður og dreg-
ur upp sínu sennilegri
mynd af Essenum en Filon
gerði. Og þar sem Jósefus
var um skeið félagi í Essena-
reglunni, verður frásögn hans
að taljast bezta heimildin
um þá. Jósefus segir helztu
trúflokka Gyðinga hafa verið
þrjá um sína daga, Farísea,
Saddúkea og Essena. Hana
segist hafa verið búinn að
vera í öllum þessum trúflokk-
um, þegar hann var 19 ára
gamall, og auk þess hafa
dvalizt þrjú ár í eyðimörkinni
með helgum einsetumanni,
Bannusi að nafni, sem klædd-
ist aðeins því, sem á trjám
grei*i, og lagði sér aðeins til
munns það, sem óx villt. Eft-
ir þessi kynni sín af trúar-
stefnum vai'ð Jósefus farísei.
Haim barðist í striðum Gyð-
inga við Rómverja; en þá
var örvænt um sigur Gyðinga
í sjálfstæðisbaráttu þeirra, og
tilhneigingin til meinlætalífs,
fráhvarfs frá heiminum, hef-
ur fundið hljómgrunn í huga
hans. Hann ver Essenunum
Haraldui lóh&nnsson
hefur þýtt og endursagt
upp úr öðrum kapitula
bókar Edmunds Wil-
sons, Handritin írá
Bauð&höfinu.
ferðisþrek þeirra. Og verði
þeim barna auðið, sem haldin
eru anda hroka og hvatmælgi,
færa þær sig upp á skaftið
og stilla qrðum sínum síður
i hóf en áður og segja fullum
fetum það, sem áður var að-
eins tæpt á, og þarfnast ekki
lengur yfirvarps til að neyða
eiginmenn sína til athæfa, sem
eru samfélaginu til óþurftar,
því að sá, sem gefið hefur sig
á vald ástaratlotum konu
sinnar og gert börn sín að
helzta hugðarefni sínu, verð-
ur ekki samur maður og áður,
en breytist, þótt ekki sé vit-
andi vits, og hverfur úr
frelsi yfir í ánauð“. Essen-
arnir hafa snúið baki við auð-
æfum og neyta aðeins drott-
innar fæðu og þeir ganga föt
sín og skó til húðar, áður en
þeir fá sér cnnur ný.
Fílon segir Essenana vera
fleiri en fjögur þúsund og
Jósefus segir þá telja fjögur
þúsund, (en það var mikill
fjöldi í Palestínu um þetta
leyti). „Enga eina borg liafa
þeir gert að aðsetri. sínu“, en
setjast að margir saman í
Fræðimaður rannsakar hellahandritin
iyrstu kristnu saínaðanna?
mildu meira rúmi í frásögn
sinni en hinum tveimur trú-
flokkum Gyðinga.
Essenarnir voru knýttir
saman traustari böndum en
hinir trúflokkarnir tveir: Þeír
mynduðu bræðralag, sem var
ekki með öllu óáþekkt sam-
félagi fylgismanna Pýðagóres-
ar. Þeir voru frábitnir öllum
nautnum, sem þeir töldu jafn-
gilda Jöstum, og vöndu sig á
sparneytni og sjálfsaga. „Á
lijónabandi hafa þeir ýmu-
gust, en taka börn annarra
í fóstur, meðan þau eru enn-
þá ómótuð, og koma fram við
þaii, sem þau væru af þeirra
holdi og blóði, og ala þau
upp í siðum sínum. Frásögn
Filons er á aðra leið: Hann
segir, að meðal þeirra séu
engir unglingar eða börn; að-
eins fullorðnum sé veitt mót-
taka“. Þeir fordæmdu ekki
hjónabandið, sökum þess að
þeir teldu það vera í sjálfu
sér slæmt, — né framlag þess
til viðhalds kynstofninum,“
heldur Jósefus áfram. „En
þeir vilja firra sig lauslæti
kvenna, enda er það álit
þeirra, að engin kona geti
verið karlmanni trú“. Undir
þetta tekur Filon, sem kveð-
ur Essenana hafna lijónaband-
inu, bæði vegna þess að þeir
litu á það sem einu eða meg-
inhættuna, sem að samfélagi
þeirra steðjar, og hins að þeir
ástunduðu jafnan skírlífi.
„Enginn Esseni tekur sér
konu, því að eiginkonur eru
eigingjarnar verur, afbrýðis-
samar með afbrigðum og
lagnar á að sljóvga siðferðis-
þrek eiginmanna sinna með
þrotlaysum bónaleitunum. —
Með blíðuhótum, sem þær
tem ja :sér, og með öðrum til-
burðum, sem þær viðhafa eins
og Ieikarar á sviði, trufla þær
sjón og heyrn • manna sinna,
og þegar þeir eru orðnir leik-
. soppar þeirra, veikja þær sið-
hverjum bæ, skrifar Jósefus.
