Þjóðviljinn - 05.02.1960, Qupperneq 6

6) — ÞJÓÐVILJINN — Föstudagur 5. febrúar 1960
Útsrefandl: Sameinlngarflokkur alþýðu — Sósíalistaflokkurlnn. — Ritstjórar:
M&gnús Kjartansson (áb.), Magnús TorfJ Ólafsson, Siguröur Guðmunds-
aon. — Fréttarítstjórar: ívar H. Jónsson, Jón Bjarnason. — Auglýsinga-
stjóri: Guðgeir Magnússon. - Ritstjórn, afgreiðsla, auglýsingar, prent-
smlðja: Skólavörðustíg 19. — Sími 17-500 (5 línur). — Áskriítarverð kr. 30
á mánuði. — Lausasöluverð kr. 2.00.
Prentsmiðja ÞjóðvilJans.
Þeir sögðu líka hókes pókus 1950
"Lfvað sögðu þeir stjórnmálamenn og flokkar sem
framkvæmdu gengislækkunina 1950, fyrir rétt-
um tíu árum? Hver sem gerir sér það ómak að
fletta upp í alþingistíðindum eða blöðum frá þeim
tíma, mun 'komast að raun um að stóru fyrirsagn-
irnar og vígorðin í Morgunblaðinu og Alþýðublað-
inu eru ekkert annað en bergmál og endurtekning
þess sem þá var lofað. Einnig þá átti gengislækkun-
in að nægja til þess að allt uppbótakerfi yrði af-
numið, útvegurinn og allir atvinnuvegir yrðu fær-
ir um að standa á eigin fótum, frelsið skyldi inn-
leitt í viðskiptum og á öllum sviðum þjóðlífsins. Öllu
þessu var heitið og meiru til, bara ef auðbraskarar
landsins fengju að framkvæma myndarlega gengis-
lækkun.
Tf'ullyrðingarnar voru ekki sízt byggðar á því að
til landsins hefði fengizt frá Ameríku slíkur
afburðafræðimaður í hagfræði að annar eins hefði
ekki uppi verið á íslandi og þó víðar væri leitað.
Sá hafði reiknað alveg nákvæmlega hvað ríkisstjórn-
in ætti að gera til þess að hefja algera og altæka
viðreisn efnahagslífsins á íslandi. Fagnandi ríkis-
stjórnin þurfti ekki annað að gera en berja frum-
varpssamsetning sinn gegnum Alþingi og til skýr-
ingar gengislækkunarfrumvarpinu var prentaður
heill doðrant, eitt mesta þingskjal sem nokkru sinni
hefur sézt, með útskýringum fræðimannanna Benja-
míns Eiríkssonar og Ólafs Björnssonar, um nauðsyn
þess sem gert var og heilsusamlegar afleiðingar
þess fyrir íslenzkt þjóðfélag.
Ijað er nærri grátbroslegt að sjá hve svipað aftur-
“ haldið á íslandi fer nú að. Ólafur Thórs, Bjarni
Benediktsson og Gunnar Thoroddsen, og aðrir þeir
stjórnmálamenn sem standa að báðum þessum árás-
um á lífskjör alþýðu í landinu, treysta alveg bók-
staflega á að minni fólksins sé svo stutt, að þeim sé
óhætt að koma á tíu ára fresti með nákvæmlega
sama blekkingaráróðurinn, dengja yfir þjóðina sama
blekkingarvaðlinum, sömu vígorðunum er reynzt
hafa marklaus þvættingur. Og þeir skammast sín
ekki einu sinni fyrir að endurtaka töfrabragðið með
afburðafræðimanninn frá Ameríku. sem reiknar allt
út með svo þægilegum hætti að út kemur nákvæm-
lega það sem afturhaldið á íslandi vill að komi út
úr dæminu. Hver sem endurles lofrollurnar um af-
burðahagfræðinginn sem lagði fræðimennskuheið-
ur sinn við gengislækkun íslenzka afturhaldsins
1950 gæti ætlað að ekki hefði þurft að fá annan nú,
þar sem hinn var við hendina. En komjð hefur í
ljós að ekki er talið tryggilegt að brúka „fræði-
menn“ þannig oftar en einu sinni. Reynslan af
gengislækkuninni frá 1950 er enn of nálæg, fólk
hefur séð hvers virði kúnstir hans voru. En aftur-
haldið á íslandi er svo bjartsýnt að því muni hald-
ast uppi að endurtaka svindlið og töfrabrellurnar,
bara ef annar maður sé látinn leika fyrir fólkinu.
