Þjóðviljinn - 18.03.1959, Blaðsíða 4

4) — ÞJÓÐVILJINN — Miðvikudagur 18. ruarz 1959
Þýzki leikarinn Heinz Ruhmann
Þessar þrjár fallegii stúlkur eru allar kunular kvik-
myndaleikkonur, hver í sínu heimalandi. I>ær eru,
taldar frá vinstri til hægri: Vlasta Chramostova
(TékkóslóvakSu), E. Bystriskaja (Sovétríkjunum) og
Akmaisoy Sevin (Tyrkjandi). Myndin var tekin í
Karlovy Vary í Tékkóslóvakíu meðan kvikmyndahá-
tjðin stóð þar yfir í fyrrasmnar.
Austurbæjarbíó hefur nú
sýnt þýzku gamanmyndina
„Frænku Charleys“ í þrjár
vikur og við geysimikla að-
sókn. Vinsældirnar á kvik-
myrjJin ekki hvað sízt að
þakka ágætum leik Heinz
Riihmann, hins snjalla
þýzka leikara, í hlut-
verki „frænkunnar11, enda
Heinz Riihmann í hlutverki
„Höfuðsmannsins frá
Köpenick“.
þótt ýmsir sem muna eftir
eldri myndgerðum þeesa víð-
fræga grínleiks telji Þjóð-
verjann ekki jafnast á við
Jack Benny hinn bandaríska.
★ Á leiksviði
Heinz þessi Riihmann er
fæddur í Essen 7. marz 1902.
Eftir dauða föður síns í
fyrra heimsstríði fluttist
móðir hans ásamt börnunum
til Múnchen og þar hóf
Heinz leiklistarnám. Fyrsta
hlutverk sitt á leiksviði lék
hann í Breslau um tvítugt
og síðan lék hann í ýmsum
borgum Þýzkalands öðrum:
Bremen, Hannover, Magde-
burg og Múnchen. I síðast-
nefndu borginni sá kunnur
leíkhússtjóri, Otto Falcken-
berg, Heinz leika í Shake-
speare-leikriti og þótti hæfi-
leikar hans sem gamanleik-
ara svo ótvíræðir, að hann
réð hinn unga leikara strax
til starfa við leikþús sitt.
Meðal hlutverka Rúlimanns
á því leiksviði var aðalhlut-
verkið í „Frænku Charleys“.
★ Fyrstu kvikmyndirnar
Árið 1927 lagði Heinz
Rúhmann leið sína til Ber-
línar, en á svið leikhúsa
þeirrar borgar, höfuðborgar-
innar, dreymdi alla þýzka
leikara einhvern tíma að
komast. í Þýzka leikhúsinu
þar í borg fór hann meðal
annars með hlutverk i leik-
riti Bernhards Shaws „For-
eldrar og börn“, en eitt af
kvenhlutverkunum í leikrit-
inu lék Marlene Dietrich,
sem rúmum tveim árum sið-
ar hóf frægðarferil sinn sem
kvikmyndaleikkona með leik
í „Bláa englinum". Um svip-
að leyti fór Heinz með fyrsta
kvikmyndahlutverk sitt, auka
hlutverk í þögulli mynd.
Síðan fylgdi hvert kvik-
myndahlutverkið öðru og
áður en leið á löngu var
Hemz Rúhmann orðinn einn
af vinsæiustu og kunnustu
leikurunum í Þýzkalandi.
Af kvikmyndum, sem hann
lék í á fiórða áratugnum,
má m.a. nefna þessar: Þre-
menningar í benzínafgreiðsl-
unni (’30), Fátækur milljóna-
mæringur (’31), Ég og keis-
arafrúin (’33), Allotria
(’36), Ef við- værum allir
englar (’36), Lúmpacivaga-
bundus (’37), Græna lvftan
(’37), Sherlock Ho’mes
(’37), Þrettán stólar (’38),
Fimm milljónir leita erfingj-
ans (’38), Paradís pipar-
sveinanna (139), Hvar er
konan mín? (’39), Húrra, ég
er pabbi! (’39). — 1 sum-
um þessara mynda hafði
hann á hendi leikstjórn,
jafnframt því sem hann fór
með aðalhlutverkið. Enda
þótt Heinz Rúhmann hefði
ærið að starfa við kvikmynd-
ir, lék hann jafnframt mik-
ið á leiksviði víða í Þýzka-
landi.
