Þjóðviljinn - 02.07.1960, Síða 6

$£) -t- ÞJÓÐVILJINN — Laugardagur 2. júlí
1960

Sósíallstaflokkurlnji. —
iús Torfi Ólafsson, Bi8-
Útgefandi: Samelningarflokkur alþýSu
RitstJóí-ar: Magnús Kjartansson (áb.), Magnús
urður Guðmundsson. — Fréttaritstiórar: Ivar H. Jónsson, Jón
Bjarnaso:'.. - Auglýsingastjóri: Guðgeir Magnússon. - Ritstjórn,
afgreiðsla auglýslngar, prentsmiðja: Skólavörðustíg 19. — Siml
17-500 (5 línur). - Áskriftarverð kr. 45 á mán. - Lausasöluv. kr. 3.00.
PrentsmiðJa ÞJóðviljans.

Hættulegt ástand
Sérmenntun og sérhæfing eru einkenni nútím-
ans. Þjóðirnar keppast við að 'koma sér upp
sem flestum menntuðum mönnum, einkanlega í
raunvísindum, og telja framþróun sína háða
störfum þeirra, og árangurinn hefur birzt í
undraverðum afrekum tækni og vísinda. Hefur
þetta ekki sízt sannazt á ótrúlega skömmum tíma
í Sovétríkjunum, ■ þar sem vísindamönnum og
hverskyns sérfræðin-gum fjölgar nú örar en í
nokkru öðru landi heims og þeir hafa betri starfs-
skilyrði en dæmi eru til. Vísindi og tækni eru að
opna mannkyninu nýja heima.
TJver einasta þjóð heims verður að fylgjast með
á þessari þróunarbraut eftir getu sinni.
Þetta á einnig við um smáþjóð eins og okkur
íslendinga. Og það er engum efa bundið að á
þessu sviði verðum við að taka okkur tak svo að
um muni. Skólakerfi okkar allt er að dragast
mikið aftur úr þeim þjóðum sem fremstar
standa, ekki sízt á sviði raunvísinda. íslendingar
sem stunda nám í sérgreinum á sviði tækni og
vísinda eiga flestir í miklum erfiðleikum með
að fá að námi loknu störf iþar sem þeir geti not-
ið þekkingar sinnar og hæfileika. Allt of marg-
ir þeirra verða að eyða orku sinni í brauðstrit,
sem er fjarri áhugamálum þeirra og getu. Starfs-
skilyrði raunvísindamanna eru mjög frumstæð,
og skilningsleysi valdhafanna nánast ótrúlegt.
Að sjálfsögðu hlýtur smáþjóð alltaf að eiga í
erfiðleikum að fylgjast með á þessum sviðum,
og hún getur ekki lagt í þau stórvirki sem stór-
þjóðirnar glíma við. En við íslendingar getum
gert margfalt betur en við höfum gert. Við gæt-
um notað sérfræðinga okkar á miklu fleiri svið-
um atvinnulífsins en nú er gert og tryggt með
því skynsamlegri vinnubrögð og meiri afköst í
þágu þjóðarheildarinnar. Helzta torfæran á þessu
sviði sem öðrum er skipulagsleysið, sú skrum-
skæling á „frelsi“ sem hér er talin til dyggða.
Engar áætlanir eru gerðar um það í hvaða grein-
ar rétt sé að beina íslenzkum námsmönnum, ekk-
ert er gert til þess að tryggja það að kunnátta
og hæfileikar þeirra sem nárni ljúka nýtist þjóð-
félaginu; allt er háð tilviljunum, áhuga einstakra
manna og tregðu margfalt fleiri.
Cérmenntaðir menn hafa að undanförnu ' mót-
^ mælt þessu ástandi í vaxandi mæli. Stærsti
hópurinn, verkfræðingarnir, hafa nú lausa kjara-
samninga og bera fram kröfur um stórhækkað
kaup og betri vinnuskilyrði með fullum rökum,
en æ fleiri íslenzkir verkfræðingar hverfa til
annarra landa þar sem sótzt er eftir starfskröft-
um þeirra. Undirtektir valdhafanna hafa hingað
til verið algerlega neikvæðar, og sömu skamm-
sýnu viðhorfin birtast í því að þessa dagana
ráðast íhaldsblöðin með fúkyrðum á íslenzka
flugmenn vegna þess að þeir vilja ekki una því
að vera langtum verr settir með kaupgjald og
vinnuskilyrði en starfsbræður þeirra í nálægustu
löndum. Ef ráðamenn landsins ætl-a að halda
slíkum viðhorfum til streitu eru þeir að leiða
miklar hættur yfir þjóðina og dæma hana úr
leik í þeirri framþróun tækni og vísinda sem
á sér stað allt í 'krmgum okkur. Tregðan er rök-
studd með því að efnahagur þjóðarinnar rísi
ekki undir sérfræðingunum, en auðvitað er stað- :
reyndin sú að því aðeins blómgast efnahagur
þjóðarinnar að sérfræðingar á sviði tækni og ,
vísinda fái sem bezt skilyrði til starfa- — m.
TTJt
ua
§1
MOSKVUBRÉF FRÁ ÁRNA BERGMANN
Heimsóknir
Nú í vor og sumar hef-
ur verið mikið um heimsókn'r
allkonar. Ameríkanar komu
með My fair Lady, englend-
ingar komu með málverka-
sýningu, fransmenn komu
með leikhúsið Vieux Colom-