Alþýðufólkið sem nú fær að mæta stórárás Sjálf-
^ stæðisflokksins og Alþýðuflokksins á lífskjörin
hefði átt að vita betur en kjósa yfir sig stjórn, sem
ekki hikar við að ráðast á lífskjör fólksins í þágu
auðstéttar landsins, stjórn sem ekki hikar við að
bjóða heim atvinnuleysi og rýrnandi lífskjörum.
En þess skyldi minnzt, að sú ríkisstjórn sem þann-
ig kemur fram sem ósvífin stjórn auðstéttarinnar,
styðst við nauman þingmeirihluta. Og fólkið sem
kaus yfir sig kjaraskerðingarstjórn Sjálfstæðis-
flokksins og Alþýðuflokksins fær einnig yfir sig
holskeflu dýrtíðar og vandræða, og heldur er ólík-
legt að það haldi áfram að fylgja þeim flokkum er
svo herfilega misnota vald sitt.
Brezki þinqmaðurinn Robert J. Edvrards
skýrir írá bví að framsækin pólitísk öfl
sameinist nú gegn Franco
Brezki þingmaðurinn Robert
J. Edvvards, sem var annar
þeirra þingmama sem hér
voru í boði Sambands ís-
lenzkra samvinnufélaga, hefur
lifað viðburðarríka. æfi um
dagana, m.a. barðist hann með
lýðveldissinnum í borgara-
styrjöldinni á Spáni og var
tekinn þar höndum og dæmd-
ur til dauða. Tókst honum að
sleppa úr haldi.
Robert J. Edwards hefur,
s’íðan hann tók þátt í borgara-1'
styrjöldinni á Snáni, fylgzt
vel með málum þar og kom
til Soánar um sl. jól til að
vera þar viðstaddur réttarhöld
yfir ungum kaþólikkum, sem
höfðu orðið uppvísir að bera
út dreifibréf gegn Franco.
Fangarnir fengu ekki að vera
viðstaddir réttarhöldin, en
meðal dómaranna voru 6 gen-
erálar. Einn þátttakendanna,
31 árs, fékk 8 ára fangelsis-
dóm.
Robert J. Edwards var
spurður, á fundi með frétta-
mönnum sl. þriðjudag, hvernig
ástandið væri á Spáni og hvað
hann teldi að myndi gerast
þar í framtíðinni. Hann svar-
aði því til, að í dag væri á-
standið þannig, að þriðjungur
þjóðarinnar væri ekki þess
megnugur að kaupa utan á
sig skyrtu ' hvað þá meir.
Spánverjar lifðu eingöngu á
bandarísku gjafafé og ef það
þryti væri landið á gjaldþrots-
barmi. T.d. væru þúsundir
húsa í sjálfri Madrid sem ekki
hefðu vatn eða salerni. Þeir
einu sem kæmust vel af með-
aj almennings væru nautaban-
ar og knattspyrnumenn.
Robert J. Edwards var ekki
í vafa um, að senn myndi
birta til hjá alþýðu manna á
Spáni, þar sem framsækin
pólitísk öfl hefðu nú samein-
azt í baráttunni gegn Franco,
en þeim hefði örðið lítið á-
gengt hingað til vegna inn-
Nýiasfes víS
Vaxandi áhugi meðal ensku-
mælandi þjóða á norrænni
sögu og fornjnenningu hefur
á undanförnum árum meðal
annars birzt í nýjum þýðing-
um íslendingasagna á ensku
og útkomu frumsaminna
fræðirita. Enn eitt merki um
þessa þróun er að Penguin-
útgáfan í Englandi hefur nú
tekið í fræðlritasafn sitt bók
um víkingaöldina eftir Jo-
hannes Bröndsted, sem nú er
þjóðminjavörður í Eaup-
mannahöfn. Bókin nefnist
Tlie Vikings og kostar fimm
sliillinga.
Bröndsted er mikill fræði-
maður og rithöfundur, hefur
meðal annars ritað þriggja
binda verk um Danmörku á
forsögulegum tíma. Rit hans
um víkingana er alþýðlegt,
byggt á nýjustu rannsóknum
fornminja og ritaðara heim-
ilda.
Robert J. Edwards
byrðis sundurlyndis. Þegar
Franco félli frá, myndi það
ekki verða herinn sem við
völdum tæki, heldur lýðræðis-
leg öfl í landinu.
Fyrst rekur Bröndsted vík-
ingaferðirnar, fjallar síðan
um verklega menn:ngú vík-
inga, vopn þeirra, verltfæri,
klæðnað og skrautmuni,
skipasmíðar og b'yggingarFst;
Þá koma kaFar um rúnirnar,
myndlist og skreýtilist, lífs-
hætti víkinga, trúarbrögð og
skáldskap. Bóltin er 320 þétt-
prentaðar síður og' 24 mynda-
síður að auki.
