Þjóðviljinn - 11.10.1959, Blaðsíða 4

'á)
ÞJÓÐVILJINN — Sunnudagur 11. október 1959
148! 9 OO í Q?5A íj! SE f R GUNNUR fVARSOOT'al i 2 c
í' «7S , Cdtu 4* 1 l 1: Z r
SPJALDSKRAIN :
18 I
8 9 u6ö ellols 09«e 53 oe o>ePlcolSoooBOlioootoaoaco
I í 3 K 5 t 7 r. » »11 ii UMiS «17 18 •,»»« }1 ftti » Kí: 2S7SaH 32 3? 31 »36 71 ai9.«Mi 4t«4t« C
u' I ‘é lli 8 8' • mlHimm

2 2"
1||
4 4:1
5 r
■*r
?r
fM’i
S
! 0 ii 818 8 í 8 3 I öl
- 2 lg ?. 2 2 2g 2 2 2 ? 2
Í" - I" " ' •" 33 3 3 3 3 3 3 3 312-1
■ ■ ■ ■ :
--------i----1444444444 4.4 4<
...... - . .. . . .. g 5 g £ g § ,;s 5 5 §5 3 sj
■ ' '' v '; ... ■ r m-' •
‘"'"Ís'ssfi-sífseec'.o
............mn nnii i v
; S 88 83 8 £ S 8 8 Sg 8 8 8 g S 8 :■ 5j Cy
I'TlW: |f Hr. ) ö |Tro \) \i tu Gotr: I ?if.
11 ■
'IÍTFH M B iF?I íí JÍ 3 K 78 !» £j
j VBÍitnt i; i’u íálífa. ii
I
1.: Í.Ú.'
i>».________________
”■ Heim'.j'síiiut ií"
Skriffinnska er flestum hvim-
leið og er mörgum tíðrætt um
skrifstofubáknið mikla hér í
Reykjavík. Óþörf og heimsku-
leg skriffinnska stingur víða í
augu. Aftur á móti er ekki
hjá henni komizt í mörgum til-
fellum, þótt deila megi enda-.
laust um leiðir og úrbætur í
þeim efnum.
Til að létta á skriffinnsku og
spara mannahald hafa verið
fundncii- upp merkar vélar, sem
t.d. gera bókhald fyrirtækja
viðaminna og fljótlegra.
Umfangsmiklar stofnanir, sem
veita almenningi þjónustu gegn
greiðslu eða innheimta tolla og
skatta, þurfa á að halda fljót-
virkum og vandvirkum vélum.
Skýrsluvélar ríkisins og
aawjgaaaa
að sjálfsögðu kostnaðarsamt, en
nauðsynlegt í nútíma þjóðfé-
lagi. Þar að auki megum við
íslendingar líklega stæra okkur
af því að eiga fullkomnustu
þjóðskrá í heimi.
Það, sem gerir okkur kleift
að halda svo mikið „registur“
yfir mannfólkið, eigum við að
þakka hugvitsamlega gerðum
vélum. Allar upplýsingar um
fólk, sem Þjóðskráin þarf að
fá, eru gataðar (höggnar) í
þar til gerð sþjöld eftir ákveðn-
um reglum. Vélarnar hafa þá
páttúru að geta „lesið“ úr þess-
um götum. Lesturinn fer fram
á þann hátt, að spjaldið leggst
undir bursta í vélinni og er
burstinn iinnur gat, hleypur á
straumur, sem gefur til kynna,
Ilér
Reykjavíkurbæjar nefnist fyr-
irtæki eitt hér í bæ, sem hef-
ur einmitt því hlutverki að
gegna að létta störfin hjá fyr-
irtækjum. Fréttamönnum gafst
þess kostur fyrir skömmu, að
• kynna sér starfsemi fyrirtæk-
isins. Þar sem mörgum mun.
leika hugur á að vita eitthvað
nánar um þessar vélar, sem
sumum virðist jafnvel standa
stuggur af, skal hér reynt að
lýsa störfum þeirra að litlu
leyti.
Tökum dæmi um Þióðskrána.
