Þjóðviljinn - 06.10.1957, Blaðsíða 5

Sunmid&gur 6. október 1957
ÞJÓÐVILJINN
(5
Vísiiidaafrek
Framhald af 1. síðu
sambandi við Alþjóðlega jarð-
eðlisfræðiárið og hafði sovézki
sendiherrann þar í borg í gær
boð inni fyrir fulltrúa á henni.
hefði rauðleitur depill sem bor-
izt hefði hratt yfir himin-
hvolfið. Það var klukkan 20.50
eftir staðartíma og enginn
vissi hvað þarna hefði verið á
ferð. Seinna um nóttina fékkst
Þar var þeim skýrt fiá frétt- gjjýring a því þegar fréttin frá
j.nni. Enda þótt hinir banda-
xisku vísindamenn drægju enga
dul á fögnuð sinn yfir þessum
sigri hinna alþjóðl'egu vísinda,
þá fóru þeir heldur ekki í laun-
kofa með að þeir hefðu sjálfir
kosið að verða fyrstir.
• Þegar eitt brezku blað-
anna hringdi í dr. Lovell, for-
etjóra radíóathuganastöðvar-
innar í Jodrell Bank, og sagði
bonum fréttina, átti hann eng-
in önnur orð en: „Gosh“, sem
útleggst: Ja-hérna. Síðar fékk
hann þó málið aftur og lýsti
þá aðdáun sinni á afrekinu og
sagði gervitunglið mundu gef.i
mikilsverðar upplýsingar um
ytri lög gufuhvolfsins.
• Framkvæmdastjóri rann-
sókna í sambandi við jarðeðl-
isfræðiárið í Bandaríkjunum
sagðist stórfurða sig á frétt-
iirni. Það væri undravert að
það skyldi hafa tekið Sovétrik-
in styttri tíma en Bandaríkin
Moskva barst.
• Athuganastöðvar og
radíóamatörar um allan heim
fylgjast með rás gervitunglsins.
I athuganastöðinni í Leníngrad
sem jörðu dregur verður mót-
staðan meiri og hraðinn minnk-
ar og svo koll af ltolli þar til
tunglið brennur upp í nokkurra
tuga kilórnetra hæð yfir jörðu
(ekki hundruð kílómetra, eins
og misritaðist í blaðinu í gær).
® Einn af sovézku vísinda-
mcnnum sem staddir eru í
Washington sagði það sína
skoðun að tunglið myndi hald-
ast á lofti í u.þ.b. 3 vikur,
Verkamannaflokkurinn vill
samninga við Sovétríkin
hefur þannig verið komið upp enda þótt ævi þess gæti fræði-
30 stjörnukíkjum til að fylgjast lega eins verið 2 dagar eða
með tunglinu. Heita má að síð-'einn mánuður. Margir vísinda-
asta sólarhring hafi stjömu- J menn telja hins vegar, að sögn
fræðingar ekki sinnt öðru. j vesturþýzka útvarpsins, að
Moskvaútvaipið skýrði í gær^ tunglið geti haldizt á lofti
frá því að í nótt sem leið myndþ mánuðum eða jafnvel árum
tunglið fara yfir margar borgir saman. Ágreiningurinn stafar
og voru þessar borgir í Evrópu af því að enginn veit neitt með
t.d. nefndar: Prag. Osló og vissu um hve þétt loftið í yztu
Leníngrad, en í öðrum álfum ^ íögum gufuhvolfsins er eða um
Rangún og Damaskus. í dag annað eðli þeirra, en þessu
fyrir hádegi fer það yfir Par-| fyrsta gervitungli er fyrst og
ís og Róm. Samkvæmt frétt fremst ætlað að afla vitneskju
frá vesturþýzka útvarpihu fer
tunglið frá austri til vesturs.
® Allar upplýsingar sem
gefnar voru í tilkynningu Tass-!
fréttastofunnar koma
um það.
e „Gervihnötturinn fer um-
hverfis jörðina á um 95 mín-
útum, þannig'myrkvast hann á
, . ,t .. .. m3°0 þriggia stundarfjórðunga fresti.
heim við ■ þa utreikmnga sem * _ .. a , ...
, , , , . 1 , . ■ ■■ b , ..._ Myrkvaður verður hann ekki
bandanskir vismdamenn hofðu , , ., ,,
að koma gervihnettinum á birt Vegna fyrirætlana þeirra'SY ®f’r 1 UgllsUl aauk*
• um að senda gervituhgl upp í
háloftin. Bandaríska gervi-
tunglið á þannig að vera um
50 sm i þvermál, það sovézka
er 58 sm. Umferðartíminn er . ,
. , / argeislanum
einmg mjog sa sami og braut- , ° ,
in talín vera lík, þó ekki sé enn ,, . _ , .
