Þjóðviljinn - 16.08.1958, Blaðsíða 5

Laugardagur 16. ágúst 1958 — ÞJÓÐVILJINN — (5
Fullnaðarvirkiun Sogsins
Framhald af 1. síðti
Aðrennslisgöngin frá Þing-
vallavatni, undir Dráttarhlíð-
ina, eru um 350 m löng.
Verða þau sprengd gegnum
bergið en síðan fóðruð með
steypu. Þau eru bogamynd-
uð í toppinn, tæpir 8 metrar
á hæð en 7 Vz á breidd. Þver-
mál þeirra á að vera 52 ferm.
á hæð en 7]/2 á breidd. Fiat-
a-rmál opsins á ~að vera 52
fermetrar.
tmsir eríiðleikar
Bergið í Dráttarhlíðinni er
þursaberg og sumstaðar
gljúpt. Lokið var fyrir 2
mánuðum við að sprengja
130 m inn í bergið, en þá var
sprengingunum hætt í bili
vegna þess að lent var í
lausu bergi á 10 m kafla síð-
ast, og verða því göngin
steypt upp og fóðruð áður en
sþrengingum verður haldið
áfram og haldið lengra inn í
hlíðina.
Vatnsrennsli í göngunum
er mikið, um 140 1 á sekúndu
eða 8.5 rúmmetrar á mín-
útu, sem verður að dæla út
úr þeim.
Við Þingvallavatn
Samhliða þessu hefur ver-
ið unnið við að gera þurrk-
stíflu við, Þingvallavatn,
hinumegin í Dráttarhlíðinni,
því þar verður að grafa rúma
10 metra niður fyrir núver-
«ndi vatnsborð, vegna vatns-
miðlunar. Ætlunin mun þó
ekki að grafa frá Þingvalla-
vatni nema nauðsyn beri til,
heldur halda áfram með
göngin að sunnanverðu.
löfnunarþró
Grjótið sem flytja hefur
þurft burt við gröft jarð-
gangnanna hefur verið not-
að í uppfyllingu í Ölfljóts-
vatni framan Dráttarhlíðar-
innar, en hlíðin var snar-
brött niður í vatn.
Neðan Dráttarhlíðarinnar
hefur verið grafin hringlaga
jöfnunarþró, er verður 50 m
í þvermál. Þar kemur vatnið
til með að verða í sömu hæð
og Þingvallavatn.
Aflstöðin
Á brúninni fyrir framan
jöfnunarþróna koma svo inn-
taksmannvirkin, stöðvarhúsið
sjálft. Er nú unnið að þeim
framkvæmdum, var byrjað í
marz s.l. við steypuvinnu við
sográsirnar undir stöðvar-
húsinu — og homsteinn
stöðvarinnar lagður í dag. Á
,,uppfyllingunni“, til hliðar
við stöðvarhúsið, verða svo
reistir vélstjórabústaðir.
Afl Sogsins fullvirkj-
aðs 96 000 kw.
Gert er ráð fyrir að fyrri
vélasamstæða Efra-Sogs-
virkjunarinnar taki til starfa
haustið 1959, og síðari véla-
samstæðan um áramót 1959
—’60. Hvor um sig hefur 13.
500
000
kw
kw.
afl eða samtals 27.
Það vélaafl er miðað við
150 tenm. rennsli, en með
vatnsmiðlun við Þingvalla-
vatn á slíkt rennsli að fást.
Það þýðir að hægt er að auka
vélaafl neðri virkjananna
beggja og bæta vélasamstæðu
við Ljósafossstöðina og einn-
ig við írafossstöðina. Ljósa-
foss- og Irafossstöðvarnar
hafa nú samtals 46,2 þús kw
vélaafl. Efra-Sog ltemur til
með að hafa 27.000 kw afl
eða samtals rúml. 73.000 kw.
Með vélasamstæðum þeim
sem fyrirhugað er að bæta
við eldri virkjanimar eykst
vélaaflið í samtals 96.000 kw
sem er orka Sogsins full-
virkjaðs.
