Þjóðviljinn - 22.10.1957, Blaðsíða 6

6) — ÞJÓÐVILJINN — Þriðjudagur 22. október 1957
Ötffcíandl: Samelnlnsarflokkur alþýöu — SósíallstaíIokJcarUin. — RltstJórarj
iÁngnús KJartansson (atj, Siguróur Guðmund.sson. — Fréfctaritstjórl: Jón
djamascn. — Biaðamenn: Ásmundur Sigurjónsson, Guðmundur Vlgfússon,
ívar H. Jónsson, Mftgnús Toríl Óiafsson, Slgurjón Jóhannsson. — Auglýs-
tcgastjórl: Guði'-lr Magnússon. — Rltsfcjórn, afgrelðsla, auglýsingar, prent-
fcmiðja: Skólavörðuðtíg 19. — Sími 17-500 (5 línur). - Áskrlftarverð kr. 25 á
i Rcykjavik q* n&grenni; kr. 22 annarsstaðar. — Laus&söluverð kr. 1Æ0.
PrentsmiÖJa Þjóðviljans.
Sparifjáraukning og stjórnarstefnan
itt þeirra at.riða sem segir
nokkuð skýrt til um ásig-
komulag efnahagskerfis hvers
lands er þróun sparif jármynd-
unarinnar í bönkum, spari-
sjóðum og öðrum fjárgeymslu-
stofnunum. Sé efnaliagskerf-
io veikt og njóti ráðandi fjár-
málastefna ekki trausts al-
mennings er það reynsla að
sækjast ekki eftir að leggja
fé sitt fyrir, heldur leitast
við að eyða því áður en það
verður verðlítið eða verðlaust
og hafa þá gjarnan til-
lineigingu til að breyta því
í önnur verðmæti. Eru um
þetta fjölmörg dæmi bæði hér
og erlendis á tímum verð-
þenslu og óvissu í efnahags-
málutn. Aftur á móti er það
jafn alkunn revnsla að þegar
stöðugt verðlag er ríkjandi
og traust manna vex á gildi
gjaldmiðilsins fara banka- og
sparisjóðsinniög vaxandi. Að
sjáMsögðu þurfa þó þær for-
sendur einnig að vera fyrir
hendi, að almenningnr búi við
hagstætt atvinnuástand og
hafi eiahvern afgang frá því
sem þarf tii daglegs lífsviður-
væris.
T-|að er eitt dæmið af mörg-
* um um þá brevtingu,
sern orðið liefur í landinu
síðan núverandi ríkisstjórn
lejrsti af hólmi óreiðu- og dýr-
tíðarstjórn Ólafs Thórs, að
bankainnlög hafa vaxið til
rnikilla muna. Hafði þó íliald-
ið haldið því gagnstæða fram
og taldi það bera vott um að
almenningur vantreysti mjög
stefnu núverandi ríkisstjómar
í efnahagsmá 1 um. Gekk íhald-
ið svo langt í þessum áróðri
sínitm að það fullyrti að al-
vegjliefði tekið fyrir innstæðu-
aulíningu í sparisjóðum og
bönkum landsins við myndun
stjórnarinnar. Frekar átti
e-kki að þurfa vitnanna við.
Hannibal Valdimarsson fé-
lagsmálaráðheiTa fletti of-
an af þessum íhaldsblekking-
um í útvarpsræðu sinni um
fjálögin í fyrri viku. Hann
sýndi fram á að staðreynd-
imaf voru allt aðrar en íhald-
ið vildi vera láta. Á fyrstu
sjö mánuðum ársins í fyrra
uxu innstæður í bönkum og
sparisjóðum um S8,9 milljón-
ir og varð það ihaldinu til-
efni til mikils sjálfshóls og
átti að sanna traust þjóðar-
ínnar 1 á. íhaldsstjórninni. En
fyrstu sjö mánuði yfirstand-
andj árs hafa banka- og spari-
sjóðí’innlögin vaxið um 141
milljón króna, eða nær 50%
rneira en á sama tíma í fyrra.