, v v . , x . arlag og ekki fyrr en tveim
kunnugt með vissu um það. f , , .
f , , , , klukkustundum fynr solarupp-
e I emu er þo sovezka’
frá—
Framhald af 12. siðu.
— Gætuð þér sagt nokkuð um
fyrirætlanir Verkamannaflokks-
ins til að stöðva verðbólguna og
varðveita verðgildi sterlings-
pundsins?
— Ein af leiðunum til að
varðveita verðgildi og gengi
pundsins hlýtur að vera atlaga
gegn verðbólgunni. Fyrr á þessu
ári vöruðum við rikisstjórnina
við því að verðbólg'uhættan færi
í vöxt og við höfðum miklar
umræður (á þingi) i júií og
lögðum þá fram tillö'gur okkar
um hvérnig snúast skyldi gegn
henni. Við gagnrýnum rikis-
stjórnina fyrir að' hafa reitt sig
allt of mikið á fjármálastefnuna
sem vopn gegn dýrtíðinni og
eins. og við óttuðumst er hún
nú algerlega háð mjög tilfinn
anlega háum forvöxtum.
Erfitt með fjárfestingu
Það er okkar skoðun að ráð-
ast verði gegn dýrtíðinnj frá
Iivers konar samkomulag teljið
þér að hægt verði að gera við
verkalýðsfélögin?
— Já. Við erum ekki á sömu
skoðun og ríkisstjórnin, að höf-
uðorsök dýrtíðarinnar séu hin-
ar ýmsu kaupkröfur. Við teljum
að þar sem stjórninni hafi mis-
tekizt að ráða við dýrtíðina sé
hún óðfús að skella skuldinni
á verkalýðsfélögin. En það er að
sjálfsögðu nauðsynlegt, þegar
u-m er að ræða verðbólgu setn
stafar fyrst'og fremst af hækk-
uðu verðlagi, að fara eftir
stefnuskrá sem getur vakið
traust verkalýðsfélaganna, svo
að þau að sinu leyti geti haldið
að sér höndum með kaupkröf-
ur, eins og brezka alþýðusam-
bandið gerði mörg ár fyrst eít-
ir stríðið. Til þess að það megi
takast tel ég að ríkisstjórnin
verði að sannfæra verkaiýðsfé-
lögin, ekki aðeins leiðtoga þeirra
heldur óbreytta félagsmenn og
eiginkonur þeirra, að hún vinni
að því að nauðsynjaverk sitji
• Framkvæmdastjóri jarð-
eðlisfræðiársins í Bz’etlandi
benti á að fyrst nú hefði tek-
izt að senda hnött út í geim-
inn með þriggja stiga eldflaug
myndi aðeins þurfa eitt stig til
viðbótar til að vinna algeran
sigur á aðdráttarafli jarðar og
senda skeyti alla leið til tungls-
Ins. Einn af eldflaugafræðing-
um Sovétríkjanna sagði líka
í útvarpsfyrirlestri i gær að nú
væri fyrsta skrefið stigið til að
sigrast á geimrúminu milli reiki-
stjarnanna og ekki myndu líða
mörg ár þar til flug hæfist til
tunglsins. Það var einnig
Þkýrt fr'á því í útvarpinu í
Moskva í gær að þegar
væni liafnar tilrannir í Sovét-
jíkjunum ineð eldflaug sem á
að geta farið til tunglsins.
sFafnframt var sagt frá því að
smíðaðar hefðu verið flugvélar
jþar, sem hefja sig' til flugs og'
lenda lóðrétt.
• Gervitunglið hefur nú
þegar farið fjölmargar umferð-
ir kringum jörðina síðan það
hóf rás sína um hana að kvöldi
föstudagsins. Það er talið að
því hafi verið skotið í loft upp
nálagt Axkangelsk, en ekki vit
að með neinni vissu. Tass-
fréttastofan sendi út fréttina
Mukkan 21.35 í fyrrakvöld,
tæpum þrem tímum síðar
heyrðist fyrst til gervitungls-
ins i Þýzkalandi, um klukkan 1
í París,. kl. 1.45 í Haag,
skömmu fyiúr 2 í Kaupmanna-
höfn og Osló, 2,07 í London.