Fílon hefur líka orð á, að
þeir „búi í mörgum bæjum í
Júdeu,“ en kveður þá forðast
stórar borgir og kjósa fremur
að búa í þorpum.“ En þeim
kemur saman um það höfuð-
atriði, að Essenarnir hafi
skipulagt með sér samfélög
umhverfis miðstöðvar, þar
sem þeir kæmu saman til að
matast og að þeir hafi jafn-
Einn handritareðlaima frá
Dauðaliafi, ReðiII þessi geyinir
handrit af spádómsbók
Jesaja.
an orðið að vera reiðubúnir
að standa skil gerða sinna
gagnvart höfuðstöðunum. Alla
hluti eiga þeir saman. Nýir
félagar verða að gefa upp
eignir sínar til reglunnar, og
allir verða þeir að láta tekj-
ur sínar af hendi rakna til
hennar. Söfnuðurinn sér fyrir
öllum þörfum þeirra. Ráðs-
maður hefur öll kaup á hendi
og allar fjárreiður. Það varð-
ar strangri refsingu að skjóta
nokkru undan. Þeir áttu jafn-
vel föt sín í félagi. Þykka
kufla fengu þeir í hendur á
veturna en þunna á sumrin.
Kaup og sölur fóru ekki fram
á meðal þeirra ; sérhver þeirra
gat tekið hvern þann hlut,
sem .hann óskaði hjá félags-
bróður sínum; en þeir gátu
ekki gefið ættingjum sínum
gjafir nema með leyfi yfirboð-
ara sinna, Á ferðum sínum
höfðu þeir ekki annað með-
fei'ðis en vopn til að verjast
árásum ræningja, því að Ess-
enasamfélögin tóku hverjum
Essena opnum örmum. I sér-
hverjum hæ, sem Essenamir
hafa komið sér upp samfélagi,
var einum þeirra falið að taka
móti reglubræðrum annars
staðar frá og greiða götu
þeirra. Um sjúka var .annazt
eins og stæðu að þeim mörg
börn, þótt barnlausir væru,
að Fílon hermir. En Jósefus
fullyrðir, að flestir þeirra
hafi náð hundrað ára aldri.
Essenarnir ræktuðu jörðina
og helguðu sig friðsömum
störfum (að sögn Fílons).
Þeir voru bændur, hirðar, kú-
rekar, býflugnaeigendur og
handverksmenn, Vópn smíð-
uðu þeir ekki. Að verzlun
gáfu þeir sig ekki og voru
fákunnandi um siglingar. Með-
al þeirra voru engir undir eða
yfir aðra settir. Meðal þeirra
ríkti bræðralag, enda töldu
þeir mönnum eðlilegt að lifa
sem bræður væru, en bræðra-
lag mannanna hefði aðeins
liðið undir lok vegna sam-
keppni ágjarnra. Þeir lásu
mikið í fornum ritum að Jós-
efus segir frá, og það er vafa-
laust þess vegna að allur
þessi fjöldi handrita hefur
fundist í hellunum), en þeir
„leggja litla rækt við rök-
fræði heimspekinnar og túlk-
un grískra orða.“ að.FíIon seg-
ir, hejdur lögðu því meiri
stund á siðfræði. Þeir kynntu
sér rætur lækningagrasa og
eiginleika steina, (sem ekki
ósennilega voru taldir búa yf-
ir töframætti), þeim var gef-
ið að segja fyrir óorðna hluti
(og nokkur dæmi þess eru tii-
færð.). Þeir voru kettir þrifn-
ir og lauguðu sig oft. Um
hreinlæti báru þeir af öðrum
A us tu rl a ndabú u m um sína
dagg. Þeim þótti það óþrifa-
legt að smyrja húð sína olí-
um, — svo að þeir hafa verið
óvarðir gegn brennheitum sói-
argeislunum við Miðjarðarhaí-
ið. Þeir héldu hörundi sínu
þurru og gengu alltaf hvít-
klæddir. Og segist Jósefusi
svo frá: „í klæðnaði og fasi
líkjast þeir börnum undir
ströngum aga“.
Agi hélzt daglangt. íÞeir
ræðast ekki við fyrir sólar-
upprás, en hafa yfir feænir
sínar og biðja til sólarihnar.
að hún sýni ásýnd sína. Að
því búnu ganga þeir til verka
og vinna til fimmtu stundar,
þ. e. til um það bil ellefu.
Veðrið liirða þeir eklci um, að
Fílon hefur skráð, og bera
því aldrei fyrir sig til áð
vinna til að komast hjá virtnu,
og þeir komu fagnandi frá
vinnu sinni eins og þeir kæmu
frá leikjum. Þeir þvoðu sér
síðan upp úr köldu vatni, fórri
í línklæði og gengu til mat-
stofunnar sem hún væri helgi-
dómur. Þar settust þeir til
borðs þegjandi, en brauðgerð-
armaður bar þeim brauð og
matgerðarmaður eina rétt
máltíðarinnar. Kennimaður sat
í öndvegi og fór með borðbæn
og aðra bæn að loknum máls-
verði, en þeir fóru þá úr lín-
klæðunum og lögðu til hliðar
og hurfu aftur til vinnu sinn-
ar á ökrum eða verkstæðum
sínum. Um kvöldið snæddv:
þeir aftur og þá með gestum
sinum, ef nokkrir voru. Mál-
æði eða hávaði heyrðust 'éltin
aðeins einn talaði í sehn
Frarohald á 10. síðu, ,