Þjóðviljinn - 28.12.1958, Blaðsíða 7

Sunnudagur 28. desember 1958 — ÞJÓÐVILJINN — (7
í» w
Síðasta kraftaverk heilags Þorláks
V fslendingar hafa lengi verið
furðulega tómlátir um hinn
ágæta dýrling sinn, Þorlák
biskup helga. Sú var tíð að
fátækir menn og lítilsmeg-
andi leituðu einatt á náðir
hans ef þeir þurftu einhvers
við, hvort sem þá skorti fæði
eða klæði og hverjar aðrar
áhyggjur sem steðjuðu að
þeim. Brást liðsveizla hans
aldrei, og eru af því skráðar
miklar frásagnir í Þorláks
sögu og jarteinabókum þeim
sem við hann eru kenndar.
En nú um langt skeið hefur
þjóðin látið sér mjög fátt
um kraftaverk hins heilaga
manns finnast, þegar það er
undanskilið að á messu hans
minnast ýmsir þess að
„hann var svo drykksæll, að
það öl brást aldrei er hann
blessaði og hann signdi sinni
hendi, þá er gerð skyldi koma.
Hann var svo óvandlátur og
vinveittur að þeim veizlum
er drykkur var, að hann
sæmdi við allt það er eigi
samdi illa.. En þá Þorlákur
biskup drakk vatn eða óá-
fengan drykk, þá fór hann svo
stillilega með og svo mikilli
bindandi, að hann saup á
þrjá sopa eða fimm eða sjö,
en nálega aldrei matmála á
milli ósjúkur." Hélt heilagur
Þorlákur þvi áfram lengi eft-
ir andlát sitt að gerja brugg
manna eða taka óþekkt og
skjaðak úr munngáti þeirra,
ef á hann var heitið, og því
hafa ýmsir þann sið enn þann
dag í dag að minnast hans í
gleðskap sinum á Þorláks-
messu. Einnig hefur Vetrar-
hjálpin í Reykjavík leitað lið-
sinnis hans í starfsemi sinni,
og er sizt fyrir það að synja
að til eru menn sem hlotið
• hafa þvílíkan ábata af þeirri
starfsemi að kraftaverki er
líkast.
En að öðru leyti hefur
heilagur Þorlákur legið ómak-
lega í láginni um langan ald-
ur. Er það þeim mun kyn-
legra sem ótal vitnisburðir
staðfesta að fyrir tilstuðlan
hans „fá blindir sýn, daufir
heyrn, krypplingar réttast,
líkþráir hreinsast, haltir
ganga, vitstolnir og djöfulóð-
ir fá fulla bót, herteknir
frjálsast hvar á löndum er
kalla á hans nafn. Mállausir
fá mál, og alls konar innan-
isóitir og sjúkleikar batna
þar, og það er ekki til meins
mönnum eða fénaði á sjó eða
landi, að guð gefur eigi
heilsu og' hjálp fyrir árnaðar-
orð síns blessaða vinar, Þor-
láks biskups, þegar á hann
er héitið." Eins og jarteina-
bækur herma voru það eink-
um þeir sem aumir voru og
hrjáðir og ekkert megnuðu
fyrír eigin tilverknað sem
þágu uppreisn af heilögum
Þorláki, en lítt segir af við-
skiptum hans við volduga
menn sem áttu mikið undir
sér, Var því ekki að undra
þótlt Þorlákur hlyfi mikla
hylli hjá bágstöddum og þeim
mun ómaklegra að hróður
hans skuli hafa fymzt svo
mjög sem raun sannar.
En því er þetta rifjað upp
hér, að á Þorláksmessu í ár
gerðist þvílík jartein að við
hlið hennar blikna allar þær
sem áður hafa verið skráðar
á bækur. Því hvað er Það
að veita blindum sýn, krypp-
lingum réttingu, vitstolnum
og djöfulóðum fulla bót, hjá
því að fá Alþýðuflokknum
landstjómina á íslandi? Hér
hafa raunsæir menn sem
þykjast sækja vit sitt í á-
þreifanlegar staðreyndir hald-
ið því fram að Alþýðuflokk-
urinn væri í raun og veru
ekki lifandi, hann megnaði
ekki af eigin rammleik að
koma nokkrum manni á þing
aukinheldur meir, hann ætti
enga stefnu lengur og gæti
því ekki tekizt á við nokk-
urn vanda —• og svo sannar
signaður Þorlákur á messu
sinni að þessum flokki ein-
um ber að fjalla um vanda-
mál þjóðarinnar. Dýrlingurinn
heldur þannig enn þeim vana
sínum að hefja þann van-
máttuga og smáða, og þessi
nýjasta upphafning er sann-
arlega órækur vitnisburður
um óskerían mátt hans og
veldi
Fróðustu menn halda því
fram að í öllum jarteina-
bálki heilags Þorláks megi
aðeins finna einn atburð sem
einhverja líkingu hafi við
það sem nú hefur gerzt. í
Þorláks sögu yngri segir svo:
„Kýr lá í keldu, þar er áður
fyrir litlu hafði önnur kýr
dáið í. En þessi fannst lif-
andi, og þótti þeim alllítið líf
með vera og þöktu síðan
klæðum. Eftjr það fóru þeir
heim, er áttu, til dagverðar
og hétu síðan á heilagan
Þorlák biskup að kýrin skyldi
við rétta. Eftir það tóku þeir
hest og lögðu vögur á og ætl-
uðu aka heim kúnni. Og er
þeir voru á leið komnir þá
gekk kýrin móti þeim heil
og beljandi og hafði klæðin
öll á baki sér, þau er hún
hafði verið þakin með. Fór
hún síðan til nauta, en þeir
gerðu guði þakkir og heilög-
um Þorláki biskupi.“ Undrun
bsenda á 13. öld var mikil er
þeir sáu kú sína alheila, en
þó var hún hégómi hjá furðu
manna nú. Einkum er sagt
að Framsóknarmenn hafi orð-
ið hissa þegar Þeir sáu foma
kvígu sína koma á móti sér
heila og beljandi og fara síð-
an til nauta. Ekki er þess
þó getið að þeir hafi gert
heilögum Þorláki þakkir fyrir
almættisverkið.