Allir núlifandi fslendingar
eru undir stöðugu „eftirliti“
Þjóðskrárinnar. „Eftirlitið"
hefst er barn fæðist og send er
fæðingarskýrsla til Þjóðskrár-
innar. Síðan skulum við segja
að barnið sé í föðurhúsum þar
til það giftist. Til Þjóðskrár-
innar er send hjónavígslutil-
kynning. Hjónin flytja í eigin
íbúð og tilkyrjna flutninginn til
Hagstofunnar (eða Þjóðskrár-
innar). Ári síðar skilja hjónin og
send er skilnaðarskýrsla. Síð-
asta skýrsla sem Þjóðskráin
fær er dánarskýrsla. f fórum
Þjóðskrárinnar er því að finna
ýmsar upplýsingar um fólk,
sem verða að sjálfsögðu því
merkari og dýrmætari sem
tímar líða fram, (a.m.k. í aug-
um ættfræðinga, ef þeir verða
þá nokkrir til eftir svo sem
hundrað ár). Þetta „eftirlit" er
reikninga.
að galið tákni tölu eða bókstaf
(t.d. töluna 2 eða bókstafinn
A). Vélin gerir t.d. greinarmun
á Reykjavik og Akureyri, ein-
faldlega vegna þess að Reykja-
vik hefur tákntöluna 5000 í
Þjóðskránni en Akureyri 1700;
. á sama hátt gerir vél greinar-
mun á konu ög karli því tákn-
tölur beirra eru ekki þær sömu.
Skal hér ekki farið lengra út
í þá sálma, en símanotendur
gætu t.d. • skoðað spjöldin, er
þeir fá í hendur sem kvittanir,
en samskonar spjöld eru not-
uð við hin ólíkustu verkefni.
Rafmagnsreikningarnir, er fólk
fær senda heim, eru einnig
skrifaðir í vélum og það sem
á þeim stendur lesa vélarnar
úr spjöldum.
Það. að upplýsingar um hvert
mannsbarn eru færðar inn á
eitt lítið spjald, gerir Þjóð-
skránni kleift að gera ýmsar
tölfræðilegar athuganir með
hjálp vélanna; t.d. að taka út
í vél alla þá sem eru á milli
þritugs og fertugs og athuga
hlutfallið á milli giftra og ó-
giftra og hvort fleiri konur
eða karlar eru á þeim áratug o.
s. frv. Þetta má gera á ör-
skömmum tima því vélarnar
eru mjög fljótvirkar og að öllu
jöfnu nákvæmar.
um verður að gefa þeim skip-
anir. Það er gert með því móti
að settar eru töflur í vélarnar,
þar sem stungið er í spottum,
líkt og í símaborð. Hversu vel
vélin vinnur er komið uudir
kunnáttu og hugviti þess sem
tengir töfluna; að sjálfsögðu er
hverri vél sett sín takmörk.
Það verður að viðurkennast
að maður hlýtur að dást að
hæfni þessara véla oe notagildi.
Aftur á móti virðast þær lítil-
fjörlegar á móti rafeindaheil-
um þeim. sem t.d. stjórna heil-
um verksmiðjum sjálfkrafa og'
reikna út ferðir geimfara af
ótrúlegri nákvæmni. Vélarnar
verða fljótt úreltar, og eru
reyndar orðnar það nú þegar,
þótt flestar séu þær nýjar af
nálinni. Framfarirnar eru mikl-
ar á bessu sviði seip öðrum.
Aðdragandinn að stofnun
Skýrsluvéla ríkisins og Reykja-
víkurbæ.iar var sá, að Skipú-
lagsnefnd atvinnumála, er stofn-
uð var 1943—1944, gerði til-
lögur um að taka stórvirkar
skýrslugerðarvélar í þjóhustu
hins opinbera, til þess að fá
greiðar og góðar uþplýsingar
um hina ýmsu þætti þjóðlífs-
ins.
Árið 1950 komu. fyrstu vél-
arnar hingað til lands og voru
þær fengnar með leigusamn-
ingi Hagstofu fslands við IBM
(International Business Mach-
ines), og voru vélarnar fyrst
teknar til afnota við úrvinnslu
verzlunarskýrslna ársins 1949
og síðan úrvinnslu-manntalsins
1950.
Með samvinnu Hagstofu ís-
lands og Rafmagnsveitu Reykj.i-
víkur voru Skýrsluvélar ríki.
og bæjar settar á stofn haustið
1952 í húsakynnum Rafmagns-
veitu Reykjavíkur að Tjarnar-
götu 12. Samtímis hófst vinna
fyrir Þjóðskrána og útreikn-
ingar og reikniskrift fyrir
Rafmagnsveitu Reykjavíkur.
Vorið 1957 fluttu Skýrsluvél-
ar starfsemi sína í núverandi
húsnæði og bættust þar við
vélar, sem nær tvöfölduðu af-
kastagetu frá því sem áður var
Verkefnin hafa aukizt ár frá
ári og er nú unnið fyrir eftir-
talin fyrirtæki: Brunabótafélag
íslands, Bæjarútgerð Reykja-
víkur (fasteignagjöld, launaút-
reiknihgúr og útsvár)- Hagstofu "
íslands og Bæjarsíma Reykja-
víkur og Hafnarfjarðar, Raf-
orkumálastjóra (fallvatnsrann-
sóknir), Samband ísl sam-
.vinnufélaga, Skattstofu Reykja-
víkur, Tollstjóraskrifstofuna,
Veðurstofuna, Þjóðskrána, Fjár-
málaráðuneytið og Rafveitu
Reykjavíkur og Hafnarfjarðar.