Ráðherrann lét þess getið,
f.ð hafi þetta atriði skorið
á ótvíræðan hátt um traust
eða vantnuist sparifjáreig-
enda til fyrrverandi rikis-
stjóraar þá væri vissulega
um niikla og ótvíræða traust-
•■firi-ýsingu að ræð" nú-
verandi ríkisstjórnar og stefnu
hennar 1 efnahagsmálum.
etta átti íhaldið bágt með
ao þola og brást hið
versta við. Blekkingunni hafði
verið svift burt og sá sann-
leikur leiddur í ljós að innlög
í bönkum og sparisjóðum
höfðu vaxið langtum örar í
tíð vinstri stjómárinnar en á
meðan Ölafur Thórs hékk í
stýri þjóðarskútunnar. Morg-
unblaðið og Vísir upphcjíiu
öskur mikil og ókvæðisorð í
garð félagsmálaráðherra og
Jóhann Hafstein var sendur
fram á vígvöllinn á Alþingi
til þess að véfengja þær tölur
sem ráðherrann liafði stuðst
við. Ekki tókst þó höndug-
legar en svo að íhajdið varð
uppvist að þeirri fáfræði að
vita ekki að aukning innlána
byggist bæði á sparifé og
veltufé sem þjóðin leggur í
banka og sparisjóði. Reyndi
íhaldið að halda þvi fram að
ekki mætti reikna með veltu-
innlánum í lánastofnununum
heldur einungis með spariinu-
lánum. Þessi blekking liefur
nú verið rekin ofan í blöð í-
haldsins og hina fljótfæmu
málsvara þess á Alþingi, Jó-
liann Hafstein, Ólaf Björns-
son og Ingólf á Hellu. Þegar
Fjármálatíðindi hagfræði-
deildar Landsbankans gefa
skýrslu um heildarinnlánin og
hrejfingu þeirra frá ári til
árs taka þau samanlögð spari-
innlán og veltuinnlán. Sama
gildir um aðrar fjámiálastofn-
anir. Engum nema áróðurs-
mönnum hinnar gæfulitlu
stjórnarandstöðu dettur í hug
að neita þeirri staðreynd að
heildarinnlánin sem sýna
sparifjáraukninguna byggjast
á þessum tveimur stoðum.
Thaldið hefur því ekkert haft
* upp úr frumhlaupi sínu og
liávaðasömum áróðri annað
en það að vera enn einu sinni
staðið að því að neita stað-
reyndum sem eru flokknum
óþægilegar og koma ekki heim
við spásagnir forkólfaniva.
Núverandi ríkisstjóra og
stuðningsmenn hennar mega
hins vegar vel við una. Bar-
áttan gegn verðbólguþróun-
inni en fyrir því að halda
uppi öfiugu og traustu at-
vinnulifi í landinu hefur ekki
aðeins horið þann árangur að
halda i horfinu livað spari-
fjármj'ndun snertir heldur
hefur aukning iunlánanna í
bönkum og sparisjóðum vax-
ið um 50% miðað við sömu
mánuði á s.l. ári. Þetta ber
því ótvíræðan vott, að þjóð-
inni er Ijóst, að stefnt er í
rétta átt og öfluglega að því
unnið að treysta efnahags-
kerfið í stað þess að Játa
allt reka á reiðanum og fljóta
sofandi að ósi feigðarinnar
eins og gert var í tíð íhalds-
ins.
Ur lokapœtti Kirsuuerjagarðsiiis: brottförin.
r
I>jí)0fslkhúsi3
eífcir ANTON TSÉKOV
Leikstjóri: WALTER HUDD
Það er gleðilegt v.jtni list-
rænnar árvekni. -er leilíhúsin
íslenzku ráðast í að sýna verk
Autonfi Tsékovs, jhins rúss-
neska meistara. Leikfélag :
Reykjavikur ruddi brautina og
flutti „Þrjár systur“ á afmæli
sínu í fyrra, sú sýning var hug-
þekk o'j minnisverð þrátt fyr-
ir örðugar aðstæður. O'g nú
sýnir Þjóðle.khúsið „Kiráu-
berjagarðinn11 undir stjóm
Walters Hudd, hins fræga
enska leikstjóra, en hann er
gagnkunnugur verkum Tsékovs
og lék meðal annars Trofimov
við mikinn og einróma orðs-
tír fyfir sextán árum.
