Þjóðviljinn - 09.03.1958, Blaðsíða 4

4) _ ÞJÓÐVTLJINN
Sunnudagur 9. marz 1958
Konuríánauð
Stundum erum við að furða
okkur á fréttum utan úr heimi,
þar sem menn, bara vegna þess
að þeir eru svartir, fá lægri
laun fyrir vinnu sína en hvítir
menn, og fólk er undirokað og
kúgað einung s vegna litarhátt-
ar. Og við erum harmi lostin
yfir óréttlætinu og mannvonzk-
unni.
En um leið og við erum svo
samúðarrík og full sk lnings
yfir fjariæg höf og heimsálfur,
finnst okkur ekkert við það að
athuga, þó að hér hjá okkur
sjálfum sé það sama upp á ten-
ingnum þó í annarri mynd sé,
— að vísu ekki vegna litarhátt-
ar heldur kyns. Og þó fram-
gangsmátinn á kúgun.'nni sé
kannski raffineraðri hérna er
það stigsmunur en ekki eðlis.
í báðum tilfellum eru það ekki
vinnan, v nnuafköstin eða
vinnugæðin, sem lögð eru til
grundyaliar heldur gamlir for-
dómar.
Það jaðrar við þrælahald
hvernig búið er að konum i
atvinnu- og launamálum. Kc:nur,
sem fara út á íslenzka v nnu-
markaðinn, fá yfirieitt miklu
lægri laun fyrir vinnu sína en
karlar, þótt um sams konar eða
.hliðstæð störf sé að ræða, ein-
ung.'s vegna þess að þær eru
konur, og verða þær þannig að
gjalda kyns síns. Og vaninn
hefur sljóvgað svo siðgæðisvit-
und fólks. að því finnst ekki
mikið vð þetta að athuga,
me'ra að segja fjölda rnanns
finnst þetta sjálfsagt.
Að vísu er jafnlaunasam-
þykktin á döfinni og, á að
ganga í gildi í þessum mánuði,
ef é'g man rétt. En það er ekki
nóg, ef ekkert verður meira að
-gert. Það eru um 13 ár l'ðin
-síðan það urðu lög á íslandi,
að starfskonur ríkisins fengju
sömu atvinnu- og launaréttindi
.og karlar. Þau lög hafa verið
.sniðgengin t 1 þessa. Og svo er
„hefðin“ á undirokun og kúg-
un kvenna rik, að sjálft ríkið
skirrist ekki við að brjóta
landslög og st nga árlega í rík-
iskassann stórfúlgum, sem það
dregur vísvitandi af vinnulaun-
um starfskvenna sinna.
Það er efiirtektarvert að
flestar launamálanefndir eru
skipaðar nær eingöngu körlum,
þótt þær e'gi að meira eða
minna leyti að fjalla um launa-
kjör kvenna. Þannig eru það t.
d. 17 karlar, sem skrifa undir
*
kjarasamninga Verzlunar-
mannafélags Reykjavíkur, þar
af 6 fyrir hönd félagsins sjálfs,
en engin kona.
Annars eru samn.mgar Verzl-
unarmannafélagsins með mikl-
um endemum, og verða ein-
hverntíma álitnir merkilegt
rannsóknarefni og broslegt og
furðulegt plagg, með öllum
þeim iölu- og bókstafsliðum,
sem þar er að f nna. Og mikið
hugvit hefur þurft til að flokka
skrifatofu- og verzlunarstörf
undir hvorkj meira né minna
en 14 launaflokka með innbyrð-
is sk ptingu eftir tölu- eða bók-
stafsliðum. Þess má geta til
samanburðar, að hjá ríkinu
eru launaflokkarnir 15 og
þykja nógu margir, og er þar
þó um ólíkustu stofnanir að
ræða, allt frá almennum verzl-
unum og skrifstofum upp í vís-
indastofnan.r af ólíkasta tagi.
Það er fljótsagt, að sama
lít'lsvirðingin á konum og
störfum þeirra á að halda á-
fram að véra ríkjandi í hinum
nýju samningum V. R. Allir
vita hvernig gömlu samning-
arnir voru. Ráði verzlunarrek-
and.i karl og konu með sömu
menntun (verzlunarskólamennt-
un) til starfa í verzlun sína,
á hann að greiða konunni kr.