• Moskvaútvarpið skýrði
írá þvi í gær kl. 16 eftir ísl.
tíma að þá hefði gervitunglið
íarið þrívegis yfir Bandaríkin,
þaraf einu sinni yfir Washing-
ton. Vísindastofnunin Institute
of California segist hafa heyrt
önnur merki en hin háttbundnu
hljóðmerki frá tunglinu og tei-
ur þar vei’a um að ræða
leynilykilsmerki, sem gefa muni
ýmsar upplýsingar.
• Fyrsta fregnin um að
tunglið hefði sézt barst frá
Bandaríkjunum, Frá North
Carolina kom sú frétt að sézt
sléttlendi eða sjó verður þessi
hnöttur lengst sýnilegur í 15
gervitunglið mjög svo
brugðið hinu handaríska: Það
er um níu sinnum, þyngra; eða
83,6 kg. Það þýðir að burðar-
eldflaugin hlýtur að véra miklu
öflugri en sú sem Bandarikja-
menn ætla sér að nota og er(
hún þó ekkert smástykki, vegur ' . .
„ , ,, , i hnotturmn fan í þa attina, þar
um 11 lestir. Og þ*ar sem hlut-i 1
fallið milli þunga eidflaugarinn- sem miklu auðveldara er vegna
ar að meðtöldu gervitunglin.i' snunmgs jarðar að skjota hon-
i -vt niiorun i tiuernv' 1
þar til greina einnig, bæði eins
og hún kemur fram í fjárlögum
hann heldur ekki sjást, heldur °S á peningamarkaðinum, en
enda þótt við viljum halda af
' fullum krafti áfram nauðsyn-
1 legri fjárfestingu, teljum vjð að'
eftirlit verði. nauðsynlegt til að
takmarka alla óþarfa- fjárfest-
ingu. Það er þess vegna að við
leggjum til að höft verði sett á
rás. Við hagstæðustu skilyrðVá' byggingastarfsemi og komið á
morgum hhðum í einu. Að sjalf-i , , , . , ,
.. ‘ , .... ,, , , li fynrrunn, og þa serstaklega
sogðu kemur f jarmalastefnan,
nauðsynleg fjarfestmg, og einn-
aðeins á þeirri stundu er sól er
undir sjóndeildarhringnum, en
gervitunglið sjálft uppi í sól-
ekki síðar en
tveim klukkus'tundum eftir sól-
öðru eftirliti á vissum sviðum
til að halda aftur af hinum ö'
mínútur í senn frá sama stað þarfari gieinum atvinnulífsins.
og er það sá tími sem það tek-|Því tn viðbótar teijum við að
ur hann að fara þvert yfir nauðsynlegt ^verði að gera ráð-
himinhvolfið frá vestri til aust-! stafanir til að halda verðlagi í
uhs. Telja má víst að gervi-
af viðtali við dr. I
þegar henni er skotið og' ™ upp í anstur en í vestur
þunga gervitunglsins þegar það 1 am ivæm iasoön
hefur losað sig við öll þrjú varPsrns
stig eldflaugarinnar ræður úr.| Trausta Emarsson).
slitum um hve hátt í loft hægtl
er að koma tunglin.u, hlýturi
sovézka eldfláugin að veraj
margfalt þyngri en sú banda-
ríska.
• Sumir vísindamenn telja
sovézku eldflaugina jafnve
hljóta að vera 50-100 lestir
Þetta þykir þá benda til þess
að Sovétríkin séu komin enn
lengra fram ur Bandaríkjunum
á þessu sviði en sem svarar
þeim mánuðum sem líða muira
þangað til bandariska gervi-
tunglið kemst á loft. Með þetta
i huga verður skiljanlegt að
hinn nýi landvarnaráðherra
Bandaríkjanna sagði í gær:
„Við hljótum að hera hina
mestu virðingu fyrir vísindum
Sovétrikjánna.“ Eidflaugin sem
kom gervitunglinu á loft er
nefnilega af svipaðri eða sörnu
gerð og hin langdrægu flug-
skeyti sem Sovétrikm eiga enn
ein.
• Með öllu er óvíst 'hve
lengi gervitunglið muni haldast
á lofti. Loftmótstaðan sem það
verðnr fyrir úti í geimnum liit-
ar það og dregur smám saman
úr ferð þess. Þegar ferðin
minnkar má aðdráttarafi jarð-
ar sín meira en hraðinn og
tunglið nálgast þvr jörðu. En
þar sem loftið þéttist því næx
skefjum. og að það verði að sjá-lf-
sögðu gert í samráði við verka-
lýðsfélögin og við vinnuveitend-
ur svo að hóf sé haft á launum,
vöruverði, ágóða og arðúthlut-
Ríkisút- i unum-
— Vilduð þér segja eitthvað
meira um launahlið málsins?