Nokkur atriði úr virkjunarsögu
1916—’18 Fyrst rætt í bæj-
arstjóm Reykjavík-
ur um virkjun E31-
iðaánna og virkjun
Sogsins. Ríkis-
stjóminni berst um
svipað leyti til-
boð frá dönsk*
fyrirtækí um virkj-
un Sogsins — Meg-
intilgangur þess að
tryggja „Islandsfé-
Iaginu“ sérleyfi
fyrir virkjununum.
1921 Ellíðaárstöðin tek-
ur tíl starfa með
1000 kw orku.
Reynist of lítið
vélaaflið, því brátt
aukið í 1700 kw.
1921 Þingsályktunartil-
laga um virkjun
Sogsins.
1923 Vatnalögin sett. Ár-
ið eftir lög um raf-
orkuvirki, og sér-
leyfislög árið 1926.
1923 Ríkisstjómin felur
vegamálastjóra að
athuga um virkj-
un Sogsins. Laus-
leg áætlun gerð um
virkjun þess.
1928—’29 Bæjarstj. Reykja-
víkur samþykkir
virkjun Sogsins.
1933
1933
Verkið boðið út.
Sænsk og þýzk til-
boð bárust, báðum
hafnað.
Vélaafl Elliðaár-
stöðvarinnar aukið
í 3200 kw.
Efst sjáið þið nokkurn hluta virkjunarþorpsins. Jarðgöngin
inn í Dráttarhlíðinni blasa við neðarlega til vinstri. Upp af
þeim verður jöfnunarþróin. Stöðvarhúsið sjálft verður á
bakkanum fram undan jarðgöngunum.
Fengnir norskir
virkjunarráðunaut-
ar við Sogið.
1934 Virkjun Ljósafoss
boðin út á Norður-
löndum. Undirrit-
aður í árslok virkj-
unarsamningur við
danskt fyrirtæki.
1937 Ljósafossstöðin
tekur til starfa 20.
okt. með tveim
vélasamstæðum,
með samtals 8.800
kw afli.
1944 Vélaafl Ljósafoss-
stöðvarinnar aukið
um 7.200 kw í
16.000 kw.
1945 Bæjarstj. Reykja-
víkur samþykkir
að reisa varastöð
við Elliðaár og
jafnframt að beita
sér fyrir aukningu
Sogsvirkjunarinnar.
1946 Reykjavíkurbær
fær sérleyfi fyrir
virkjun Sogsins.
1946—’49 Unnið að mæling-
um og borunum
fyrir viðbótarvirkj-
un. Irafossvirkjun
boðin út.
1949 Gerður samningur
um sameign ríkis-
ins og Reykjavík-
urbæjar á Sogs-
virkjuninni.
1950 Gengislækkun í
marz tefur fram í
júlí að unnt sé að
ganga frá samn-
ingum um virkjun
Irafoss. Samningur
ur undirritaður í
júlí.
Virkjunarfram-
kvæmdir hefjast
um haustið.
1953 Irafossvirkjunin
tekur til starfa 16.
okt. með tveim
vélasamstæðum,
samtals 31.000 ‘kw
orku, — en gert
ráð fyrir þriðju
vélasamstæðunni,
þannig að 150
tenm. rennsli verði
Hér sést ós Þin gvalIavatns. Örin bendir á hvar vatnsinn-
takið tii Efra-Sogsvirkjunarimmr verður. Fyrirhuguð stífla
Sogsins er merkt með strikum. Dráttarhlíðin, sem vatnið er
leitt gegnum er til luegri.
nýtt og verði þá
afl stöðvarinnar
46.500 kw.
1955 Fullvirkjun Sogs-
ins •• Efra-Sogs -
boðin út í ársbyrj-
un. Mörg tilboð
komin í marz, en
skortur á lánsfé
hamlaði ákvörðun.
1956 Lánsfé útvegað á
síðari hluta ársins
til virkjunar Efra-
Sogs.
1957 Samningur um
virkjun Efra-Sogs
undirritaður 10.
marz.
1958 Homsteinn lagður
að fullvirkjun Sogs-
ins.