Árið 1940 lék Heinz Rúh-
mann fyrsta „alvarlega"
hlutverk sitt. Það var í
kvikmyndinni „Fötin skapa
manninn". — Jafnframt
unnu þeir þá í fyrsta skipti
saman Helmut Káutner
kvikmyndaleikstjóri og hann,
en samvinna þeirra átti sem
kunnugt er eftir að ná hæst
16 árum síðar, er „Höfuðs-
maðurinn frá Köpenick“ —
(sýnd í Austurbæjarbíói
í fyrra) kom fram á sjónar-
sviðið. Næstu myndir voru
t.d. Míðdegisverður hjá for-
stjóranum (’41), Tengda-
mamma (’42), Sophienlund
(’43), Sigur hjartans (’44),
Segðu sannleikann (’45 •—
ófullgerð).
★ Síðasti áratugurinn
Eftir lok síðari heims-
styrialdarinnar stofnaði H.
Heinz Rúhmann í einu af
síðustu kvikmyndahlutverk-
um sínum.
Rúhmann ásamt fleirum
kvikmyndafélagið Comedia-
Produktion. Það gerði nokkr-
ar athygiisverðar kvikmynd-
ir, m.a. „Manninn frá öðr-
um hnetti“ og nBerliner
Ballade", en síðarnefnda
myndin hlaut önnur verð-
laun á kvikmyndahátíðinni í
Feneyjum á sínum tíma.
Fjárhagsleg afkoma þessa
félags var þó langt frá því
góð. Til þess að bæta f.jár-
hag sinn greip Heinz Rúh-
mann til þess ráðs að leika
í farsamynd, „Frænku Char-
leys“, sem getið var í upp-
hafi. Sú túraun mistókst
ekki því að myndin hefur
notið fádæma vinsælda og
gefið drjúgan skilding í
aðra hönd. Sama árið og
„Frænkan" var fullgerð, var
lokið við „Höfuðsmanninn
frá Köpenick". Með leik sín-
um í þeirri mynd skipaði
Rúhmann sér í hóp beztu
leikara og tekjuhæstu. Síðan
hefur hann leikið í þessum
myndum m.a.: „Sunnudaga-
barn“ og „Það skeði á helg-
um degi“. 1 síðarnefndu
kvikmyndinni lék Heinz
Rúhmann urd;r etjórn hins
srrjalla leikstjóra Ladis’ao
Vajda, sem hér er kunnastur
fyrir nokkrar ágætismyndir
er Hafnarfjarðarbíó hefur
sýnt, m.a. Marcellino og
Frændi minn Jacinto.
Eftirtektarverð málverkasýnin
BÆJARPÓSTURINN
Málvöndunarírumvarp á Alþingi — Er notkun
erlendra orða hættuleg tungunni? — Er þjóðin
<(að rotna innan írá?"
Þó að ég sé nú hvorki mál-
ari né listfræðingur, finn ég
með mér hvöt til að fara fá-
um orðum um málverkasýn-
ingu, sem um þessar mundir
gefur að skoða hér í höfuð-
staðnum, með því að mér
þykir hún bæði athyglisverð
og lærdómsrík í sérstöku til-
liti, sem nytsamlegt gæti ver-
ið að gera sér grein fyrir.
Sýnandinn er ungur maður,
Kári Eiríksson að nafni, ný-
kominn heim frá námi utan-
lands, og er þetta fyrsta
myndasýning hans hér heima.
Frómt frá að segja er það
orðið fremur sjaldgæft að
ejá lífsmark með málurum
yngstu kynslóðarinnar. Þess
vegna er það svo hressandi,
já, hreinasta andleg upplyft-
ing, að koma á sýningu eins
og þessa og vita til þess, að
hún skuli vera handaverk eins
af þeim ahrayngstu. Það er
þó auðséð, að eitthvað gerist
hið innra með þessum málai’a,
og sjálfstæð viðleitni hans
leynir eér ekki heldur, þó að
sýningin sé reyndar ekki með
öllu annmarkalaus, að því er
þetta atriði áhrærir.
Um það er ekki að villast,
að þessum unga málara er
listamennskan í b'óð borin.
