Þjóðviljinn - 20.02.1959, Síða 7

Föstudagur 20. febrúar 1959 — ÞJÓÐVILJINN — (7
Vanrækt 02 brýn verkefni hjá Reykjavíknrbæ
krefjast lækkunar reksturútgjaldanna
Fyrrí hluf! rœði/ Gu<$mundar Vigfússonar viS ac$ra umrœSu um f\ár*
hagsáœtlun bœjarins á bœjarstjórnarfundinum i gœr
Háttvirti forseti.
Síðan fjárhagsáætlunarfrum-
varpið var hér til 1. umræðu
hefur Alþingi, undir forustu
núverandi ríkisstjórnar, sam-
þykkt lög um niðurfærslu verð-
lags og launa. Með þessari lög-
gjöf var vísitalan færð úr 202
stigum, er hún var í er fjár-
hagsáætlunin var lögð fram, í
175 stig. Þetta er 27 stiga
lækkun. Frumvarpið hefur ver-
ið endurskoðað með tilliti til
þessa. Þar var að sjálfscgðu
að mestu um einfalt reiknings-
dæmi að ræða, Grunnkaups-
lækkunin til bæjarstarfsmanna,
sem. samþykkt var seint á s.l.
ári hefur verið tekin inn í
frumvarpið, á viðeigandi liði,
og launaliðir þess lækkaðir um
12,23%, miðað við allt árið.
Sama lækkunin, sem fylgdi
ráðstöfunum ríkisstjórnar
Sj álfstæðisflokksins og Alþýðu-
flókksins, nemur hjns vegar
sem ■ kunnugt er 13,4%. Mis-
munurinn• stafar af því að í
janúar var kaup greitt með
vísitölu 202.
25 millj. kr. hækkun
Eftir þessa endurskóðun er
frumvarpið 13,6 millj. lægra
en við 1. umræðu. Nemur þessi
lækkun 5% á heildarupphæð
frumvarpsins og tæplega 6%
á útsvarsupphæðinni.
Eins og frumvarpið liggur
1 nú fýrir hér við upphaf 2. um-
raeðu er heildarupphæð þess,
tekna og gjaldamegin, 254,8
millj. kr. Árið 1958 varð heild-
ar niðurstöðutala tekna og
gjaldamegin á fjárhagsáætlun
bæjarsjóðs 229,6 millj. kr. Hér
er því ujn nærfellt 10% hækk-
un að ræða frá fyrra ári. Fjár-
. hagsáætlunin hækkar um nær
25 millj. og’ útsvörin um a. m.
k. 16 millj. kr. eða um 8%.
Mismunurinn er tekinn í
hækkun á öðrum tekjuliðum,
og þó einkum fasteignagjöld-
um, sem hækkuðu enn úr 7,7
millj. í 14,3 millj. eða um fast
að 100% frá fyrra ári.
Bæjarstjórnarmeirihluti Sjálf-
stæðisflokksjns er því enn sem
fyrr trúr þeirri stefnu sinni að
hækka útgjöldin og álögurnar
á bæjarbúum, Þrátt fyrir launa-
ránið og að nú er gengið út
frá 175 túsitölustigum í stað
I83 í fyrra, hækkar fjárhags-
áætlunin um nær 10%. Fjár-
hagsáætlunin fyrir árið 1959 er
því sú hæsta í sögu Reykjavík-
ur. Sjálfstæðisflokkurinn setur
nýtt met í hækkun útgjaldanna
og í álögum á Reykvíkinga.