1400,— lægri mánaðarlaun (þ.
e. karlmaðurinn fær um 60%
hærra kaup en konan) skv.
samningum V. R., en sé ekki
um sérmenntun að ræða þarf
konan heils árs starfsreynslu
umfram karlmanninn, og vinna
hennar sam; sem áður metin
kr. 1400,— lægri á mánuði.
Það 'þaEÞ. .mikið-ytiygðunar-
leysi til þess að semja um slík
iaunakjör þvert pfan í jafn-
launasamþjdcktina, , og þeir
sem geta varið slíkt í ræðu
og riti eiga að taka sér eitt-
hvað annað fyrir hendur en
að semja um launamál annarra
Það er alit, að þvi ævintýra-
legt, að svohefndar aðstoðar-
stúlkur í bókhandi'-skuli vera 7
ár að vinna sig upp í hámarks-
laun í starfi sínu, stúlkur í
prentsmiðjum 5 ár, og svo hafa
þessar stúlkur eng.n sérstök
fagréttindi að þessum langa
„starfsskóla“ loknum. Og svona
mætti lengi telja þegar um
vinnusamninga kvenna er að
ræða, þó ekki gefist tími til
þess nú.
Konur hafa mikið langlund-
argeð. —“Það virðist vera kom-
inn tími til þess að þær hristi
af sér helzið og taki launa-
og atvinnumál í sínar eigin
hendur og fari sjálfar að setj-
ast að samningaborðinu þegar
launamál þeirra eru á dagskrá.
Eg vil skora á konur jnnan
h.'nna ýmsu stéttarfélaga að
vera vel á verði í þessum mál-
um og koma á öflugu sam-
Framhald á 11. síðu.
|Verkamaður skrifar: „Nú ætl-
ar Búnaðarfélag íslands að
fara að reisa stórhýsi mikið
hér í Rvík; margra hæða
höll, að manni hefur skilizt.
Þegar ég heyrði fyrst um
þetta rætt, fannst mér ótrú-
legt, að Búnaðarfélagið hefði
fjárhagslegt bolmagn til að
ráðast í slíkar stórfram-
kvæmdir, svo mjög, sem því
hefur verið haldið á lofti,
hve landbúnaðurinn ætti við
mikla erfiðleika að stríða. Það
hefur verið reynt að innprenta
okkur nauðsyn á styrkjum
og niðurgreiðslum úr ríkis-
sjóði landbúnaðinum til handa,
til þess að þeir, sem þann
atvinnuveg stunda, geti bor-
ið sæmilegan hlut úr býtum
fyrir sta.rf sitt. En nú ætiar
iBúúnaðarfélag íslands sem sé
að reisa höll, sem án efa kem-
ur til með að kosta tugi
milljóna króna. Mér verður
að spyrja: Er allur barlóm-
urinn um erfiðleika landbún-
aðarins bara venjulegur bú-
mannabarlómur? Eru sam-
tök bænda þá svona vel stæð,
þegar til kemur? Fyrir ekki
mjög lön.gu síðan keyptu önn-
ur bændasamtök (Stéttasam-
band bænda) kartöflugeymslu
« &
a b
:Wi m
58
» * «r«'
■ KJRTJi
i $ a b
1 «5 « B H
<*>-
§RÁEÞÁTTUI
Ritstjóri:
Sveinn Knstinsson
Dr. Emanuel Lasker
Þýzki skákmeistarinn Dr.
Emanúel Lasker (heimsmejstari
1894—1921) var einn fremsti
skákmaður, sem uppi hefur ver-
ið. Lasker var fæddur árið 1868
og vann heimsmeistaratitilinn
aðeins 26 ára að aldri af Austur-
ríkismanninum Wilhelm Stein-
itz, sem var fyrsti opinberi
heimsmeistarinn. Er það til
marks um þær kröfur, er Lask-
er gerði til sjálfs sin, að þrátt
fyrir þetta taldi hann sig hafa
verið fremur seinþroska skák-
mann!
Næstu 27 árin hélt Lasker
titlinum þrátt fyrir har0a að-
sókn margra úrvalsmeistara.