En sýningin ber það líka með
sér, að hann hliðrar sér ekki
hjá því að leggja á eig nauð-
synlegt erf;ði náms og starfs.
Sá listamaður, sem búinn er
þessu veganesti, á sigurinn
vísan, svo fremi að hann
reynist sjálfum sér trúr, en
á það skilyrði ber að leggja
sérstaka áherzlu á tímum eins
og þessum, er fjöldi hsta-
manna lætur ginnast tú að
bregðast ködun sinni til þókn-
unar hégómlegum tíðaranda.
Það er auðráðið af þessari
sýningu, að náttúran sjálf er
Kára hin eðhlega uppspretta
allrar myndsköpunar, og það-
an kemur honum allt það,
sem er ferskt, upprunalegt og
ósv'kið í i;st hans, en hins
vegar bregst honum bogalist-
in, hvenær sem hann lætur
til leiðast að afneita þessari
ásköimðu eðhshneigð sinni.
Náttúrumvndir hans eru að
vísu flestar mjög stílfærðar,
stundum jafnvel meira en
góðu hófi gegnir, en talsvert
róttæk stilfærsla virðist þó
einmitt vera sú aðferð, sem
honum er eiginleg, og oft
tekst honum með þessari að-
ferð að ná afbragðsgóðum
árangri. Má þar til dæmis
nefna myndir þær, sem bera
eftirtahn heiti og skrásetning-
artölur: „Ur Dýrafirði“ (30),
„Klettaströnd" (29), „Hraun-
jaðar" (54), „Fjallamosi“
(36), „Ljós og skuggar“ (65),
„Vetur" (43), „Kvöldskugg-
ar“ (35) og „Bergform“ (34).
Mjög fallegar eru líka ýmsar
nokkru minna stílfærðar
mvndir svo sem „Fen“ (40),
„Blá fjöll“ (47), „Rautt fjall“
(9) , „Ljósaskipti" (26) og
„Rauð og græn samstilling"
(7). Allar eru þessar myndir
einfaldar og hreinar í formi
og samstillingu lita og mark-
aðar þeirri ósviknu fegurðar-
kennd, án hverrar enginn get-
ur orðið sannkalJaður lista-
maður. Hér má enn nefna
mvnd eins og „Útigangur“
(10) , sem ein með öðrum sýn-
ir mjög þroskað formskyn
Framhald á 10. síðu.
J. H. skrifar: „Mér finnst
nú Þjóðviljinn líta út fyrir að
vera ópólitískasta blað á Is-
landi og á ég þar við erlendar
fréttir um menn og málefni.
Og með hliðsjón af því skrifa
ég þér.
Nýlega er komið fram á
Alþingi frumvarn um það, að
fyrirtæki skuli heita íslenzk-
um nöfnum. Eg er nú svo
óþjóðlegur að geta eklci séð
neitt alvarlegt við það þótt
skemmtistaður í Reykjavík
heiti C'ub Lido. Einnig finnst
mér það vafasöm ráðstöfun að
‘búa oftast til íslenzk orð
yfir erlend nýyrði. Það er
til þæginda á tímum þessara
miklu samgangna að ýmsir
hlutir iheiti sama nafninu á
mörgum tungumálum. Tökum
sem dæmi orðið benzín, sem
mætti ef til vill heita bif-
l reiðablóð á íslenzku, áreiðan-
I lega engum til gagns.
Málhreinsunin er rík hjá
okkur, og er það ágætt á þeim
sviðum, sem hún ekki nálg-
ast sérvizku eða þráa. Satt
að segja finnst mér það ó-
svífni að banna útlendingum,
sem fá hér borgararétt, að
bera nafnið, sem móðirin gaf
þeim.
Stundum finnst mér ísl.
þjóðin vera eins og úldið egg
eða maurétið hús, sem getur
hrunið þá og þegar. Við púðr-
um yfir skítinn og hengjum
á okkur falleg föt. Það er
barizt fyrir að nokkur erlend
orð viki úr málinu, á meðan
þjóðin sjálf er að rotna inn-
an frá. Hvað varðar okkur
um það, hvort þetta eða hifct
heitir ísl. eða úBendu nafni,
ef milkill hluti fólksins glatar
þjóðartilfinningu sinni? Tung-
umál sköpuðu að vísu einu
sinni þjóðir. En það munu
Framhald á 11. síðu.