'• 10,5% hækkun
rekstursútgjalda
lít af fyrir sig þarf það ekki
að veftja undrun þótt opinber
gjöld séu há og fari jafnvel
hækkandi á verðbólgutímum,
þar. sem það fylgist að, aðflest
nauðsynlegustu .. verkefni eru
hálf- eða óunnjn og að frá-
munalega ilia er á fjármálun-
um haldið, eins og löngum hef-
ur þótt við brenna undir stjórn
núverandi bæjarstjórnarmeiri-
hluta. Hitt er þó alvarlegast
hversu sjálf rekstursútgjöldin
fara síhækkandi ár frá ári og
hve gjörsamlega skeytingarlaus
meirihlutinn er í því efni. Eg
vil vekja athygli á því, að
þrátt fyrir iægri vísþölu eiga
rekstursútgjöldin nú að hækka
úr 192,8 í 213,5 millj. kr. eða
um 10,5% frá árinu 1958. Þessa
þróun þarf að stöðva, að álici
okkar Alþýðubandalagsmanna,
og ég veit að yfirgnæfandi
meiiihluti bæjarbúa er sömu
skoðunar, einnig flestir stuðn-
ingsmenn bæjarstjórnarmeiri-
hlutans. Um þennan ágreining
hafa höfuðdeilurnar um fjár-
málastefnuna staðið hér í
bæjarstjórninni á undanföm-
um árum. Minnihlutinn hefur
haldið því fram, og stutt þá
skoðun sterkum rökum, að
reksturskostnaður bæjarins og
stofnana hans, margra hverra
a. m. k., sé óeðlilega hár og
hafa i því sambandi verið tek-
in glögg samanburðardæmi frá
hliðstæðum bæjarfólögum í ná-
grannalöndunum. Samanburður
við önnur íslenzk bæjarfélög
er .þó meirihluta bæjarstjómar
sízt hagstæðari og á þó kostn-
aðurinn að vera hlutfallslega
minni við rekstur stórra bæja
en þeirra sem fámennari eru.
Stjórnleysi og hóí-
laus eyðsla
Þeir sem eru öllum hnútum
kunnugir vita vel hvar orsak-
anna er að leita. Óhófleg eyðsla
og gtjórnleysi í flestum þáttum
bæjarrekstursins ér höfuðmein-
semclin, en úrelt vinnubrögð og'
skipulögð fjárplógsstarfsemi
ýmissa gæðinga Sjálfstæðis-
flokksins, sem fá að mata krók
sinn óspart á kostnað bæjar-
félagsjns, eiga einnig sinn
drjúga þátt í síauknum útgjöld-
um og kostnaðarsömum rekstri
bæjarins og stofnana hans. Á
þessu ber Sjálfstæðisflokkurinn
í bæjarstjórn ábyrgðina. Hann
hefur skejlt skollaeyrum við
rökstuddum spamaðartillögum
minnihlutans án eftir ár. í stað
þess að lækka kostnaðinn við
skrifstofubáknið hefur Sjálf-
stæðisflokkurinn haldið vernd-
arhendi yfir eyðslunni og þan-
ið báknið út í stí*ð þess að
taka upp hag'kvæmara skipulag
og nútíma vinnubrögð t.. d. í
gatna- og sorphreinsun bæjar-
inS, sem kostar nær 14 millj.
kr. á ári, en handabakavinnu-
brögðin varin og öllum umbót-
um visað á bug. í stað þess að
köma upp fullkomnu verkstæði
til viðgerða á bifreiðum og'
vinnuvélum bæjarins og stofn-
ana hans í hagkvæmnisskyni
fyrir reksturinn, eru viðgerð-
irnar hafðar í höndum margra
einkaaðila, sem hafa af þeim
álitlegan gróða. Margítrekuðum
kröfum um athugun á þvi,
hvort stofnun og rekstur sliks
verkstæðis væri ekki fjárhags-
lega hagkvæmt fyrir bæinn,
hefur meirihlutinn hér í bæjar-
stjóm jafnan vísað á bug. Sjálf-
stæðisflokkurinn kveðst ekki
hafa trú á því að slikur rekst-
ur sé ábatavænlegur fyrir bæj-
Guðmundiir Vigfússon
arsjóð. Einhvernveginn tekst
þó einkaaðilum að annast hann
með álitlegum hagnaði. Hefur
Sjálfstæðisflokkurinn e. t. v.
enga trú á þvi að Reykjavíkur-
bæ geti farizt það vel og hag-
anlega úr hendi, sem er
auðvelt til gróðasöfnunar fyrir
einkafjármagnið? Er þetta dóm-
ur Sjálfstæðisflokksins um
reynsluna af þeim rekstri, sem
bæjarfélagið annast undir for-
sjá og meirihlutavaldi hans
sjálfs?