Skoðanir manna eru næsta
skiptar á jartein þeirri sem
gerðist á messu heilags Þor-
láks fyrir fimm dögum. Sum-
ir telja að i henni birtist að-
eins mildi dýrlingsins, sem
ekki mátti neitt aumt sjá;.
enda hafi ráðamenn Alþýðu-
fiokksins ákallað hann lengi
með ströngum föstum og
bænahaldi og rausnarlegum
áheitum úr mótvirðissjóði
bandariska sendiráðsins. Aðrir
halda að í þessum óvæntu
tíðindum birtist reiði hins
sæla Þorláks; hann hafi verið
orðinn langþreyttur á tóm-
læti og gleymsku landa sinna
og ákveðið að aga þá með
svo eftirminnilegu móti að
hliðstæð dæmi verði vart
fundin. Erfitt er að vita hvor
kenningin er rétt, enda mun
reynslan skera úr því. Hitt
er ekki að efa að stjórn sem
mynduð er á degi heilags
Þorláks og í skjóli hans muni
marka sérkennjleg spor í
sögu þjóðar sinnar. Að vísu
lýsti oddviti stjórnarinnar
yfir því að kvöldi Þorláks-
messu ,,áð þessi ríkisstjóm
getur ekki unnið að lausn
mála eftir flokkslínum Al-
þýðuflokksins", en í því birt-
ist að sjálfsögðu aðeins venju-
leg hæverska þess flokks. Að
minnsta kosti er vitað að
meginlínunni verður fylgt til
hins ýtrasta; Alþýðuflokkur-
inn hefur nú tök á að skipa
leiðtoga sina í öll embætti
með þjóðinni. Má því segja
að flokkurinn hafi náð loka-
takmarki sínu og frá því
verður auðvitað ekki hopað
fyrr j/m hvort tveggja er
þrotið, embættin og leiðtog-
arnir. Gerist það að sjálf-
sögðu í senn, því þótt leið-
togarnir séu næsta fáir geta
þeir annað miklu hver um
sig; þannig er forsætisráð-
herrann nú þegar sjávarút-
vegsmálaráðherra einnig, en
auk þess bíða hans embætti
þjóðbankastjóra og vitamála-
stjóra, auk nefnda sem tölu
verður ekki komið á í fljótu
bragði. Er fullvíst að stjórn-
inni treinist líf meðan em-
bættin endast, en að því
lokna getur húri skilið við
með góðri samvizku. Verður
endadægur hennar vonandi
ekki síður eftirminnilegt en
uppháfið, og allir munu ráð-
herrarnir keppa að því að fá
sömu eftirmæli og skráð eru
um heilagan Þorlák í sögu
hans; „Öllum þótti betra hjá
honum önduðum en mörgum
lifandi mönnum.“
Jólagjdíabækur — Æviminningar og bjóðleg
íræði — Nokkur orð um barnabók
MARGIR HAFA þann sið að
gefa bækur i jólagjöf, bæði
börnum og fullorðnum. Þetta
er ágætur .siður, því að venju-
lega er enginn hörgull á
ágætum bókum, sem ætla má
að verði viðtakendum til
ánægju, er þær berast þeim
í hendur sem jólagjöf frá
vinum og kunningjum. Venju-
lega eru það þó tiltölulega
fáar bækur, sem mest eru
keyptar til jólagjafa, og hygg
ég, að fyrir fullorðna séu
mest keyptar ævisagna- og
endurminningabækur ýmiskon-
ar, eða það það sem einu nafni
mætti kalla þjóðleg fræði í
einhverri mynd. T.d. hygg ég
að fyrir þessi jól hafi bók
Valtýs Stefánssonar selzt
mikið, sömuleiðis bók Jóns
Helgasonar: íslenzkt mann-
líf, ( og vil ég geta þess hér,
að þótt ég hafi ekki enn
komizt yfir að lesa þá bók
til fullnustu, þá þykir mér
prýðisvel ekrifað það isem ég
hef lesið af henni). Viðtöl
V. S. V. við innbyggjara
Reykjavíkur (Við sem byggðum
þessa borg) mun nú sem fyrr
hafa verið talsvert eftirspurð
jólagjafa-bók. Þá hygg ég að