1959 Ráðgert að fyrri
vélasamstæða Efra
-Sogsvirkjunarinn-
ar taki til starfa
með 13.500 kw
orku um haustið.
1960 Ráðgert að síðari
vélasamstæða Efra-
Sogs taki til starfa
---- og verði þá orka
þess fullvirkjaðs
27.000 kw.
Sogið fullvirkjað
Þegar virkjun Efra-Sogs er
lokið verður vélaafl Sogs-
virkjunarinnar komin upp yf-
ir 73.000 kw, en ráðgert er að
bæta þriðju vélasamstæðunni
við Irafossvirkjunina og
fjórðu vélasamstæðunni við
Ljósafoss, ,og fullnýta 150
tenm. rennsli á sekúndu, og
verður afl Sogsins þá full-
virkjaðs 96.000 kw.
Svo er önnur saga
Allar verklegar framkvæmd- verkið lagðar fyrir Sogsvirkj-
ir i sögu bæjarins eiga sér unarstjórnina, núverandi rík-
sína sögu í bæjarstjóm isstjómarflokkar sömdu um
Reykjavíkur, og svo er einn- það að gera ráðstafanir til að
ig um Efra-Sogsvirkjunina. hraða framhaldsvirkjun ... . “
Var tillögu E. Ö. vísað frá
28. des. 1951 flutti Hannes
Stephensen til-
lögu um að skora á Sogs-
virkjunarstjórn að hefjast
handa um þriðju og síðustu
virkjun Sogsins sumarið 1952,
þannig að vinna geti haldið
áfram jafnóðum og hinum
ýmsu þáttum yfirstandandi
virkjunar ljúki, í því augna-
miði að fullnaðarvirkjun ljúki
árið 1954. •— Vísað frá til
Sogsstjórnarinnar.
5. febr. 1953 flytur Einar
Ögmundsson
tillögu um áskorun um að
hefjast handa með fullnaðar-
virkjun næsta sumar. — Enn
vísað frá til Sogsstjórnarinn-
ar með 8 atkv. gegn 7.
20. ágúst 1953 flytur Guð-
mundur Vig-
fússon samskonar tillögu og
bendir á að á virkjunarstað
séu þá fyrir hendi nauðsyn-
legar vélar og þjálfað starfs-
Jið.
17. des. 1953 flytur Einar
Ögmundsson
tillögu um að skora á Alþingi
að samþykkja frumvarp Ein-
ars Olgeirssonar um ný raf-
orkuver. En .... „Þar sem
virkjun Efra-Sogs hefur þeg-
ar verið undirbúin á þriðja ár
og áætlanir og tillögur um
með 9 atkv. gegn 4.
18. febr. 1954 flytur Guð-
mundur Vig-
fússon tUl. um áskorun á Al-
þingi og ríkisstjórn að tryggja
fé til virkjunarinnar. — Vís-
að frá með 8 atkv. gegn 6.
16. des. 1954 flytur Guð-
mundur Vig-
fússon enn tillögu sama efn-
is. Enn vísað frá, nú með 8
atkv. gegn 7.
»*•* -
15. des. 1955 flytja minni-
hlutaflokkarnir
í bæjarstjórn tillögu um að
Sogsvirkjunarstjórnin fái
lieimild til að leita sjálf eft-
ir lánsfé til virkjunarinrar.
— Vísað frá með 8:7.
1. marz 1956 flytur Ingi R.
Helgason enn
tillögu um að heimila Scgs-
vh’kjunarstjórninni að lcita
lánsfjár. — Enn vísað frá
til stjórnar Sogsvirkjunarinn-
ar með 8:5.
— Það er stundum þungt
fyrir fæti í framkvæmdamál-
unum í bæjarstjórn Reykja-
vikur, en mörgu hefði það
breytt fyrir Reykvíkinga að
nýta vélar og þjálfað mann-
afl er var tii staðar að virkj-
un írafoss lokinni, og geta
lokið virkjun Efra-Sogs 1954
—’55 j stað 1959—’60. J.B.