„Kirsuberjagarðurinii“ er síð-
asta verk Tsékovs og frumsýnt
í Listaleikhús nu í Moskvu ár-
ið 1904, fáum mánuðum fyrir
andlút hans. Það greinir sem
ötinur leikrit skáídsins frá
upplausn og hruni sveitaaðals-
ins rússneska, hinnar iðjulausu
einskisnýtu stéttar; kirsuberia-
garðurinn frægi er tákn híns
gamla Rússlands. í leiknurn er
skýr efnisþráður, þótt skáidið
leggi raunar á hann Litla á-
herziu, Og verður endursagður
í fáum orðum. Ljúba Ranévsk-
aja er óðalseigandi og ekkja
og hefur dvalizt erlendis í fimm
ár ásamt elskhuga sínum er
sóar fé hennar og dregur hana
á tálar, en bróðir hennar og
fósturdóttir stjórnað búi á með-
an; nú snýr hún aftur heim.
Hvorugt systkinanna kann neitt
með fé að fara, eiguin er veð-
sett uppyfir al!a husmæni ‘ og
Ljúba á þann einn kost að
fórna kirsuberjagarðintim fagra
sem fyrir löngu er arðlaus orð-
inn, felia trén og hluta land-
ið níður í lóð'r og leigja und-
ir sumarhús. En garðurinn er
slærstur í fylkinu og margar
bernskuminningar viÖ hann
tengdar, eyðing hans er ó-
skiljanlegur skræljngjaháttur í
aúgum systkinanna og kernur
ekki til mála, þau fljóta áfram
að fejgðarösi. Óðalið er selt á
nauðungarúppboði og öxin
reidd að rótum trjánna, fjöl-
skyldan flytzt örsnauð á brott
í leikslok og dreifi0*. íyrir
vsðri og vindum. Jörðin er
koírtin í hendur Lóþakins, hins
nýríka gróðamanns og sonar á-
nauðugs bónaa; þegar tjald ð
fellur kveða axarhöggin við í
garðinum, cirungaleg og tíimrn.
Því hefur oft verið haldið
fram að Tsékov hafi harrnað
hrun hinnar gömlu yfirstéttar,
en því• íer fjarri. Hann unni
að visu þessu folki, skildi ann-
marka þess öllum betur, hafði
með því djúpá samúð; en var
sjálfúr maður nýrra tíma, sá
fyrir óorðna hluti. Talsmaður
hans i ltiknum er eilífðarstúd-
entinn Troíimov, byitingarmað-
ur og draumóra, og sá er með
ocdhvössum orðum lýsir blöskr
unarlegum sljóleika, óþrifnaði
og mánnlegri r.iðurlægingu
rússnesku . þjóðatinhar á tím-
um keisarans, aæmir fortíðina
vægðarlaúst tii dáuða og sér
iim leið bjarma fyrir nýjum
degi. Enginn þekkti Tsékov
betur en Konstaníín Síani-
slavskí, og er hol't að hlýða á
orð hans: , Eng'nn þráði fjör og
frairifarir á öllurri sviðum heit-
ar en hann . . . Mitt í vonleys-
ísmyrkri áíðústú ' áratuganna
Í3n’ir aldamótiu lýsa dráumar
hans. . . Iíann iann til þess
einna fyrstur af • rithöfundum
þessa tímabíls að bylting var
óhjákvæmi’ég; hann var með
þeim fyrstu sem blésu tii 'at-
lögu. Og cnginn hefur verið
óðfúsari en hann að eyða
„k'rsuberjagafðÍHunr fágra“.
Það var vegna þess að hann
vissi að garðurinn sé haíði iif-
að sitt fegursta- Qg hin fornu
lífsform vortr daúða vígð“.
, Kirsuberjagarðurinn" cr af
ýmsum talið alþýðiegast, fersk-
ast og fegurst af ieikrrtum
meistarans, sjálfur get ég ekki
g'ert upp á-milli þeirra. Skáldið
kal'ar hann gamanleik-, enda
skopast hajtlri óspart. að persón-
um sínum, birtir margvíslega
galla þeirra og skapbresti í
skringilegu ljósi; sú staðreynd
hefur oftlega gleymst vesuæn-
um leikstiórum. En Walter
Hudd pleymir henni ekki; þvert
á móti. Hann leggur meginá-
herzlu á auðuga og' sérstæða
kímni leiksins, gerir,. sitt. íír-
Eramhald á 10. síðu'
Vanja og Lópakin (Guöbjörg og Válur).