Þjóðviljinn - 25.06.1960, Qupperneq 4

4);_>— !ÞJÓÐVILJINN — Laugardagur 25. júni 1960 -
ÍSLENZK TUNGA
Ritstjóri: Árni Böðvarsson.
108. þáttur 25. júní 1960
ÞýSingar
Frá því ritöld hófst hér á
landi, hafa menn þýtt úr er-
iendum málum ýmislegt það er
þeir hafa viljað koma fyrir
augu íslenzkra lesenda. Mjög
hafa þessar þýðingar verið mis-
jafnar að gæðum, enda er
mönnum mislagið að endur-
segja á íslenzkulegan hátt það
sem í frumtextanum stendur.
Til þess að þýðing sé góð,
verður efni frumtextans að
vera rétt og vel endursagt, og
helzt þannig að hver blær í
stíl höfundar haldist. Oft er
það samt ómögulegt. Ekki er
<irmt ..ir i .ju
vel endursagt, ef endursögnin
er á slæmu máli. Bögubósi get-
ur eyðilagt gott rit með slæmri
þýðingu, en stílsnillingur getur
stórlega bætt rit með góðri
þýðingu.
Lengi hefur þótt við
brenna hér að timar.it sérstakr-
ar tegundar, sorprit svo kölluð,
vandi miður til þýðinga sinna
en góðu hófi gegnir.
Við dálitla athugun virðist
mér samt að þessi rit séu nú
tekin að vanda betur til mál-
fars en tíðkaðist fyrir nokkrum
árum, enda munu fæstir út-
gefendur þeirra vilja viður-
kenna að þessi ,,skemmtirit“
þeirra séu „sorprit". En hvað
um það; þetta eru mikið lesn-
ar bókmenntir og skiptir því
miklu að ritað sé á máli er
hefur bætandi áhrif á smekk
lesenda.
Ekki eru rit af þessu tagi
ein um að birta óvandaðar
þýðingar, heldur kemur það
einnig oft fyrir hjá blöðum sem
vilja vanda vel til lesefnis
síns. Ég gríp t.d. hér niður í
þýdda grein í Tímanum sl.
fimmtudag. Þetta er grein um
kanadiskan bakara ei hafizt
hefur til vegs og valda í pen-
ingaheimi Breta. í henni ægir
saman margvíslegum ambögum,
og skal nú minnzt á hokkrar
beirra, ef verða mætti viti til
varnaðar einhverjum þýðanda.
Tvívegis verður þýðanda það
á að nota dönskuslettu eina sem
mikið ber á nú, en er engu að
síður hvimleið þeim er taka
eftii henni. Það er atviksoi'ðið
síðan í samböndum eins og
..fyrir 40 árum síðan“ og ,,fyr-
i.r mörgum árum síðan“, en
hvort tveggja þetta kt/nur fyr-
ír í greininni. Þarna er atviks-
orðið ekki notað í vandaðri ís-
ienzku, heldur sagt einfaldlega
„fyrir 40 árum“ eða t.d. „fyrir
fáum dögum“.
Vera má að niðuriag svart-
letursklausunnar í upphafi
greinarinnar hafi eitthvað
brenglazt í meðförum prentara,
en slæm er hún: „Innleiðing
nýrrar sölutækni á matvæla-
markaðinum, háar sölur skip-
aðar með eins lítilli álagningu
og frekast er hægt.“ Sennilega
er „skipaðar“ prentvilla fyrir
„skapaðar". Sögnin að skapa
er eitt þeirra orða sem nú
leita stöðugt á menn; það er
eins og þeim hugkvæmist ekki
að önnur orð eru til sem geta
aukið fjölbreytni stílsins og gert
hann læsilegri, en látum það
vera nú. — Þá er orðasam-
bandið ,,háar sölur“ um sölur
fyrir mikið fé. Ég tel ekki
þörf að amast við fleirtölunni
sölur, þegar um er að ræða
einstakar athafnir, en þó mundu
margir málvöndunarmenn telja
það slæmt mál. Hins vegar er
það ný notkun á orðinu að
tala um ,,háa sölu“, þegar eitt-
hvað er selt fyrir gott verð
(eða hátt verð, ef menn vilja
vera hlutlausir um góða og
slæma eiginleika verðsins, það
e.ru svo afstæð hugtök!). Hér
hefði verið betra að nota ekki
fleirtöluna ,,sölur“, eins og að-
eins sé átt við einstakar sölu-
athafnir, heldur eintöluna
,,sölu“ og segja t.d. „mikil sala
vegna ein?, lítillar (eða lágrar)
álaeningar _og rnögulegt er (eða
fremur; lágmarksálagningar)".