Tvær neíndir
Eg hef aðeins nefnt hér tvö
dæmi sem sýna skeytingaleysi
bæjarstjórnarmeirihlutans um
hag og afkomu bæjarsjóðs og
algert áhugaleysi líans um að
leita að leiðum til að draga úr
útgjöldum og reksturskostnaði.
Af mörgu fleiru er þó að taka,
þótt þetta skuJi látið nægja að
sinni. Eg get þó ekki stillt mig
um að minna á, að fyrir frum-
kvæði andstæðinga Sjálfstæðis-
flokksins voru kjörnar tvær
nefndir af bæjarstjóm fyrir
nokkrum árum. Önnur þeirra
var kjörin samkv. till. sem ég
var flutningsmaður að, og átti
að rannsaka skrifstofuhald
bæjarins og' bæjarstofnana, m.
a. með tilliti til fyrirkomulags
og þarfa hverrar starfsgreinar
í væntanlegri ráðhúsbyggingu.
Eg taldi rétt að þessi athugun
færi fram í tíma og að niður-
staða hennar ætti að geta orðið
til gagnlegrar leiðbeiningar við
ákvörðun um innréttingu,
stáerð og niðurskipan skrifstofu-
húsnæðis í ráðhúsinu. Mér er
ekki kunnugt um hvað starf-
semi þessarar nefndar líður,
en engar tillögur eða niður-
stöður hafa frá henni borizt,
hvorki; til bæjárstjómar né ráð-
hússnefndar. Eg hygg að starf-
semi þessarar nefndar hefði
getað orðið til gagns, og getur
e. t. v. orðið það enn, ef hún
vinnur verk sitt samvizkusam-
lega og skilar störfum í tíma.
Kosning hennar var að því
leyti merkileg að hún var
fyrsta viðurkenning meirihlut-
ans, a. m. k. í orði, á því, að
ekki væri heppilegt að það
væri tilviljunum einum háð,
hvernig skrifstofuhald bæjarins
yxi og þróaðist. Fram að kosn-
ingu nefndarinnar hafði Sjálf-
stæðisflokkurinn neitað allri
athugun á möguleikum til
sparnaðar í skrifstofuhaldi hjá
bænum og fellt allar tillögur
er gen«u í þá átt, frá andstöðu-
flokkunum í bæjarstjóm.
Einkennilegir inn-
kaupahættir
Hin nefndin, sem á að vera
að störfum, var skipuð á fundi
bæjarstjórnar 6. sept. 1956. Eg
ætla að Ingi R. Helgason, þá-
verandi bæjarfulltrúi Sósíal-
istaflokksins og núv, varabæj-
arfulltrúi Alþýðubandalagsins,
hafi verið flutningsmaður till.
um kosningu þeirrar nefndar.
Verkefni hennar átti að vera
að rannsaka ástæður þess, að
fyririæki og stofnanir bæjarins
skuli sækja svo lítið sem raun
ber vitni til Imrkaupastofnunar
bæjarins með vörukaúp til
þarfa sinna. Það hafði vakið
mikla athygli 02 umtal að veVta
Innkaupastofnunarinnar fór
verulega minnkandi, meira að
segja í krónutölu, á sama tíma
og vörukaup og velta bæjarins
og stofnana hans fór störlega
vaxandi, bæði vegna aukinna
umsvifa og hækkandi verðlags.
Augljóst virtist að hér væri
ekki allt með felldu. Hitt g'at
verið umdeildara, hvort sökin
iægi hjá forráðamönnum bæj-
arstofnan ann a eða stj órnendum
Innkaupastöfnunarinnar. En
hvað sem því leið, var ljóst, að
í þessu efni ríkti algért skeyt-
ingarleysi um hagsmuni bæjar-
ins og stofnana hans. í stað
þess að kaupa inn sem mest á
einni hendi og njóta beztu fá-
anlegra kjara, fór hitt vaxandi
að hver forstöðumaður gerði
innkaupin fyrir sína stofnun og'
þá ýmist keypt í s.másölu eða
heildsölu. Myndi áreiðanlega
engjnn sambærilegur kaupandi
við Reykjavíkurbæ láta sér
hugkvæmast slíka viðskipta-
hætti, þegar árlega er úm að
ræða vörukaup sem nema tug-
um milljóna króna.