Islandsferðin hafi orðið fyrir
valinu hjá mörgum, sem gáfu
bók í jólagjöf. Auðvitað hefur
svo verið keypt mikið af
skáldsögum, bæði frumsömd-
um og þýddum, enda hlýtur
val á jólagjafabókum alltaf að
fara að nokkru leyti eftir
smekk veljardans og áliti
hans á smekk viðtakandans,
en auglýsingar útgefendanna
hafa þó vafalaust mikið að
segja. Sennilega er minni
vandkvæðum bundið að velja
góða bók handa fullorðnum
en börnum; hvað útgáfu
barnabóka snertir ríkir mikil
ringulreið og skipulagsleysi,
og fólk, sem ekki fylgist því
betur með á bókamarkaðinum,
á alltaf á hættu að kaupa
„köttinn í sekknum,” er það
kaupir nýja barnabók. Eitt
dæmi um þetta skal hér nefnt.
Fyrir mörgum árum kom hér
út barnabók efir svissneskan
höfund (Jóhönnu Spyri),
þýðinguna gerði frú Laufey
Vilhiálmsdóttir. Nefnd:st bók-
in Heiða, og varð einkar vin-
sæl, eins og hún átti skilið.
Núna fvrir jólin kom bók, sem
heitir Heiða og Pétur, einnig
í þýðingu frú Laufeyjar. Ég
hef lesið bók þessa lauslega
yfir og get ekki betur séð
en þetta sé sama bókin og'
fyrir nokkrum árum hét Heiða
en hins vegar er þess ekki
getið, að hún hafi komið út
á íslenzku áður, svo maður
veit ekki hvort þetta er önnur
prentun eða hvað.
Sömuleiðis vantcr útgáfu-
fyrirtækið á titilsíðu þessarar
bókar (eða mér hefur þá
sézt yfir það, ef það er þar).
Ef barnabókin. Heiða hefur
verið uppseld, sem mér þykir
líklegc, þá átti að gefa liana
út aftur með sama nafni og
geta þess hvenær hún kom
fyrst út; annað er ókurteisleg
ónákvæmni, svo ekki sé meira.
sagt. Eg vissi til þess, að
fólk, sem á sínum tíma hafði
mikið dálæti á Heiðu og hefði
gjarnan viljað gefa bömum
hana í jólagjöf núna, hélt
að þessi nýja bók, Heiða og'
Pétur, væri framhald af hinni.
og veigraði sér við að kaupa
hana þess vegna. Þetta er
ofur skiljanlegt, þar sem vit-
að er að Heiðubækurnar eru
fleiri en ein. Þess er líka
getið aftast í bókinni (Heiða
og Pétur), að næsta bók heiti
Heiða, Pétur og K'ara. En,...
sagan er ekki öll. Fyrir jólin
kom einnig út önnur bók, sem
ber heitið Heiða, og er sú
bók þýdd a,f Jóni Gissurar-
syni, en útgefandi er Bó'ka-
útgáfan Sólrún. (Setberg
gefur út Heiðu og Pétur).
Við athugun sézt að liér er
komin myndasaga Morgun-
blaðsins frá síðastliðnum
vetri, og segir á baksíðu, að
hún hafi notið „óskiþtrar at-
hygli yngri og eldri lesenda”.
Skal það ekki dregið í efa:
bitt er þó staðreynd, að hér
er aðeins um að ræða útdrátt
úr Heíðu-bókunum, snubbótta
skýringatexta með myndun-
um. En allir vita, að mynda-
saga og venjuleg saga eiga
ekki sameiginlegt nema nafn-
ið. Það lítur sem sé út fyrir
að verið sé að gefa þessa
ágætu barnabók út í tvennu
lagi, sem myndasögu með
stuttum skýringartexta og
sem venjulega sögubók. Eg
held að slík vinnubrögð séu
ck'ki æskileg, einkum þar sem
það vill við brenna, að þeg-
ar myndasögur eiga í hlut
verði textinn algert aukaat-
riði og ekkert skeytt um að
vanda til hans.
ÞJÓÐVILJANN
vantar unqlinga til blaðburðar í eítirtalin
hveríi:'
Kársnes
Kvisthaga
Skjól
Nökkvavogur
Langahlíð
Talið við afgreisluna sími 17-500