bier, austurríkismenn komu
með skautarevíu, Isaac Stern
kom með fiðlu sína. Og nú
er bandaríski píanðie:karinn
Van Cliburn kominn aftur til
Moskvu, en hann er vinsæl-
asti útlendingurinn, sem
þetta land hefur heimsótt að
undanförnu. Rússar urðu
stórhrifnir af leik hans og
framkomu á Tsjækovskísam-
keppninni 1958. Síðan hafa
verið gefnar út um hann
bækur og bæklingar, og plöt-
ur hans hafa verið rifnar út.
Mun Van Cliburn fara sigur-
för um landið.
Hver skyldi koma næst van
Cliburn að vinsældum? Lík-
lega rithöfundurinn Erich
Maria Remarque. Hann hefur
alltaf verið vinsæll hér í Sov-
ét, en hefur unnið á jafnt og
þétt síðustu ár, einkum eftir
að „Þrír féiagar“ var þýdd.
Svo mjög, að talað er um
áhrif hans á ýmsar síðustu
striíðsskáldsögur rússneskra
höfunda. Það er einna helzt
Hemingway, sem reynist
Remarque skeinuhættur. Þyk-
ir þá aðdáendum Heming-
Van Clibum með fangið luilt af
biómum eftir tónleika í Moskvu.
ways oft lítið til Remargque
koma, og eru verðleikar þess-
ara tveggja höfunda mikið
deiluefni meðal lesenda.
Annað vinsældarfólk, mjög
ofarlega á blaði: Pablo Pi-
casso og Giulietta Masina.
Leskhús
Helzti leiklistarviðburður
Ivetrarins var „Saga frá írk-
útsk“ eftir Arbúzof. Þetta leik_
rit sýndu tvö beztu leikhús
borgarinnar, Majakovskíleik-
húsið og Vakhtangofleikhusið.
I þessu verki segir frá
styrk ástarinnar, hvernig hún
gjörbreytir manninum. Bezt
að minnast aðeins á sögu-
þráðinn, þótt skáldverki verði
reyndar ekki meiri cgreiði
gerður en endursegja það í
fáum orðum. Nýbyggingar í
Síberíu. Þar er Valja, hálf-
gerð meUa með allskonar rusl
í kollinum. Þar er Viktor,
sæmilegasti strákur, en hef-
ur þungbæra reynslu, og fyrir-
'lítur konur og ástir. Þau eru
saman. Þar er Sergei, góður
maður og göfugur. Nema
hvað Sergei fær ást á Valju,
eft'r nokkra mæðu giftast
þau, eignast börn, og hún er
allt önnur manneskja. Þá
slysast svo til, að Sergei
drukknar, Valja er ein eftir
með börnin, félagar hans
hj.ílpa henni. Lengi lifir hún
alein í sorg sinni og fyrir
sorg sína, en að lokum hefur
hún þrótt til að fara að for-
dæ;n! manns síns, sem sagði
einhverju sinni: Verk manrs-
ins eiga alltaf að vera betri
en hann sjálfur. Það gerist
margt fleira, Viktor breyt-
ist I.íka, því í þessu leikriti
gerist það, að afbrýð'ssemi
bvggir unn mann, í stað þess
að brjóta hann niður.
T eikritíð er mik’u betra en
þetta yfirlit gæti gefið til
kynna, en það er mjög mis-
jafnt, ágætar senur í því, en
fellur n;ður á köf’um Kann-
ske vegnn þess. að það er
alltof miklu dembt inn á leik-
sviðið af aukaatvikum, hlið-
ar’ínum. Kan-ske af þvi, að
það er of oft og of snögg-
lega hlaupið úr því tragíska
yfir í það kómiska og öfugt.-
Formið er athyglisvert. Ar-'
búzof er hér kaúaður 'lýr-
iskt leikritaskáld. Hann hef-
ur gaman að þvi að leika sér
að tímanum, stöðva rás við-
burða og láta svipi fort'ðar
og framtíðar reika um svið-
ið. Einnig n:tar hann kór, ert
kcrfólkið hefur það hlutverk
að gera athugasemdir við at-
hafnir persónanna. ,eðá eiga.
við þær trúnaðartal.
Og leikr'tið var frábær ega
vel sett á svið í báðum leik-
húsunum, beztu leikkraxtar
þeirra í hlutverkum, og le'k-
stjórar fullir af hugmyndum,
mörgum ágætum.
Þykir nú enginn maður
með mönnum, sem ekki hefur
séð Sögu frá írkútsk.
!P"-.'
Kvikmynclir
Bezta kvikmynd vetrarins
var „Kvæðið um hermann-
inn“, myndin um hermann-
inn Aljosu, sem fékk stutt
leyfi til að heimsækja móð-
ur dna, en tafðist á leiðinni:
fylgdi særðum félaga
heim. bar kveðju og sendingu
til gamals föður, ók í lest,
sem varð fyrir sprengjukasti.
Fundur þeirra mæðgina var
örstuttur. Hann varð að fara
að stríða, og hann kom aldrei
aftur.
Þetta var ágæt mynd, gerð
af hugviti og nærfærni, en
samt varð hún ekki sérlega.
vinsæl, ekki mikið sótt. Hvers
vegna? Leikstjórinn Tsjúk-
bræ kom fram í sjónvarpi
og talaði um bréf, sém hann.
Júlía Borisova og V. Úljanoff í hlutverkum Velju og Sergeis
í sýningu Vakhtangof-Ieikhússins á „Sögu frá írkútsk”