Ogerlegí að spá nokkru um úrslitin
Kosningabaráttan í Noregi hefur verið áköf eftir hléið,
sem hlauzt af láti Hákonar konungs. Stjórnmálamenn-
irnir urðu að hafa hraðan á að kynna kjósendum málstað
sinn, því að Norðmenn ganga aö kjörborðinu á mánu-
öaginn.
Á kjörskrá eru 1.800.000
kjósendur, sern kjósa eiga nýtt
stórþing til fjögurra ára setu.
Óslitinn ferill
Enginn virðist treysta sér
til að spá, hvernig valdahlut-
föllin verða á nýja þinginu.
Verkam annaf lokk urinn, sem
farið hefur með stjóm i Nor-
egi óslitið frá lolcuin heims-
styrjalda-rinnar síðari, hefur
Iireinan meirrhluta á þingi síð-
asta kjörtímabil, 77 þingsæti
af 150. 'I kosningunum 1953
fékk flokkurinn 830.448 atkv.
eoa 46,6% greiddra og gildra
atkvæða. Koinmúnistaflokkur
Nöregs fékk 90.422 atkvæði,
5,08%; svo að til saman hafa
verkalýðsflokkamir hreinan
meirihluta kjósenda að baki.
sér. Kommúnistar hafa þrjú
þingsæti.
Sundruð andstaða
Iiægri menn, stærsti stjórn-
arandstöðuflokkurinn, reyndu
að koma á kosningasamstarfi
allra borgaraflokkanna, en
tókst það ekki. Foringjar Verka-
mannaflokksins segja, að jafn-
vel þótt borgaraflokkarnir
ynnu meirihluta á þingi, myndu
þeir ekki geta stjórnað land
inú saman.
Hægri menn hafa. ini 27
menn' á þingi, Vinstri úlokkur
inn 15, Kristilegi þjóðflökkur-
inn 14 og Bændaflokkurinn 14
þingsæti.
ig sannfæra verkalýðsfé'ögtn
um að byrðunum sé jafnt skipí
og félagslegt réttlæti móti stefnu
okkar í efnahags- og fjórmálum..
Stöðvun verðlags
— Þetta þýðir fjárlög sern af-
nema að* svo miklu leyti sem hæg*c
er það sem kölluð eru skattafor-
réttindi tiltölul. Utils hóps skatt-
greiðenda. Þetta þýðir ýmiskon-
ar höft til að tryggja að ekki s.é
hægt að þrýsta upp verðlaginu,
og þá fyrst og fremst verðlagi
einokunarhringanna i einkaeigri.
Það eru miklar likur á verð-
bindingu um einhvern tíma. Eg
held að takist okkur að gera
þetta og komast um leið a ð
s'amkomulagi við verkalýðsfé-
lögin og reyndar líka stjóm
dðnaðarins, þá ætti að vera hægt
að hefja nýtt tímabil með hót'-
semi í kaupkröfum, ágóða os
arðúthlutunum, og stöðugu oc
vonandi lækkandl verðlagi.
STUTT VÍÐTAL
VIÐ GAITSKELL
, Gaitskell var fyrst spurður
hvað hann áliti um ákvarðatur
þær sem flokksþingið tók í
þjóðnýtingarmálunum, en mörtn-
um ber saman um að hann hafi
unnið mikinn sigur við atkvæða-
greiðsluna um þau.
Hann sagðist vilja taka fram
að hann áliti ekki ástæðu tit
að gera mikið úr því að flokk-
urinn hefði breytt um stefnu í
þessum málum. Markmiðið,
eignarhald og eftirlit hins opin-
bera með efnahagslifinu öl'lu
væri enn hið sama, ný viðhorf
hefðu aðeins skapað nauðsyrn
þess að nýjar leiðir yrðu reyná-
ar til að ná þessu marki.
Hann sagði að lokum að hants
teldi þingið hafa unnið vel og
ekki hefði vantað að hin ýmstr.
sjónarmið hefðu verið rökvædd
af kappi, en þingið hefði »að
hans áliti komizt að réttum nið-
urstöðum. Hann lagði mikla á-
herzlu á að þingið hefði sann-
að áð flokkurinn væri nú me.ira
einhuga en fyrir nokkrum árum
og stæði nú vel að vígi til að
vittna sigur í næstu þingkosn-
ingum.