Má þar fyrstan nefna landa
hans Dr. Siegbert Tarrasch,
kunnasta skákfræðing þeirra
tíma, sem tvisvar freistaði gæf-
unnar að ná titlinum af Lasker,
en laut í lægra haldi í bæði
skiptin. Lasker sigraði einnig
hinn fræga bandaríska árásar-
skákmann, Frank Marsháll,
með miklum yfirburðum. Hætt-
ast var Lasker kominn árið 1910
fyrir Austurríkismanninum
Schlechter, en þeir skildu jafnir
eftir 10 skáka einvígi.
Þess má geta viðvíkjandi
heimsmeistaraeinvígum í þá
daga og allt fram til 1951 að þau
lutu ekki jafn kerfisbundnum
reglum sem nú til dags og ekki
var alltaf öruggt að hæfasti and-
stæðingurinn fengi tækifæri til
að þreyta kapp við heimsmeist-
ai’ann í einvígi og gátu t. d.
fjárhagsástæður o. fl. verið þar
jafn þungt á metunum. Kepp-
endur þurftu nefnilega að
leggja fram allstórar fjárupp-
hæðir að veði og sóru einvígin
sig að því leyti nokkuð í ætt við
hnefakappleika nú á dögum. Er
þessi staðreynd ekki dregin
fram til að varpa rýrð á Lasker,
því hann sat heimsmeistarasöð-
ulinn flestum mönnum betur og
var enda af ýmsum talinn
fremsti skákmaður heims eftir
að honum hafði verið velt þar
úr sæti.
Kúbverska skáksnillingnum J.
R. Capablanca tókst loks að
sigra Lasker í einvígi og svipta
hann heimsmeistaratigninni ár-
ið 1921. Gerði Lasker enga til-
raun til að endurheimta titilinn
en tók sínum ráðnu sköpum
með því jafnaðargeði og þeirri
heimspekilegu ró, sém honum
var svo lagin
Einn sinn stærsta sigur vann
þó Lasker þremur árum síðar
er hann fór með sigur af hólmi á
hinu mikla skákþingi í New
Lasker
York 1924, þar sym flestir öfl-
ugustu skákmenn heims, þeirra
á meðal Capablanca og Alje-
chin, voru sámaíi komnir.
Árið 1925 dró Lasker sig í
hlé fró cþinbérum skákkeppn-
um enda var þá farið að halla
í sextugsaldurinn Töldu flestir
að þar með hefði hann lagt
skáktaflið á hilluna fyrir fullt
og allt. Sú hefði líka sjálfsagt
orðjð raunin ef Hitler hefði ekki
dottið í hug að umskapa heim-
inn. Við það slitnuðu rætur
Laskers í Þýzkalandi (hann var
Gyðingaættar) og eignatjón
það er hann varð fyrir beinlínis
neyddi hann til að hefja aftur
þátttöku í alþjóðlegum skák-
mótum, þótt hann væri orðinn
hálfsjötugur að aldri.
Á skákþingunum - í Zúrich
1934, Moskvu 1935 og Notting-
ham 1936 sýndi þessi gamii
þerserkur enn að honum var
ekki fisjað saman, . því enda
þótt hann hreppt’i ekki fyrstu
verðlaun á neinu þessara móta,
þá varð hann þó jafnan meðal
efstu manna og meðal annars
tókst honum að sigra sinn
gamla andstæðing Capablanca
á skákþinginu í Moskvu.
Eftir skákþingið í Notting-
ham dróg Lasker sig loks end-
anlega í hlé frá skákkeppnum
og síðustu ár ævinnar dvaldi
hann í New York þar sem
hann andaðist 1940.
Lauk þar með viðburðaríkri
ævi þessa þrautseiga skák-
manns, sem var svo „sein-
þroska“ að hann varð ekki
heimsmeistari fyrr en 26 ára að
aldri, en bætti það upp með
þeirri frábæi’u,.endingu að vera
í röð fremstu skákmanna heims
allt fram undir sjötugsaldur.
Við skuhun nú líta á sýnis-
horn af.. taflmennsku hins látna
heirrísmeistara. Skákin sem ég
hefi valið var tefld í Leníngrad
(þá ,,Pétursborg“) árið 1896.
Andstæðingur Laskers, Banda-
ríkjamáðurinn Pillsbury var ein
af upprennandi slcákstjömum
þeirra tíma en lézt ungur að ár-
um, skömmu eftir aldamótin.