Vélasamstæða Skýrsluvéla er
meðalstór á Norðurlandamæli-
kvarða: 3 tabulatorar (útskrift-
ar- og töflugerðarvélar), 3 rað-
Hér gefur að líta mynd af
Þjóðskrárspjaldi, slíku
sem rætt er um í grein-
inni. Spjaldið er í fullri
stærð og sjást götin
greinilega. Efst á mynd-
inni sjást sltrifaðar ýms-
ar tákntölur og nafn, sem
ein vélin les úr götunum.
Fyrstu tölustafina, 4819,
er hægt að lesa í dálk
3 — G í spjaldinu. Spjald-
ið skiptist í 80 dálka lóð-
rétt og 12 dálka lárétt.
arar, 2 collatorar (samraðararý,
2 reiknivélar. 2 áritunarvélar, 2
reproducerar (markalestursvél-
ar og sjálfvirkir gatarar) aulc
venjulegra skrifstofuvéla.
Hjá Skýrsluvélum starfa %
manns, en rniðað við samsvar-
andi deildir erlendis ættu
starfsmenn að vera 12—14.
Miðað við verkefnin, sem nú'
liggj'a fyrir/ér vélakoátur nlefr
en nógur. Aftur á móti er hús-
næðið, er fyrirtækið hefur til
umráða, full þröngt og starfs-
menn of fáir.
Með auknu starfsliði verður
hægt að bæta og auka starf-
semi fyrirtækisins.
Stjórn Skýrsluvéld ■ skipa:
Klemenz Tryggvason, hagstoíu-
stjóri, formaður; meðstjórnend-
ur dr. Sigurður Sigurðsson,
berklayfirlæknir. og Steingr/m-
ur Jónsson, rafmagnsstjóri.

SKÁKÞÁTTUR “

Þegar Friðrik eitraði, rebbi
tók agnið og lifði af
Til þess að
að vinna eftir
fá vélarnar til
ákveðnum leið-
Sovézki ská'ksnillingurinn
Paul Keres, sem er Eistlend-
ingur að uppruna, hefur stað-
ið sig betur á kandidatamót-
inu í Júgóslavíu en flestir
ætluðu. Um skeið hélt hann
forustunni, en er, þegar þetta
er ritað, i öðru sæti, á eftir
Tal. Keres er óþarft að
kynna. Hann hefur undanfar-
in 23 ár eða allt frá tvítugs-
aldri verið talinn 'í hópi allra
sterkustu skákmanna heims
og hefur meðal annars teflt
á öllum kandidatamótunum,
sem haldin hafa verið og ver-
ið meðal efstu manna í þeim
öllum
Það mun því koma sumum
spánskt fyrir sjónir að góð
frammistaða Keresar nú skuli
koma mörgum á óvart.
Orsökin mun sú, að fyrir
Irugarsjónum margra er Ker-
es ímynd hins fallna fram-
bjóðanda, maður sem hefur
lagt ævistarf sitt í að ná
heimsmeistaratign, en jafnan
skort herzlumuninn.
Smátt og smátt dofnar
glæsibragur slíkra manna í
augum almennings og menn
hætta að vænta sér mikils af
þeim og vanmeta þá.
En hvað sem þessu líður,
þá hefur Keres enn einu sinni
sýnt að honum er til alls
treystandi á skákborðinu,
þótt hann hafi nú misst for-
ustuna í hendur hins unga
undramanns Tals.
Hér kemur viðureign þeirra
Friðriks og Keresar úr 7,
umferð.
Hvítt: Friðrik Ölafsson
Svart: Paul Keres
Keti-byrjun.
1. Rf3 d5
2. g3
Hin eiginlega Retibyrjun er
2. c4 Með þeirri leikjaröð
sem Friðrik teflir byrjunina
virðist hún gefa hvítum anzi
lítið í aðra hönd.
2. ,g6
3. Bg2 Bg7
7. Rxc4 Rcö
Sbr. skýringu við 2. leik.
4. — — dxc4
5. Ra3 B©6
6. Dc2 c5
Peðið varð ekki valdað, og
Keres vinnur þvf að því, að
■ná tökum á miðborðinu.
7. Rxc4 Rc6
8. 0—0 Hc8
9. d3 RM5!
Mun betri útgönguleið fyrir
riddarann en tii f6. Frá f5 ber
Framhald á 5. síðu