Enn hefur bæjarstjórn éngar
fregnir haft af störfum eða
athugunum rannsóknarnefndar
Innkaupastofnunarinnar. Fyrir
> nær ári síðan, eða 29. maí 1958,
treysti bæjarstjórnarmeirihlut-
inn sér ékki til annars en að
samþykkja 1 efrtisiega tilj. frá
minnihLutanum um áð krefj-
ast skriflegrar greinargerðar
um störf nefndarinnar. En við
það sþur. Eg .vænti að háttv.
borgarstjóri sjái sér fært við
þessar umræður, að gefa bæj-
arstjórn skýringar á þessurn
vinnubrögðum. Það er ekkert
hégómamál fyrir bæjarfélagið
eða bæjarbúa að hyggilega sé
unnið að hinum stórfelldu og
fjárfreku vörukaupum hjá bæn-
um og stofnunum hans. Það
getur oltið á milliónum ýil
eða frá hverniv þar er að unn-
ið og á haldið: Og ég
fullyrði að meirihlutinn só-
ar árlega milljónum króna
af fé bæjarbúa með þeim
fráleitu vinnubröeðum sem. við-
gangast í þessum efnum.
Boginn getur brosíið
Það eru þessi og önnur hlið-
stæð vinnubrögð bæjarstjórn-
armeirjhlutans, sem hafa vald-
ið þeim gífurlegu hækkunum
á álögum af hálfu bæjarins
sem orðið hafa á undanförnum
árum. Auðvitað hefur hækk-
andi verðlag oft einnig átt sinn
hlut að. Hitt er þó augljóst að
afleiðingar þeirrar þróunar
hefðu orðið ólíkt léttbærari
fyrir gjaldþegna bæjarins ;.ef
einhverstaðar hefði örlað á
vilja til að taka upp hagkvæm-
ari starfsaðferðir og hafa
stjórn á eyðslunni. Þennan
vilja hefur Sjálfstæðisflokkinn,
meirihlutafl. hér í bæjarstjórn,
algerlega skort. Og það er
höfuðástæðán til þess að út-
svörin í Reykjavík og önnur
gjöld sem bærinn innheimtir
til hinna margvíslegu þarfa
bæjarfélagsins og stofnaná
þess, hafa hækkað svo gifur-
lega sem raun ber vitni. Þetta
eru orsakir þess að útsvars-
upphæðin tekur jafnvel 30—50
millj. kr. stökk upp á við á
einu ári, eins 02 dæmi eru uiii
á síðustu árum. Augljóst er
að með slíkri þróun getur bog-
inn brostið, gjaldþol bæjarbúá
er ekki takmarkalaust og sízt
af öllu hjá almenningi, vinn-
andi fólkinu í bænum, en. á
því hvílir meginþungi g'jald-
anna.
Útsvarsstiginn verður
að lækka
Miðað við þær aðstæður, er nú
eru hygg ég að öll bæjarstjórn-
in getj orðið sammála um, að
nauðsynlegt sé að lækka út-
svarsstigann frá fyrra ári. Frá,
^ sjónarmiði okkar Alþýðu-
bandalagsmanna er þetta þó
mest aðkallandi að því er
snertir lágtekjumenn og fólk
með meðaltekjur. Útsvarsbyrð-
arnar verða að lækka á þeim,
sem búa við þurftarlaun 02 þar
í kring. Þetta er því nauðsyiv-
legra þegar þess er gsett, að
núverandi stjórnarflokkar hafa
lögfést bótalaust launardn sem
nemur a.m.k. 10%. Verkamenn
og annað launafólk með hlið-
Framhald á ð, síðu.