Hér kemur skákin:
Hvítt: PiIIsbury. Svart: Lasker.
DROTTNINGARBRAGÐ.
1. d4 d5
2. c4 e6
3. Rc3 Rf6
4. Rf3 c5
(Varnarafbrigði þetta er kennt
við Tarrasch, sem nefndur var
hér að framan).
5. Bg5 cxd4
6. Dxd4 Rc6
7. Dh4 -----
(Tvíeggiaður leikur. Öruggara
væri 7. Bxf6, gxf6 8. Dh4 dxc4
.9. Hdl Bd7 10. e3 Be7 o. s. frv.
með nolckuð jöfnum möguleik-
um).
7. ---- Be7
8. 0—0—0----------
(Pillsbury, sem var mikill sókn-
arskákmaður teflir byrjunina
hvasst og ætlar sýnilega elcki að
Framhsld á 10. síðu
Hallarsjónarmið og barlómur — Rollurnar og
mannskepnan.
fyrir innan Elliðaárnar (Jarð-
húsin) fyrir a.m.k. eina og
hálfa milljón króna, eftir því
sem ég hefi heyrt. Ekki hef-
ur þó barlómurinn verið
minnstur hjá kartöflubændun-
um, og ékki eru minni nið-
urgreiðslur á kartöflum en
öðrum landbúnaðarvörum, þar
sem þær munu greiddar niður
um helming eða meira. En nú
á sem sé að byggja höll yfir
barlóminn; og þetta þarf að
vera stór höli, því barlónuir-
inn er mikill. Og vonandi
verður séð fyrir nægum og
góðum bílastæðum umhverf-
is höllina, svo &ð meðlimir
bændasamtakanna geti lagt
tollfrjálsu jeppunum sínum
haganlega, meðan þeir hlusta
hverjir á aðra útskýra nauð-
syn þess, að Búnaðarbankinn
láni þeim 60—70 þúsund kr.
til að byggja fjárhús yfir
60—70 rollur, og ríkið hæklci
við þá styrkinn út á haug-
húsin. Þess eru nefnilega nóg
dæmi, að bændur fái lán til
að byggja yfir rollurnar sín-
ar, þótt lánastofnanir séu lok-
aðar fyrir okkur, sem erum
að reyna að byggja yfir fólk-
ið olckar. Styrktum,, upp bætt
um og niðurgréiddum rollum
uppi í sveit er þannig gert
hærra undir höfði en mann-
skepnunum hér á mölinni.
Sjálfsagt finnst einhverjum,
að hér sé talað af ósanngirni
í garð bændastéttarinnar. En
ég vil spyrja; Hver vegna eru
aldrei uppi neinar ráðagerðir
um að reyna að lækka fram-
leiðslukostnað landbúnaðar-
vara á málþingum umræddra
samtaka ? Hvers vegna er ekki
lögð höfuðáherzla á það, að
aukin tækni, vélamenning og
stórbætt skilyrði á allan hátt,
komi a.m.k. að einhverju leyti
fram í lækkuðu vöruverði,
lækkuðum framleiðslukostn-
aði? Er það heilbrigt og æski-
legt ástand, að þeim mun
meira, sem framleitt er af
kjöti, smjöri og kartöflum,
þeim mun meirj niðurgreiðsl-
ur og styrlcir þurfi að fylgja
þessum vörum á markaðinn?
Þótt ég hafi gert landbúnað-
inn að umræðuefni hér, þá
mætti spyrja svipaðra spurn-
inga. varðandi framleiðslu
sjávarafurða. Meðan svona er
í pottinn búið í framleiðslu-
málum olclcar, virðist mér
fyllilega réttmætt að krefjast
þess að hallarsjónarmiðin víki
fyrir sjónarmiðum brýnnar,
þjóðhagslegbar nauðsynjar.“
Maður nokkur bað póstinn
að leiðrétta þá missögn í bréfi
Skúla á Ljótunnarstöðum sl.
sunnudag, að Páll Ölafsson
hefði kveðið þetta:
„Vakri Slcjóni hann skal heita,
honum mun ég nafnið veita,
þó að meri það sé brún.“
Þessar hendingar eru eftir
Jón Þorláksson, úr kvæðinu
Vakri-Skjóni.