Þeim sem eriskú lesa og
áhuga hafa á sögu býðst hér
merk bók við lágu verð'. Að
vísu liafa nöfn brenglazt, lík-
lega í þýðingunni á ensku
(talað er um landnámsmann-
inn Ingold Arnason og ókunn-
ugum hlýtur að virðast að
bústaður lians heiti réttu
nafni Rögvigen), en það kem-
ur öðrum verr en íslenzkum
lesendum. M.T.Ö. -

Björn Franzson: Fyrri hluti
Fáein orð um .,fína og „ófín41' sorprit
Jóhannes úr Kötlum birtir
svargrein við athugasemd
þeirri um Mykle-bókmennt-
irnar, sem ég skrifaði í Þjóð-
viljann 30. fyrra mánaðar.
Hann vitnar í Sigurð A.
Magnússori sér og Mykle til
réttlætingar, bókmenntafræð-
ing Morgunblaðsins. Lítið
trúi ég málstaður þeirra efl-
ist við þá liðveiziu.
Hann vitnar í Halldór rit-
höfund Stefánsscn, sem einn-
ig hefur birt ritdóm um
„Lúnu“-þýðingu hans. En
það reyn:st líka skammgóður
vermir, því að enda þótt Hall-
dór leitist við eftir beztu
getu og sýnilega af góð-
mennsku meiri en sannfær-
ingu að bera í bætifláka fyr-
ir Jóhannes, þá er hann sem
vænta mátti of heiðarlegur
til að iáta undir höfuð leggj-
ast að segja einmitt þann
sannleika, sem er mergurinn
málsins. Um kynlýsingar bók-
arinnar kemst Halldór sem sé
að orði á svofelldan hátt;
„Þær eru ekki fallnar til að
auka listræna nautn hans
(lesandans). Gagnstætt því
verka þær á hann eins og
framhaldsklámsaga, sem sjó-
maður segir yfir brennivíns-
glasi og er alltaf að bæta
við og inn í, þangað til allt
púður er farið úr henni og
hlustandanum leiðist".
Enn vitnar Jóhannes í
Björn Th. Björnsson listfræð-
ing, það er að segja verð-
launasögu hans ,,Virkisvetur“,
til vísbendingar um, að Mykle
þurfi sízt að lá, með því að
i verðlaunasögunni komi fyr-
ir eitt og annað, sem manni
skilst, að Jóhannes telji litlu
betra en hjá Mykle. Ýmsum
mun nú reyndar finnast sem
lieldur skjóti skökku við, þeg-
ar farið er að vitna í iæri-
sveininn kennaranum til rétt-
lætingar. Hins vegar þurfti
engum að koma það á óvart
um mann, sem svo ágætlega
kann að tolla í tízkunni sem
Björn Th. Björnsson, þó að
hann vildi ekki láta á sér
sannast, að hann fylgdist
ekki með tímanum á þessu
sviði sem öðrum, því að nú
þykir mörgum sem ekkert sé
skáldskapur nema kryddað
sé hæfilegu magni af kynæs-
ingarefni, og svo er líka hitt,
að slíkt er alltaf vísastur
vegur til þess að tryggja bók
metsölu. Nú er því sízt að
neita um nafna minn, að
hann er maður allvel ritfær,
og ugglaust hefur hann líka
til að bera talsverða hæfi-
leika sem skáldsagnaritari.
Samt er ekki þar með sagt,
að hann h'jóti að vera oss
eitthvert óyggjandi leiðar-
ljós í listmenningarmálum.
Öll þau firn af kláravitleysu
um list og listamenn, sem
þessi vor listfræðingur liefur
dembt yfir þjóðina á undan-
förnum árum, bæði úr útvarpi
og prentuðum máigögnum,
virðast einmitt fremur til
fallin að vekja tortryggni
manns í þessum efnum.
Jóhannes sakar mig um að
láta í friði hin eiginlegu sorp-
rit, er blasi við augum í
hverri sjoppu. Hann kveðst
þó hafa lesið grein mína, er
birtist í Þjóðviljanum 17. og
18. maí 1958 og bar fyrir-
sögnina „Sorpritin og prent-
fre'sið“, og ætti því vissu-
lega að minnast Sþess, að
þar var dreifing nefndra rita
einmitt átalin sérstaklega og-
stjórnarvöldin harðlega vítt
fyrir „hneykslanlega van-
rækslu þeirra tun aðgerðir