— Framhaldið á ofangreindri
klausu er í greininni: „segir
Weston að sé leiðin til vel-
megunar fyrir alla“. Með ein-
faldx'i tilfærslu á setningar-
hlutum má losna hér við mikið
klúður; „Ný sölutækni á mat-
vælamarkaði og mikil sala
vegna lægstu álagningar er
leiðin til velmegunar. fyrir alla,
segi.r Weston".
Síðar í greininni segir: „f
dag höndlar Weston í gegiium
nálega 1000 matvælaverzlanir
„allt það sem þarf til daglegra
þarfa“ eins og hann segir sjálf-
ur“. Ekki er íslenzkulegt orða-
lag að verksmiðjueigandinn
„höndli vöruna gegnum verzl-
un“, þegar átt e.r við að verzl-
• Áminning til íoreldraí
Fyrir stuttu birtist hér ít*
blaðinu frásögn Hafliða Jóns- 1
sonar garðyrkjustjóra bæjar-
ins af skemmdum, sem unnar
hafa verið í Hljómskálagarð-
inum og víðar bæði á trjám
og öðrum gróðri. Einna alvar-
legast verður að telja það, að
unglingar og krakkar hafa
tekið upp á þeim óvana, að
flá börkinn af trjánum með
hnífum en eftir þá meðferð
eyðileggjast trén mjög fljótt
f viðtali við þann, sem þetta
ritar, sagði Hafliði, að þetta
myndi vera afleiðing af því,
að nú væri það mikil tízka
meðal stráka að ganga með
hnífa, en að sjálfsögðu þurfa
þeir að „nota hnífana til ein-
hvers og þá verða trén fyrir
barðinu á þeim. Nokkuð hefur
einnig borið á því að trébekk-
ir í götum og við gangstíga
séu tálgaðir og skomir og á
það sjálfsagt rætur að rekja
til sömu orsakar. Vafalaust
eru þessi skemmdarverk mest
aiiir selji vöru hans. Og „allt
það sem þarf til daglegra
þarfa“ er frámunalega klaufa-
legt orðalag. Við þurfum ekki
hlutina til þarfanna, heldur til
daglegra nota eða til að full-
nægja þörfum okkar. Látum
liggja milli hluta að þýðandi
notar hér að óþörfu sögnina að
höndla = verzla, selja.
Meðal þeirra orða sem nú er
tekið að nota í tíma og ótíma,
er sögnin að byggja. Fyrrum
byggðu menn það sém hlaðið
var, hús, veggi, o.þ.h. Síðar
tóku menn að byggja brýr, vegi,
skip, byggja yíir bíla, og í
þessari grein er talað um að
byggja flugvélar. Það er eins
og enginn kunni lengur sögn-
ina að smíða, eða orðasambönd
eins og setja saman, búa til,
og ýmislegt annað. Með þessari
þróun verður ekki langt þangað
til smiðir fara að byggja skrif-
borð. byggja lampa, blaðamenn
og rithöfundar að byggja grein-
a.r og bækur, jafnvel bakarar
að byggja kökur, ef þær eru
samsettar. Þá verður merking
sagnarinnar orðin nokkuð út-
þynnt — og hún ekki lengur
nothæf.
Venjan er að hella kaffi eða
öðrum drykk í bolla, og það
má hella ýmsu út í kaffi. En
þýðandinn segir: „Weston hellti
peningum og starfskröftum í
kaffiveitingar í loftvarnaskýl-
um í London á stríðsárunum“.
Þýðandi varar sig ekki á því
að merking sagnarinnar að
hella verður hér allt of bók-
stafleg og hlutkennd. Með of-
boðlítilli meinfýsi má skýra
málsgreinina svo að Weston
hafi steypt peningum sínum út
í kaffiveitingarnar í loftvarnar-
skýlum.
Fleira skal ekki rætt um
þessa grein, og raunar réð til-
viljun því að hún varð fyrir
valinu, en ekki einhver önnur,
því að fleiri þýðingar með
klaufalegu orðafari hafa birzt
í Tímanum nú upp á síðkastið.
Þeir sem ganga frá greinum á
þennan hátt til prentunar, ættu
að vinna verk sitt betur eða
snúa sér að öðru starfi.
fýkn í að skemma og eyði-
leggja. Þarna eru það for-
eldrarnir, sem eiga skyldu að
gæta. Það er þeirra hlutverk
að brýna fyrir börnum sínum
að vinna ekki tjón á trján-
um eða öðrum gróðri, með
hvaða hætti, sem það er gert.
Því miður munu margir for-
eldrar allof hirðulaus um
það hvað börn þeirra hafast
að, þegar þau eru úti að leika
sér, og leggja litla áherzlu á
að kenna þeim að íhuga af-
leiðingar gerða sinna. Öll
viljum við láta gera sem
mest til þess að fegra og
prýða bæinn okkar og er leitt
til þess að vita, að því skuli
spillt, sem gert er í þá átt,
Ættu foreldrar að brýna fyr-
ir bömum sínum að vinna
ekki tjón á gróðrinum í göörð-
um bæjarins og eyðileggja
ekki verðmæti, hvorki lifandi
eða dauð.
• óbarfur varnagli
Enn halda hernámsblöðin
•s>
unnin af óvitaskap en ekki af
IVmr** I in/llun<nli Sænskur flugmaður, Karl Olsen,
íh yr unanergn getði a„ gamn. sinu á d8g.
unum að fljúga einn yfir Atlanzhafið í eins hreyfils vél að
dæmi Lindberghs, sem er sænskættaður eins og kunugt er.
Flugið gekk eins og í sö,gu. Mjiidin var teídn af Olsen á Kast-
rupflugvelli við Kaupmannahöfn, þegar hann var að lita yfir
vél sína áður en liann lagði af stað í síðasta áfangana lieim.
Guðmundur heitinn ferða-
langur og Hersteinn pok
í
Margt ekemmtilegt bar fyr-
ir augu manna á Keflavíkur-
göngunni. Einhverja kátleg-
ustu sjón bar þó fyrir þegar
komið var niður í Hafnarfjörð
og gengið Strandgötuna. Á
einum klettastalli hékk þar
ókennilegt hrúgald, er- líktist
úttroðnum poka. En er nær
kom, sáu menn sér til mestu
skemmtunar, að poki þessi tók
að hreyfa sig og sást nú að
hafði hallazt upp að berginu
mannvera ein og einstök.
Báru kunnugir kennsl á að
þar væri kominn Hersteinn’
Vísis-ritstjóri. Gizkuðu menn
á, að hann hefði eftir há-
degisdúrinn farið með lið sitt
áfram að skrifa um Keflavík-
urgönguna og er sýnilegt, að
hún hefur farið ónotalega í
taugarnar á sumum Nato-vin-
unum íslenzku. Að venju held-
ur Vísir sig í gær eins fjarri
sannleikanum og honum er
unnt og birtir í leiciara sögn
af göngunni, sem liann sér
ástæðu til að taka fram að sé
tóm lygasaga. Sennilega er
þetta gert af klókindum hjá
ritstjóranum til þess að láta
líta svo út, sem fyrri skrif
blaðsins um gönguna hafi ver-
iðs - saiinleikanum samkvæm.
Vísisritstjórinn liefði hins
vegar getað sparað sér að
siá þennan vamagla, þtví að
það reilcnar enginn með því;
að hann segi satt orð um
gönguna. Ef svo ólíklega;
skyldi hins vegar vilja til, að
hann gerði það, er óhjákvæmi-
legt fyrir hann að taka það
greinilega fram, svo að ein-
hver trúi honum. Annars er
hætt við því að fari fyrir hon-
um eine og manninum, sem
þetta var um kveðið:
„Einusinni eldd laug hann
og enginn trúði honum.“
í mótmælagöngu á móti mót-
mælagöngunni, en forustuna
hefði gjörsamlega brostið og
Hersteinn hefði þá dagað
uppi sem poki þessj. Minnti
þessi háðulega för Hersteins
því á Guðmund heitinn ferða-
lang, en honum þótti stífur
áfangi milli búrs og eldhúss.
Einhver mun hafa hirt hann
af götu sinni a.m.k. var pok-
inn kominn á sinn stað á rit-
stjórnarskrifstofu Vísis dag-
inn eftir. — Göngumaður.
STEIKÞOS
Trúlofunarhringir, Stein-
hringir, Hálsmen, 14 og
18 kt gulL
BtMVGUR
er ljúííengur
eítirmatur.
Fæst í næstu
búð.